Dünyanın evrimi kuramı
geçmişi ayrı, nicelendirilmiş adlandırılmış zaman bloklarına kategorize etme süreci veya çalışması
kronoloji etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
kronoloji etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
12 Eylül 2022 Pazartesi
20 Aralık 2021 Pazartesi
Kronoloji Takvim Bilimi, tarih nasıl yararlanir
bayramcigerli.blogspot.com
Bayram Cigerli
Konu Anlatım
Konu Özet
kronoloji
Ne Nedir
Sınavlara Hazırlık
Takvim
Tarih
Yardımcı Bilimler
Comment
KRONOLOJİ(Takvim Bilimi): Tarihi olayların ZAMANlarını belirleyerek, meydana geliş sıralarını düzenler.
14 Haziran 2017 Çarşamba
Kronoloji: Türkiye Cumhuriyeti (1923-2006)
Feroz Ahmad
1923
8 Nisan: Mustafa Kemal Halk Fırkasının kuruluşunu ilan etti. Partinin adına daha sonra ‘Cumhuriyet’ kelimesi de eklendi. Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) oldu.
24 Temmuz: Lozan Antlaşması imzalandı ve Türkiye Devleti tanındı.
33 Ekim: Ankara yeni Türkiye’nin başkenti ilan edildi.
29 Ekim: Türkiye Cumhuriyeti kuruldu ve Mustafa Kemal cumhurbaşkanı seçildi.
1924
3 Mart: Halifelik kaldırıldı ve Osmanlı hanedanı yurtdışına sürüldü. Bu, muhafazakâr muhalefet için bir yenilgiydi. Devlet, örgütlü İslam’ı kontrol etmeye başladı.
27 Kasım: Mustafa Kemal’e muhalifler Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını kurdular.
1925
1 Şubat: Şeyh Sait önderliğindeki Kürt aşiretleri Cumhuriyet rejimine karşı ayaklandılar.
3 Haziran: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı ve muhalefet dağıtıldı. Böylece Mustafa Kemal, devleti ve toplumu laikleştirmek için radikal reform programını başlatabildi.
25 Kasım: Fes yasaklandı ve ‘Şapka Kanunu’ yürürlüğe girdi.
30 Kasım: Tekke ve zaviyeler kapatıldı.
17 Aralık: Sovyet-Türk Dostluk Antlaşması imzalandı (1935 yılında yinelendi).
1926
17 Şubat: Kadınlara eşit medenî haklar veren laik Medenî Kanun yürürlüğe girdi. Bunu takiben 1 Mart günü Ceza Kanunu kabul edildi.
1927
28 Ekim: Cumhuriyetin ilk nüfus sayımı gerçekleştirildi (13,6 milyon).
1928
10 Nisan: ‘Devletin dinini’ İslam olarak belirten madde anayasadan çıkarıldı.
1 Kasım: Latin alfabesinin kabulüyle Cumhuriyet, kültürel ve entelektüel Osmanlı geçmişinden ayrıldı.
1930
3 Nisan: Kadınlara yerel seçimlerde oy verme hakkı tanındı.
12 Ağustos: Mustafa Kemal Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kuruluşuna izin verdi, ancak parti taşkınlık hareketlerine mesnet olmaya başlayınca 17 Kasım tarihinde feshedildi.
23 Aralık: Türkiye’nin batı bölgesinde bulunan Menemen’de İslamcı kalkışma bir asteğmenin (Kubilay) öldürülmesiyle sonuçlandı. Bu olay, rejimin ideolojisini tekrar gözden geçirmeye sevk etti.
1931
10-18 Mayıs: CHP’nin kurultayında ‘altı ok’, [cumhuriyetçilik, milliyetçilik, halkçılık, laiklik (din üzerinde devlet kontrolü), Devletçilik, inkılapçılık] rejimin ideolojik programı olarak kabul edildi.
1932
19 Şubat: Rejimin ideolojisini ülke genelinde yaymak ve öğretmek için Halkevleri kuruldu.
6 Temmuz: Türkiye Milletler Cemiyeti’ne katıldı ve Batı’yla yeniden birleşti.
26 Eylül: Yeni ulusun dilini Arapça ve Farsçadan arındırmak üzere Birinci Türk Dil Kurultayı toplandı.
1933
30 Ocak: Hitler Almanya’da iktidara geldi.
1934
9 Şubat: Türkiye, Romanya, Yugoslavya ve Yunanistan Balkan Paktı’nı imzaladılar.
10 Haziran: İran Şahı Rıza Pehlevi Türkiye’ye geldi.
21 Haziran: Soyadı Kanunu kabul edildi.
26 Kasım: Büyük Millet Meclisi Mustafa Kemal’e, Atatürk soyadını verdi; paşa, bey, hanım, gazi gibi tüm Osmanlı unvanlarını ve rütbelerini kaldırdı.
5 Aralık: Türk kadınlarına milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı.
1935
25 Ocak: İstanbul’daki Ayasofya Camii restore edildi ve müze olarak açıldı.
3 Ekim: Mussolini’nin Habeşistan’ı işgali üzerine Türkiye Batı Anadolu’ya yönelik İtalyan planlarına dair kaygı duymaya başladı.
7 Kasım: SSCB ile Türkiye arasındaki Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşması on yıllığına yenilendi.
1936
8 Haziran: Lokavt ve grevleri yasaklayan, taraflar arasındaki sorunları zorunlu olarak tahkim yoluyla çözen yeni İş Kanunu kabul edildi.
17 Temmuz: İspanya’da iç savaş; Türkiye, cumhuriyetçileri destekledi.
20 Temmuz: Türkiye’nin Boğazları silahlandırmasına olanak tanıyan Montreux Sözleşmesi imzalandı.
25 Ekim: Roma-Berlin ortaklık antlaşması imzalandı.
25 Kasım: Almanya ile Japonya arasında Komünist Enternasyonal’e karşı bir antlaşma imzalandı.
1937
5 Şubat: Anayasanın ikinci maddesi ‘Türkiye Devleti cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve inkılapçıdır’ şeklinde yeniden düzenlendi.
Mart-Eylül: Kürt aşiretlerinin isyanı bastırıldı.
Mayıs: Fransa, Hatay’ın ayrı bir statüye sahip olmasını kabul etti.
5 Temmuz: Türkiye Hatay’ı kendisine katmak için harekâta başladı.
8 Temmuz: Türkiye, Afganistan, İran ve Irak’la Sadabat Paktı’nı imzaladı.
1 Kasım: Atatürk İsmet İnönü’nün yerine Celal Bayar’ı başbakan olarak atadı. Bu gelişme, CHF içinde devletçilere karşı bir hareket olarak görüldü.
1938
10 Kasım: Uzun süredir devam eden hastalığı sonrası Atatürk öldü.
11 Kasım: İsmet İnönü oybirliğiyle cumhurbaşkanı seçildi.
26 Aralık: Cumhuriyet Halk Partisi’nin olağanüstü kurultayında Atatürk partinin ‘kurucusu ve ebedî lideri’, İnönü ise ‘milli şef’ ilan edildi.
28 Aralık: İnönü Atatürk ve Kemalizm’e karşı muhalefetle uzlaşma politikasını ortaya çıkardı.
1939
12 Ocak: Mart 1923 tarihinden beri Atatürk’ün dışişleri bakanı olan ve İngiliz dostu olarak tanınan Tevfik Rüştü Aras, Londra büyükelçiliğine atandı.
18 Ocak: Çıkarılan Milli Korunma Kanunu hükümete ekonomiyi düzenlemede büyük yetkiler verdi.
16 Mart: Genel seçimler sonucu birçok sadık Kemalist Meclis dışı kalırken, bir grup eski muhalif de Meclis’e girdi.
8 Mayıs: Almanya’yla bir ticaret antlaşması imzalandı.
12 Mayıs: İngiltere ile Türkiye Akdeniz bölgesindeki olası bir savaş veya çatışma olasılığına karşı karşılıklı yardım ve dostluk deklarasyonu imzaladı.
29 Mayıs: İnönü Meclis’te muhalefet olarak hareket edecek Müstakil Grup’un oluşumuna izin verdi.
23 Haziran: Türkiye ile Fransa saldırmazlık antlaşması imzaladı; Fransa Hatay’ın Türkiye’ye verilmesini kabul etti; 29 Haziran günü Hatay Türkiye’ye katıldı.
23 Ağustos: Alman-Sovyet Paktı imzalandı. Türkiye için bu pakt, olası bir faşist saldırı tehlikesine karşı üçlü garanti olasılığının sona erdiği anlamına geliyordu.
1 Eylül: Almanya Polonya’yı işgal etti ve İkinci Dünya Savaşı başladı. Türk dışişleri bakanı görüşme için Moskova’ya gitti, ancak hiçbir teminat alamadı. İngiltere ile Fransa Almanya’ya savaş ilan ederken, Türkiye tarafsızlığını duyurdu.
17 Ekim: Türk hükümeti, Moskova’nın 1936 Montreux Sözleşmesini değiştirme arayışında olduğuna inanıyor.
19 Ekim: On beş yıl sürecek İngiliz-Fransız-Türk Karşılıklı Yardım ve ittifak Antlaşması Ankara’da imzalandı.
1 Kasım: Cumhurbaşkanı İnönü, Türkiye’nin tarafsız kalacağını ilan ederken, İngiltere ve Sovyetler Birliğiyle dostluklarının süreceğini belirtti.
1940
19 Şubat: Stokçuluğu ve vurgunculuğu önleme amacıyla çıkarılan ‘Milli Korunma Kanunu’ uygulamaya konuldu.
28 Ekim: Faşist İtalya Yunanistan’a saldırdı. Türkiye’nin desteği İngiltere açısından çok daha hayati hale geldi. Bu arada, Hitler Türkiye’nin aleyhine olacak ödünler vererek Stalin’i elde etmeye çalışıyordu.
1941
28 Şubat: Hitler İnönü’ye yazdığı mektupta, Türkiye’nin çıkarlarının Avrupa’da yaratmakta olduğu ‘yeni düzen’ içinde bulunduğunu belirtti. Mektup Ankara’da olumlu karşılandı.
24 Mart: Türk-Sovyet Karşılıklı Tarafsızlık Deklarasyonu imzalandı.
18 Haziran: Almanların Balkanlar’ı ele geçirmesi sonrası Almanya’yla bir saldırmazlık paktı imzalandı.
22 Haziran: Almanya Rusya’ya saldırdı. Bu durum, Almanların Anadolu’yu işgal edeceği korkusunu azaltırken, pan-Türkçü aktiviteleri canlandırdı.
26 Haziran: Ezanın Arapça yerine Türkçe okunmasını öngören kanun kabul edildi. Kanun 16 Haziran 1950 tarihinde yürürlükten kaldırıldı.
9 Ekim: Berlin’le ilişkileri tekrar yakınlaştıran Türk-Alman Ticaret Antlaşması imzalandı. Daha sonraki aylarda, Türk generalleri Almanların misafiri olarak Rus sınırında bulunan Doğu Cephesi’ni dolaştılar.
7 Aralık: Japonlar Pearl Harbor’da bulunan ABD Pasifik Donanması’na hava akını düzenledi. Bunun sonucunda ABD savaşa katıldı. Hitler 11 Aralık günü Amerika Birleşik Devletleri’ne savaş ilan etti.
1942
11 Kasım: Alman ilerleyişinin cesaretlendirmesi sonucu hükümet, Türkiye’deki gayri-Müslimlere karşı ayrımcılık yapan Varlık Vergisi’ni çıkardı.
1943
2 Şubat: Uzun süren kuşatmanın ardından Alman ordusu Stalingrad’da teslim oldu. Bu gelişme, hem savaşın hem de Türkiye’nin iç ve dış politikasının dönüm noktalarından birini teşkil etti.
1944
17 Mart: Varlık Vergisi yürürlükten kaldırıldı.
18 Mayıs: Hükümet, siyasi değişimini göstermek için Sovyet karşıtı Türkçüler hakkında soruşturma açmaya başladı.
1945
7 Mayıs: Almanya teslim oldu.
7 Haziran: Bir grup Cumhuriyet Halk Partisi üyesi siyasi liberalleşmenin uygulanması için bir önerge verdiler. Aynı gün, Moskova Kasım ayında sona eren Dostluk Antlaşması’nın yenilenmesi için Türk-Sovyet sınırında değişiklik yapma ve Boğazların ortak savunulması şartlarını öne sürdü.
7 Temmuz: İşadamı Nuri Demirağ Milli Kalkınma Partisi’ni kurdu.
6 Eylül: Hükümetin ekonomi politikasını liberalleştirmesi yönünde baskı yapmak amacıyla bir ABD Kongre heyeti Türkiye’yi ziyaret etti.
21 Eylül: Adnan Menderes ile Fuat Köprülü CHP’den ihraç edildiler.
1 Kasım: Cumhurbaşkanı İnönü ciddi bir muhalefet partisinin oluşumu çağrısı yaptı.
4 Aralık: 28 Eylül günü CHP milletvekilliğinden istifa eden Celal Bayar, yeni bir parti (Demokrat Parti) kurmak için CHP üyeliğinden de istifa etti.
5 Aralık: Hükümete yönelik eleştirilerde bulunan Tan gazetesi, devlet görevlilerinin örgütlediği bir kalabalık tarafından tahrip edildi. Olayın gerçekleştiği tarihte İstanbul sıkıyönetim altındaydı.
1946
7 Ocak: Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü tarafından Demokrat Parti kuruldu.
5-7 Nisan: Sovyet baskısına karşı Türkiye’ye desteğinin bir sembolü olarak. ABD Missouri zırhlısı İstanbul’u ziyaret etti.
6 Haziran: İki dereceli seçim yerine tek dereceli seçime izin veren yasa yürürlüğe girdi.
21 Temmuz: DP’nin örgütlenme fırsatı bulamadan ve devlet aygıtlarının baskısı altında düzenlenen erken genel seçimler, CHP’nin zaferiyle sonuçlandı.
22 Ağustos: Türkiye, Sovyetler’in Boğazların savunması için müşterek hareket etme teklifini reddetti.
4 Aralık: Sıkıyönetim altı ay daha uzatıldı.
1947
12 Mart: Sovyet saldırganlığına karşı Türkiye ile Yunanistan’a ABD desteğini öngören Truman Doktrini ilan edildi. Türkiye, Soğuk Savaş’a girdi.
12 Temmuz: İnönü kendisini tarafsız bir cumhurbaşkanı ilan etti ve DP’nin meşruluğunu destekledi. Sertlik yanlısı Başbakan Recep Peker ise 9 Eylül günü istifa etmek zorunda kaldı.
1949
1 Ağustos: Soğuk Savaş devam ettiği sırada ABD başkanı Kongreyi Türkiye’nin tümüyle silahlandırılmasının Ortadoğu açısından önemli olduğu yönünde bilgilendirdi.
1950
9 Mart: Türkiye ve İran İsrail’i tanıdı.
14 Mayıs: Demokrat Parti genel seçimleri ezici bir çoğunlukla kazandı ve Adnan Menderes 22 Mayıs günü yeni hükümeti kurdu.
25 Temmuz: Demokrat Parti Kore’ye asker göndermeye karar verdi.
1952
18 Şubat: Türkiye ile Yunanistan NATO’ya üye oldular.
3 Mart: NATO Başkomutanı General Eisenhower Türkiye’ye geldi.
1953
29 Mayıs: İstanbul’un fethinin 500. yıldönümü kutlandı. İlk defa olarak yapılan bu kutlama, Kıbrıs nedeniyle Yunanistan’la artan gerilim ve neo-Osmanlıcılığa yönelik bir değişimdi.
1954
2 Mayıs: Genel seçimler sonucu Demokrat Parti büyük bir zafer kazandı. Bu sonuç, partinin halk tarafından onaylandığını gösterirken, partinin baskıcı tavrı da bu sebeple arttı.
20 Ağustos: İngiltere egemenliğindeki Kıbrıs’ın bağımsızlığı ve Yunanistan’la birleşmesini desteklemek amacıyla Atina’da dev bir miting düzenlendi. 28 Mayıs günü Başbakan Adnan Menderes, Yunanistan’ın Kıbrıs’ı hiçbir zaman elde edemeyeceğini ilan etti.
1955
24 Şubat: Irak ile Türkiye arasında Bağdat Paktı imzalandı. İran, Pakistan ve İngiltere de daha sonra pakta katıldı. Demokrat Parti, Türkiye’nin bölgede Batı‘nın lehine önemli bir rol oynadığına inanıyor.
6/7 Eylül: İstanbul ve İzmir’de hükümet tarafından kamuoyunun Kıbrıs konusundaki duyarlılığını göstermek amacıyla desteklenen Yunan karşıtı şiddet eylemleri gerçekleşti. Kontrolden çıkan olaylar hükümet için büyük sıkıntılar yarattı.
1956
29 Ekim: İsrail birlikleri Süveyş Kanalına doğru saldırıya geçti. 31 Ekim’de İngiltere ile Fransa kanalın kuzey kısmını işgal altına alarak olaya müdahale etti.
31 Ekim: Macaristan’da Sovyet egemenliğine karşı ayaklanma çıktı.
1957
27 Ekim: Demokratlar erken genel seçimleri kazandılar, ancak bozulan ekonomi ve Başbakan Menderes’in gittikçe artan antidemokratik davranışları nedeniyle oy oranı sarsıcı bir oranda düştü.
1958
26 Mayıs: Hükümete karşı komplo kurdukları gerekçesiyle dokuz ordu mensubu hakkında dava açıldı. Bu olay, Silahlı Kuvvetler içindeki siyasi uyuşmazlığın ilk işaretiydi.
14 Temmuz: Irak’ta gerçekleşen askerî darbe sonrası monarşi yıkıldı ve Bağdat Paktı sona erdi. Pakt daha sonra CENTO (Central Treaty Organization [Merkezî Antlaşma Örgütü] adını aldı.
20 Temmuz: Beyrut’a çıkarma yapan ABD deniz piyadeleri Türkiye’deki İncirlik’i üs olarak kullandılar.
8 Ağustos: Hükümet gerçekleştirilen devalüasyon sonucu Türk lirasının değerini yüzde 321 oranında düşürdü. IMF’nin istikrar programı yürürlüğe kondu ve 359 milyon ABD doları kredi alındı.
1959
17 Şubat: Başbakan Adnan Menderes Kıbrıs’la ilgili olarak düzenlenen bir konferansa katılmak üzere gittiği Londra’da uçağı düştü. Menderes’in kazadan sağ olarak kurtulması bir mucize olarak görüldü ve itibarını artırdı.
19 Şubat: Türkiye Yunanistan ve İngiltere arasında imzalanan Londra Antlaşması‘yla 1960 yılında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti için ilk adım atıldı.
31 Temmuz: Türkiye Avrupa Ekonomik Topluluğu’na üyelik için başvuruda bulundu.
1960
28 Nisan: Ankara ve İstanbul’da gerçekleştirilen öğrenci olaylarına karşı sıkıyönetim ilan edildi. Ordu siyasi arenaya girdi ve hükümet her türlü siyasi faaliyeti yasakladı.
27 Mayıs: Ordu bir darbeyle DP hükümetine son verdi ve Milli Birlik Komitesi (MBK) olarak adlandırılan bir cunta aracılığıyla ülke yönetimine devam edildi. DP 29 Eylül günü kapatıldı ve üyeleri anayasayı ihlâl ettikleri gerekçesiyle mahkeme önüne çıkarıldı.
13 Kasım: Siyasal iktidarın sivillere tekrar iadesine karşı çıkan MBK’nin on dört radikal üyesi tasfiye edildi.
1961
21 Şubat: Adalet Partisi kuruldu. Bunun yanı sıra kurulan 10 parti 25 Mart günü siyasi yaşama tekrar başlamak için hazırlıklara başladılar.
11 Temmuz: 9 Temmuz’da gerçekleştirilen referandumun ardından yeni liberal anayasa MBK tarafından kabul edildi.
16-17 Eylül: MBK, Adnan Menderes, Fatin R. Zorlu, Haşan Polatkan’ı astı. Askerler Menderes’i, etkisini yok etmek amacıyla idam etti.
25 Ekim: Yapılan genel seçimler, 1965 yılına kadar bir dizi değişik koalisyon hükümetlerinin oluşturulmasına neden oldu. Bu tarihte yapılan seçimlerde çoğunluğu kazanan Adalet Partisi ise kabineyi tek başına kurdu.
1962
22/23 Şubat: 1960 rejiminin sonuçlarından rahatsız olan genç subayların darbe girişimi başarısızlıkla sonuçlandı.
1963
20/21 Mayıs: Talât Aydemirin ikinci darbe girişimi de başarısızlıkla sonuçlandı ve bu sefer asılarak idam edildi.
1964
4 Haziran: ABD Başkanı Johnson Başbakan İnönü‘ye gönderdiği mektupta, eğer Türkiye Kıbrıs’a müdahalede bulunursa ve bu yüzden Moskova’yla karşı karşıya gelirse NATO’ya güvenmemesi konusunda uyardı. Kıbrıs’ta iki toplum arasında meydana gelen şiddet 1959 Londra Antlaşmasının koşullarını felç etti. Bunun yanı sıra, Johnson mektubu, özellikle 13 Ocak 1966 tarihinde kamuoyu tarafından öğrenildikten sonra, Türkiye’de anti-Amerikan tepkileri büyüdü.
1965
30 Haziran: 28 Kasım 1964 tarihinde AP genel başkanlığına seçilen Süleyman Demirel, CHP tarafından benimsenen ‘ortanın solu’ politikasını ‘komünizme giden bir yol’ olarak tanımladı. Sağ ve sol arasındaki kutuplaşma keskinleşti.
10 Ekim: Genel seçimleri kazanan Adalet Partisi, koalisyon hükümetleri dönemine son verdi.
1966
20 Aralık: Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanı Aleksey Kosigin Türkiye’ye yaptığı ziyarette 1965 yılından
1967
20-22 Nisan: Yunanistan’da Albaylar Cuntası iktidarrı ele geçirdi ve demokratik hükümete son verdiler. ABD uzun süre sadece Türkiye’deki üslere bel bağlamak zorunda kalmaktan kurtuldu.
5 Haziran: İsrail ile Arap devletleri arasında gerçekleşen Altı Gün Savaşı, İsrail’in ezici zaferiyle sonuçlandı.
29 Kasım: Türkiye ile Yunanistan’ın savaşmaları, Türkiye’nin müdahale tehdidiyle karşı karşıya gelen Rum güçlerinin Kıbrıs’ta bulunan Türk köylerinden çekilmesi üzerine önlendi.
1968
29 Mayıs: Fransa’da General De Gaulle, 13 Mayıs’tan beri Paris’i felce uğratan öğrenci gösterilerini dağıtmak için parlamentoyu feshetti. Fransa örneği, Türkiye’deki sol görüşlü öğrencileri etkiledi ve daha militan hareket etmelerine yol açtı, öğrenciler NATO’ya ve Türkiye’nin ABD’yle ittifakına karşı gösterilere başladılar.
15-24 Temmuz: ABD 6. Filosunun İstanbul Limanı’nı ziyaret ettiği günlerde gösteriler yapıldı ve sık sık şiddet olayları meydana geldi.
20 Ağustos: Sovyetler Birliği ‘Prag Baharı’na son vermek amacıyla Çekoslovakya’yı işgal etti. Sovyet müdahalesi Türkiye’deki solu böldü.
1969
16 Ocak: Orta Doğu Teknik üniversitesini ziyareti sırasında ABD Büyükelçisi Robert Komer’in makam arabası Ankara’da öğrenciler tarafından yakıldı. Bu olay, artan şiddetin bir işaretiydi. Sağ kesimde, Albay Alparslan Türkeş’in neo-faşist partisi ‘komandolar’ olarak adlandırdıkları kişileri eğitiyorlar.
16 Şubat: ABD 6. Filosuna karşı İstanbul’da yapılan gösteriye polisin yardımı ile sağcı militanlar saldırdı. ‘Kanlı Pazar’ olarak adlandırılan bu olay sonucu iki genç öldü, yaklaşık iki yüz kişi de yaralandı. Gençler arasındaki şiddet 12 Mart 1971 askeri müdahalesine kadar sürdü.
1970
26 Ocak: Konya’dan bağımsız milletvekili olarak Meclis’e giren Necmettin Erbakan, Milli Nizam Partisi’ni kurdu. Bu parti Türkiye’nin batısındaki büyük kuruluşlar ve tekellerin yükselişi nedeniyle sıkıntı içindeki Anadolu’nun düşük orta sınıfını temsil eden ve siyasal İslam’ı kullanan ilk parti oldu.
15/16 Haziran: İşçilerin İstanbul’da gerçekleşen kitlesel ve kanlı gösterileri sıkıyönetim ilanına neden oldu.
28 Ağustos: Devalüasyon sonucu Türk Lirasının değeri yüzde 66 oranında düşürüldü. Bu durum, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik krizi yansıtıyordu.
28 Aralık: Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay başkanlığındaki Milli Güvenlik Kurulu, Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur tarafından sunulan ve Silahlı Kuvvetler ’deki huzursuzluğu belirten mektubu tartışmak için toplandı.
1971
12 Mart: Askerler Başbakan Süleyman Demirel’e muhtıra verdiler ve onu istifaya zorlayarak hükümetin dizginlerini ellerine aldılar. Türkiye 1973 yılına kadar ‘partiler üstü’ bir kabine tarafından yönetildi.
27 Nisan: On bir ilde ilan edilen sıkıyönetim sonrası, özellikle sola karşı, bir terör dönemi başladı.
1972
14 Mayıs: Otuz üç yıl sonra İsmet İnönü CHP’nin liderliğinden çekildi ve yerine Bülent Ecevit seçildi.
1973
6 Nisan: Siyasi partilerin ordunun adayını seçmeyi reddetmelerinin ardından, emekli oramiral Fahri Korutürk altıncı cumhurbaşkanı seçildi.
14 Ekim: Genel seçimler sonucu hiçbir parti çoğunluğu sağlayamadı. Uzun pazarlıklar sonucu, Ecevit’in CHP’si ve Erbakan’ın MSP’si arasında bir koalisyon anlaşmasına varıldı. 25 Ocak 1974 günü oluşan hükümetle İslamcılar ilk defa siyasi iktidara ulaştılar.
1974
15 Temmuz: Kıbrıs Rum Milli Muhafızlarının Başpiskopos Makarios’a karşı bir darbe düzenlemeleri Türkiye’nin garantör devlet olarak Kıbrıs’a müdahalesine neden oldu. Türk ordusu ağustos ayında gerçekleştirdiği ikinci askerî operasyon sırasında ada üzerinde kontrolünü genişletti.
17 Eylül: Gördüğü ilgi nedeniyle seçimi kazanacağını ve CHP’nin tek başına iktidara geleceğini düşünen Ecevit, başbakanlıktan istifa etti. Sağcı partiler erken genel seçime gitmeyi reddettiler ve Prof. Sadi Irmak’a geçici bir hükümet kurdurdular.
1975
13 Şubat: Kıbrıs Türkleri kendi devletlerinin kuruluşunu açıkladılar.
31 Mart: İslamcı MSP ve neofaşist MHP tarafından desteklenen ve merkez sağda yer alan Demirel’in başbakanlığındaki ilk Milliyetçi Cephe hükümeti kuruldu. Koalisyon ortaklarının sağcı militanları koruduğu bu dönemde gençlik grupları arasındaki şiddet arttı.
1977
5 Haziran: Ecevit’in CHP’si genel seçimlerden birinci parti olarak çıktı, ancak tek başına hükümeti oluşturabilmek için yeterli çoğunluğu elde edemedi. Kurduğu hükümet 3 Temmuz günü Meclis’te güvenoyu alamadı ve Ecevit istifa etti.
21 Temmuz: Demirel, merkez sağ, Islamcılar ve neofaşistlerden oluşan ikinci Milliyetçi Cephe hükümetini kurdu.
31 Aralık: Partiler arası atışmalar ve iç çekişmeler sonucu koalisyon dağıldı.
1978
17 Ocak: Ecevit’in bağımsız milletvekilleriyle beraber kurduğu hükümet, bağımsız bakanlar arasındaki yaygın yolsuzluk nedeniyle lekelenirken, gençlik grupları arasındaki şiddet ve ülkedeki istikrarsızlık yaygın duruma geldi.
2 Ekim: Neofaşist Milliyetçi Hareket Partisi, şiddetin durdurulması için askeri müdahalenin gerekli olduğunu savunarak sıkıyönetim ilan edilmesi çağrısında bulundu.
9 Ekim: Türkiye İşçi Partisi üyesi yedi kişi Ankara’da öldürüldü. Basın sürekli olarak suikasta uğrayan liberal akademisyenlerin haberlerini verirken, failleri nadiren yakalanıyordu.
1979
16 Ocak: İran’da gerçekleşen devrim sonrası şah ülkeyi terk etti ve şubat ayında ülkeye geri dönüş yapan Ayetullah Humeynî İslâm Devrimi liderliğini eline aldı. Siyasilerin gerçekleşmesini sağlayamadığı istikrarlı bir Türkiye Batı için şimdi çok daha kritik hale geldi.
14 Ekim: Artan şiddet olayları ve sağ kesimin saldırıları sonucu siyasi konumu zayıflayan Başbakan Ecevit’in Cumhuriyet Senatosu seçimlerinde desteği azaldı ve Ecevit istifa etti. Süleyman Demirel AP azınlık hükümetini kurdu.
1980
2 Ocak: Generaller partiler arasında ulusal birliğin kurulması için hükümete bir uyarı mektubu verdi.
24 Ocak: Hükümet Türk lirasının değerini yüzde 33 düşüren radikal bir deflasyonist ekonomik program ilan etti. Program Türkiye’yi küreselleşme yönünde ilerletmeyi tasarlıyordu ve otoriter bir rejimin altında uygulandı.
19 Temmuz: Eski başbakan Nihat Erim düzenlenen suikast sonucu öldürüldü.
12 Eylül: Ordu, ülkede meydana gelen anarşiyi bitirmek ve devlete güç kazandırmak gereğini öne sürerek yönetime el koydu. Milli Güvenlik Konseyi kuruldu ve sıkıyönetim ilan edildi.
21 Eylül: Emekli oramiral Bülend Ulusu’nun başbakanlığında bir hükümet kuruldu. Siyasi yaşam sona ererken gözaltına alınan bazı parti liderleri tutuklandılar, yargılandılar ve hapse atıldılar.
1981
29 Haziran: Liberal 1961 anayasası yerine yeni ve otoriter bir anayasa yazılması amacıyla askerler bir Danışma Meclisi kurdular.
1982
7 Kasım: Yeni anayasa halkoylamasına sunuldu ve oyların yüzde 91,3’ünü alarak kabul edildi.
19 Kasım: Kenan Evren Türkiye Cumhuriyeti’nin yedinci cumhurbaşkanı oldu.
1983
3 Mart: Danışma Meclisi yeni Siyasi Partiler Kanunu’nu hazırladı ve onay için generallere gönderdi. Mayıs ayında, ‘yeni partiler’ ortaya çıkmaya başladı ve bazılarına askerler tarafından eski partilerin uzantısı oldukları gerekçesiyle izin verilmedi.
6 Kasım: Genel seçimleri kazanan Turgut Özal’ın Anavatan Partisi 13 Aralık tarihinde göreve başladı. Yeni hükümet, 24 Ocak 1980 tarihinde başlatılan ekonomi politikasını sürdürdü. Özal, düzeni sıkıyönetime dayanarak yürütmeye devam etti.
15 Kasım: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kuruldu. Ancak sadece Türkiye tarafından tanındı.
1987
6 Eylül: Yapılan halkoylaması sonucu, yasaklı olan eski parti liderlerinin yeniden siyasete katılmalarına izin verildi. Demirel ve Ecevit vekilleri tarafından oluşturulan partilerinin başına geçtiler.
29 Kasım: Özal, rakiplerinin örgütlenmesine fırsat vermemek amacıyla erken genel seçime gitti. Seçimleri daha az bir çoğunlukla kazandı ve 21 Aralık günü yeni kabinesini kurdu.
1989
26 Mart: Yolsuzluk ve hem seçmenler hem de özel sektör tarafından hoş karşılanmayan ekonomi politikası sonucu Özal’ın partisi yerel seçimlerde büyük bir oy kaybına uğradı.
17 Ağustos: Genelkurmay Başkanı Necip Torumtay, 1984 yılında ayaklanma başlatan Kürdistan İşçi Partisi’ne (PKK) karşı topyekûn savaş ilan etti.
31 Ekim: Kenan Evren’in görev süresinin dolmasından sonra Turgut Özal Türkiye’nin sekizinci cumhurbaşkanı seçildi. Onun yerine başbakan olan Yıldırım Akbulut, Özal’ın otoritesine sahip değildi ve ANAP bundan böyle düşüşe geçti.
18 Aralık: Avrupa Topluluğu Komisyonu, Türkiye’nin AB üyeliği başvurusunu reddetti.
1990
2 Ağustos: Irak’ın Kuveyt’i işgali uluslararası bir krize neden oldu. Türkiye, Özal’ın liderliğinde ABD Başkanı Bush’un koalisyonuna katıldı. BM’nin Irak’a karşı uyguladığı ambargo Türkiye ekonomisi için yıkıcı bir etkiye neden oldu. Yine de Özal, Soğuk Savaş sonrası dünyada Türkiye’nin yerini oluşturmaya çalıştı.
1991
Nisan: Başlattıkları ayaklanmanın başarısız olmasından sonra Saddam Hüseyin’in birliklerinden kaçan Iraklı Kürtler Türkiye’ye sığındılar. Bu durum, Türkiye’de büyük bir mülteci sorunu yaşanmasına neden oldu. Türkiye’deki üsleri kullanan ABD, Fransa ve İngiltere, Kuzey Irak’ta bir güvenlik bölgesi oluşturdular.
11 Nisan: Meclis, hükümetin terörle mücadele yasasını yürürlüğe soktu. Anti-demokratik olarak kabul edilen yasa sayesinde hükümet, çok geniş güçler elde etti.
25 Haziran: Mesut Yılmaz Anavatan Partisi’nin yeni genel başkanı seçildi. 23 Haziran günü yeni kabineyi oluşturan Yılmaz’ın, partiye genç ve modern bir görünüm vermesi umuluyordu.
20 Ekim: Genel seçimleri Süleyman Demirel’in Doğru Yol Partisi kazandı. Demirel merkez sağda yer alan Anavatan Partisi yerine merkez solda yer alan Sosyal demokrat Halkçı Parti’yle koalisyon yaptı.
8 Aralık: Başbakan Süleyman Demirel. ‘Türkiye’nin Kürt realitesini tanıdığını’ belirten önemli bir açıklama yaptı. Her yıl yüzlerce cana ve yaklaşık 7 milyar ABD dolarına mal olan Kürt isyanına siyasi bir çözüm bulmayı umuyordu.
1993
17 Nisan: Cumhurbaşkanı Turgut Özal altmışaltı yaşında kalp krizinden öldü.
16 Mayıs: Süleyman Demirel Türkiye’nin dokuzuncu cumhurbaşkanı seçilirken, partisi güçlü bir liderden yoksun kaldı.
13 Haziran: Doğru Yol Partisinin genel başkanlığına seçilen Tansu Çiller, Türkiye’nin ilk kadın başbakanı oldu ve SHP’yle bir koalisyon hükümeti kurdu.
27 Kasım: Türkiye ile İsrail, Suriye destekli terör gruplarına karşı istihbarat toplamak amacıyla işbirliğine karar verdiler ve bir memorandum imzaladılar. Bu gelişme, daha geniş bir ilişkinin işaretiydi.
1994
26 Mart: Yerel seçimlerde ani bir çıkış yapan siyasal İslamcı Refah Partisi üçüncülüğe yükselirken, İstanbul ve Ankara belediye başkanlıklarını kazandı.
5 Nisan: DYP-SHP koalisyonu yeni bir ‘istikrar paketi’ni açıklarken, Türk lirasının değeri yüzde 38 düşürüldü ve fiyatlar da yüzde 100 arttı. Ekonomi yeni krize girdi. Enflasyon 1994 yılında yüzde 148 yükselerek rekor kırdı.
14 Temmuz: Başbakan Tansu Çiller’in malvarlığını usulsüz bir şekilde elde ettiği iddiaları üzerine, Meclis tarafından soruşturma başlatıldı. Bu gelişme koalisyon ortakları arasında gerilime neden oldu.
1995
1 Ocak: Milliyet gazetesi Başbakan Tansu Çiller’in Atatürk’ün ünlü ‘Ne mutlu Türk’üm diyene’ sözünü ‘Ne mutlu Türkiye vatandaşıyım diyene’ şeklinde açıklayan sözlerine yer verdi. Çillerin sözleri Türkiye’nin kimlik konusundaki bakış açısında meydana gelen değişimi yansıtıyordu.
18 Şubat: Sosyal demokrat partiler CHP ile SHP, CHP çatısı altında birleştiler.
20 Mart: Artan PKK saldırıları sonrası Türk ordusu, 35.000 kişilik bir askeri gücü PKK kamplarını yok etmek üzere Kuzey Irak’a gönderdi.
23 Temmuz: Meclis, siyasi yaşamı daha demokratik hale getirmek amacıyla anayasada yer alan on beş maddede değişiklik yaptı.
20 Eylül: Koalisyon çöktü ve 24 Aralık tarihinde erken seçime gidildi.
1996
1 Ocak: Avrupa Birliği ile Türkiye arasında 6 Mart günü yürürlüğe girecek olan Gümrük Birliği antlaşması imzalandı. Bu antlaşma, Türkiye’nin ekonomi politikasındaki büyük dönüşümü ve küreselleşmeye doğru yeni bir adımı işaret ediyordu.
6 Mart: ANAP-DYP koalisyonu (Anayol), partiler arasında haftalar süren görüşmeler sonucu oluşturuldu. Ancak, ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz ile DYP Genel Başkanı Tansu Çiller arasındaki geçimsizlik nedeniyle istikrar sağlanamadı.
6 Haziran: Mesut Yılmaz istifa etti ve Çiller’in malvarlığıyla ilgili olarak Meclis soruşturması açılması talebinde bulunan İslâmcı parti lideri Necmettin Erbakan’ın yolunu açtı.
29 Haziran: Erbakan ve Çiller, haklarındaki yolsuzluk soruşturmalarının rafa kaldırılmasına karar verdikten sonra Refah Partisi ile DYP arasında bir koalisyon (Refahyol) kurulduğunu ilan ettiler.
3 Kasım: ‘Susurluk Kazası’ olarak bilinen bir trafik kazası, Türkiye’nin siyasi yaşamında ‘derin devlet’ olarak adlandırılan ve idarî alanındaki geniş yozlaşmayı ortaya çıkaran bir skandala neden oldu.
1997
28 Şubat: Generallerin egemen olduğu Milli Güvenlik Kurulu, Erbakan önderliğindeki hükümete İslami faaliyetleri -özellikte üniversitelerde başörtüsü giyilmesini- kısıtlaması yönünde tavsiyede bulundular. Bu karar daha sonra ‘28 Şubat Süreci’ olarak adlandırılacaktı.
18 Haziran: Ilımlı görünme çabalarına karşılık Erbakan, hükümetten istifa etmeye ve Tansu Çiller’in başbakanlığında koalisyona devam etmeye karar verdi. Bununla birlikte Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz’ı yeni bir koalisyon oluşturması için görevlendirdi. Yılmaz, Bülent Ecevit’in Demokratik Sol Partisi’yle (DSP) koalisyon gerçekleştirdi.
1998
16 Ocak: Anayasa Mahkemesi, laiklik ilkesini ihlâl ettiği gerekçesiyle Refah Partisi’nin kapatılmasına ve Necmettin Erbakan’a beş yıl süreyle siyasi faaliyet yasağı uygulanmasına karar verdi. İslâmcılar, partinin kapatılma olasılığına karşı 17 Aralık 1997 tarihinde Fazilet Partisi’ni kurmuşlardı.
21 Nisan: Siyasi İslam’a yönelik sürekli eleştiriler sırasında, Refah Partisi’nin üyesi ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 1997 yılında yaptığı bir açıklamayla İslam’ı kendi çıkarlarına alet ettiği ve dinî kışkırtıcılık yaptığı gerekçesiyle on ay hapis cezasına çarptırıldı.
26 Kasım: Başbakan Mesut Yılmaz, mafyayla bağlantısı olduğu yönündeki suçlamalar sonrası istifa etti.
1999
12 Ocak: DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit, ülkeyi nisan ayında yapılacak erken genel seçimlere götürmek üzere bir hükümet kurdu.
15 Şubat: PKK lideri Abdullah Öcalan Nairobi’de yakalandı ve Türkiye’ye getirildi. Bu olay Ecevit için bir zafer olurken, hükümet Kürt isyancılara karşı ‘zafer ilan etme’ imkânı elde etti. Öcalan 29 Haziran günü idam cezasına çarptırıldı, ancak 2002 yılında ölüm cezasının kaldırılmasının ardından cezası müebbet hapse çevrildi.
18 Nisan: Genel seçimleri Ecevit’in DSP’si ve aşırı sağcı Milliyetçi Hareket Partisi kazanırken, merkez sağ partiler çöktü.
2 Mayıs: İslamcı milletvekili Merve Kavakçı‘nın, yemin töreninin yapılacağı Meclis salonuna siyasi İslam’ın sembolü olan türbanla girmek istemesi yeni Meclis’te tepkilere yol açtı. Kavakçı‘nın milletvekilliği daha sonra, İçişleri Bakanlığı’nı aynı zamanda ABD vatandaşı olduğu yönünde bilgilendirmediği gerekçesiyle düşürüldü.
3 Mayıs: Hükümeti kurmakla görevlendirilen Bülent Ecevit, MHP ve ANAP’la 28 Mayıs günü koalisyon oluşturdu. İdeolojik zıtlıkları olmasına rağmen, koalisyon hükümeti şaşırtıcı bir biçimde uzun ömürlü oldu.
17 Ağustos: Türkiye’nin kuzeybatı bölgesinde meydana gelen büyük deprem sırasında devletin yüz binlerce insana yardım sağlama konusunda başarısız olması, insanların devlete olan güvenini sarstı.
13 Ekim: Avrupa Birliği Komisyonu Türkiye’nin AB üyeliği için aday ülke olarak değerlendirilmesini tavsiye etti. Bununla birlikte Türkiye’nin ‘Kopenhag Kriterleri’ olarak adlandırılan ve insan haklarını, azınlıkların korunmasını, ekonomik reformu içeren uzun bir ödevi tamamlaması gerekiyor.
2000
17 Ocak: İstanbul’da yapılan operasyon sonucu Hizbullah hareketinin önemli liderlerinden bazıları vurularak, bazıları da sağ olarak ele geçirildi. Ülke geneline yayılan operasyon, ‘derin devlet’in düşmanlarına karşı mücadelede bu örgütü kullandığı yönünde şüphelere yol açtı. Genelkurmay Başkanlığı tarafından yapılan açıklamada, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin PKK’ya karşı mücadelede Hizbullah eylemlerini desteklediği yönünde basında çıkan haberler kesin bir dille yalanlandı.
5 Mayıs: Türkiye’nin AB üyeliğini destekleyen liberal bir reformist olarak tanınan Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer, Demirel’den sonra Türkiye’nin onuncu cumhurbaşkanı seçildi.
2001
19 Şubat: Yolsuzluk iddiaları üzerine Başbakan Ecevit’in Cumhurbaşkanı Sezer ile yaptığı ağız kavgası büyük bir ekonomik krizin yaşanmasına neden oldu. Borsa düştü, faizler yükseldi ve Merkez Bankası döviz rezervlerinin beşte birini kaybetti.
1 Mart: Dünya Bankası‘nda görevli Kemal Derviş, ekonomiden sorumlu devlet bakanlığı görevine getirildi. Bu atamayla yabancı yatırımcılara güven vermek amaçlanırken, Derviş Türkiye’nin ekonomisini küresel eğilimle aynı yöne yerleştirecek önemli reformları yürürlüğe koydu.
21 Haziran: Anayasa Mahkemesi, İslâmî köktenciliğin merkezi olarak tanımladığı Fazilet Partisi’ni kapattı.
21 Temmuz: Siyasi İslamcılar Fazilet Partisi’nin devamı olarak Saadet Partisi’ni kurdular.
14 Ağustos: Fazilet Partisi’nin ılımlıları Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde Adalet ve Kalkınma Partisi’ni kurdular. Parti kendisini Fazilet Partisi’nin devamı olarak değil laik ‘Müslüman demokratlar’ olarak tanımladı.
11 Eylül: New York, Washington ve Pennsylvania’da meydana gelen 11 Eylül saldırıları ve ABD Başkanı Bush’un ‘terörizme karşı savaş’ ilanı Türkiye’yi birdenbire ‘stratejik bir varlık’ ve IMF kredilerini hak eden bir ülke haline getirdi.
2002
Şubat: IMF, Türkiye’ye 9 milyarlık kısmı hemen olmak üzere üç yıl için 16 milyar ABD doları kredi verme konusunda anlaştı.
4 Mayıs: Başbakan Ecevit hastaneye kaldırıldı. Hastalığı siyasi bir krize neden oldu. İstifa edip etmeyeceği veya yerine kimin geçeceği konusunda yapılan spekülasyonlar borsayı olumsuz etkiledi.
10 Mayıs: Kemal Derviş, erken genel seçime gidilmesi durumunda Türkiye’nin siyasi geleceği üzerindeki belirsizliklerin sona ereceği yönünde açıklama yaptı. Onun bu sözleri 3 Kasım erken genel seçimlerinin yapılmasına yol açacak politik manevranın başlamasına neden oldu.
29 Mayıs: TÜSİAD gazetelere verdiği tam sayfa ilanlarla, ölüm cezasının kaldırılması, eğitim, Kürtçe yayın da dâhil olmak üzere AB yönünde acil reformlar yapılması çağrısı yaptı.
7 Temmuz: Partisinin yerine Doğru Yol Partisi’nin koalisyona alınabileceğinden çekinen başbakan yardımcısı ve MHP lideri Devlet Bahçeli, 3 Kasım günü seçim yapılması için çağrı yaptı. Ecevit ile Yılmaz erken seçime karşı çıkarken, Derviş ve Türkiye’nin büyük kapitalistleri ülkede hüküm süren belirsizliğin seçimlerle sonuçlanabileceğine inanıyordu. Demokratik Sol Parti’de devam eden istifaların ardından, koalisyon Meclis’te çoğunluğu kaybetti ve 16 Temmuz günü Ecevit kasım ayında ülkeyi seçime götürme kararı aldı.
3 Ağustos: Meclis, AB şartlarını karşılamak amacıyla yeni yasaları kapsayan bir ‘demokrasi paketi’ni onayladı. Bu paket, AB yolunda büyük bir adım ve ekonomik krize son vermek konusunda ciddi bir önlem olarak görüldü.
10 Ağustos: Kemal Derviş hükümetten istifa etti. Merkez sol ve merkez sağda yer alan bazı partileri birleştirerek yeni bir merkez yaratma girişiminin başarısız olmasının ardından 21 Ağustos günü CHP’ye katıldı; böylece yeni kurulan Yeni Türkiye Partisi’nin Parlamentoya girme ihtimalini yok etti.
3 Kasım: Genel seçimler sonucu Adalet ve Kalkınma Partisi yüzde 34,3 oy oranıyla Meclis’te 363 sandalye elde ederek, 1987’den beri tek başına iktidar olan ilk parti oldu. Yüzde 19,4 oy oranıyla 178 sandalye alan CHP muhalefet olurken, diğer partiler yüzde 10’luk seçim barajına takılarak Meclis’e giremedi.
16 Kasım: Cumhurbaşkanı Sezer hükümeti kurması için AKP’li Abdullah Gül’ü görevlendirdi; Gül’ün oluşturduğu hükümet 18 Kasım günü cumhurbaşkanı tarafından onaylandı. Gül, 28 Kasım günü programını sundu ve güvenoyu alarak görevine başladı.
19/24 Aralık: Meclis, Recep Tayyip Erdoğan’a seçimlerde aday olma, Parlamento’ya girme ve başbakan olma imkânı sağlayan anayasa değişikliklerini kabul etti.
2003
26 Ocak: Ülke genelinde büyük çapta savaş karşıtı gösteriler düzenlendi. Nüfusun yaklaşık yüzde 85-90’lık bir bölümü ABD’nin Irak’a müdahalesine karşı çıkıyordu.
1 Mart: Meclis, Türkiye’ye 62.000 ABD askerinin konuşlanmasına izin veren ve Kuzey Irak sınırını operasyona açan tezkereyi reddetti. ABD-Türkiye ilişkileri karıştı.
9 Mart: Recep Tayyip Erdoğan milletvekili seçildi; Başbakan Gül 11 Mart günü istifa etti ve Erdoğan yeni başbakan olarak atandı.
19 Mart: ABD Başkanı Bush’un Saddam Hüseyin’e verdiği ültimatomun süresi doldu ve ABD önderliğindeki koalisyon güçleri Bağdat’ı bombalamaya başladı.
20 Mart: Ankara Türk hava sahasını ABD uçaklarına açmaya razı oldu fakat Washington ile ilişkiler zarar görmüştü. Pentagon’daki yeni muhafazakârlar Türkiye’yi ve generalleri cezalandırmaya kararlıydılar.
9 Nisan: Amerikan kuvvetleri Bağdat’ın kontrolünü ele geçirdi.
22 Mayıs: Generaller hükümetin AB’ye katılma planına destek verdi.
28 Mayıs: MGK, insan haklarına dair AB kriterlerinin yerine getirilebilmesi için terörle mücadele yasasının değiştirilmesini ve Kürtçe yayına izin verilmesini kabul etti. Eski bir Kürt milletvekili reformları, Kürtler üzerindeki elli yıllık yasağın sonu ve “Kürt realitesi”nin tanınması olarak değerlendirdi.
4 Temmuz: Kuzey Irak’taki Amerikan kuvvetleri, Türk özel kuvvetlerinden 11 kişiyi, başlarına çuval geçirerek ve küçük düşürerek tutukladı. Ankara Washington’a nota verdi ve Türk subaylar serbest bırakıldı. Fakat Türk-Amerikan ilişkileri zarar görmüştü. 1 Mart’taki oylamanın misillemesi olarak görülen bu olay stratejik işbirliğinin sonu oldu.
22 Temmuz: Dışişleri Bakanı Abdullah Gül zarar gören ilişkileri tamir etmek için ABD’ ye ziyarette bulundu.
29 Temmuz: AB kriterlerini yerine getirmek için Meclis yeni ‘reform paketleri’ geçirdi. Temel amaç generalleri dizginlemek ve MGK’yı medenileştirmekti.
11 Eylül: Dışişleri Bakanı Gül MGK reformunun AB’nin tüm itirazlarını karşıladığını iddia etti.
7 Kasım: ABD, Ankara’ya Irak’ta Türk askerine ihtiyacı olmadığını bildirdi ve böylece Temmuz’da başlayan görüşmeler sona erdi.
15 Kasım: İstanbul’daki intihar eylemleri iki sinagogu, İngiliz Konsolosluğunum ve İngiliz Bankası HSBC’nin binasını tahrip etti, onlarca kişi öldü. O gün, “Türkiye’nin 11 Eylülü” olarak tanımlandı. Türkiye de artık İslamcı terörün bir kurbanıydı.
2004
6 Ocak: Suriye Devlet Başkanı Beşir Esad Ankara’ya geldi. Her iki taraf da ilişkileri düzeltmek istiyordu ve Ankara, Avrupa’nın aldığı pozisyona yakınlaşmaya çalışıyordu.
23 Ocak: MGK toplantısı sonucunda generaller Türkiye’nin Kıbrıs’ı yeniden birleştirmeye dönük Annan planı çerçevesinde çalışmayı kabul ettiler.
31 Ocak: Erdoğan’ın ABD ziyareti sonunda Dışişleri Bakanı Gül Türk-Amerikan ilişkisinin artık sadece stratejik olmadığını, insan hakları ve demokratikleşmeye dayandığını belirtti. Basında bu durum, Ankara’nın bölgede “ılımlı bir İslam ülkesi” rolünü oynayarak demokratik “Büyük Ortadoğu Projesi” için bir model olup olmayacağı sorusunu gündeme getirdi.
22 Mart: Ankara’nın bölgede “ılımlı bir İslam ülkesi” olup olmadığı tartışmalarına cevaben, Erdoğan Türkiye’nin laik ve sosyal bir devlet olduğunu, laik bir devlet içinde de İslâmi bir devlet olamayacağını belirtti.
28 Mart: Yerel seçimler Adalet ve Kalkınma Partisi’nin konumunu güçlendirirken muhalefetin konumunu zayıflattı. AKP’nin oy oranları yaklaşık rakamlarla yüzde 34’ten yüzde 43’e yükselirken. CHP’nin oyları yüzde 19’dan yüzde 15’e geriledi.
24 Nisan: Kıbrıs’taki referandumlarda Türk toplumu adanın birleşmesine yüzde 65’lik bir oranla evet derken, Rumlar yüzde 76’lık bir oranla birleşmeyi reddetti. Bu durum AB karşısında Ankara’nın elini güçlendirdi.
27 Eylül: Kadın hakları ile ilgili AB kriterlerini sağlayabilmek için zinayı yasadışı saymaya yönelik yasadan vazgeçildi.
6 Ekim: AB Komisyonu Türkiye’nin siyasal kriterleri yerine getirerek üyelik önündeki ilk grup engeli başarıyla aştığını ifade etti ve katılım müzakerelerinin başlamasını önerdi.
17 Aralık: AB Türkiye’nin üyeliğini koşullu olarak kabul etti ve katılım müzakerelerinin açılış tarihi olarak 3 Ekim 2005’i belirledi.
2005
25 Mayıs: Hazar Ceyhan boru hattının açılışı Bakü’de törenle yapıldı. Artık, Hazar petrolü Avrupa’ya Rusya’yı atlayarak Azerbaycan Türkiye ve Gürcistan üzerinden gönderilebilecekti. Boru hattı Türkiye için “Avrasya seçeneğini” ortaya çıkardı.
29 Mayıs: Fransa’daki referandumda AB Anayasası % 45 oranındaki “evet” oylarına karşılık % 55 oranındaki “hayır” oylarıyla reddedildi. Bu durum, Türkiye’nin AB hayallerine bir darbe olarak değerlendirildi, ancak Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, “Bu referandumun Türkiye’yle doğrudan bir bağlantısı yok. Müzakerelere başlamamız için hiçbir engel yok,” dedi.
10 Ağustos: Başbakan Erdoğan, Kürt sorununun, diğer sorunlar gibi demokratikleşmeyle birlikte Cumhuriyet ilkeleri ve Anayasa çerçevesinde çözülebileceğini söyledi.
3 Ekim: Türkiye, on-on beş yıl sürmesi beklenen, AB ile katılım müzakerelerine başladı. Ama basın “AB ile yeni hayat” sözlerine yer verdi.
16 Aralık: Orhan Pamuk, tüm dünyanın gözü önünde, 301. madde dayanak alınarak Türklüğü aşağılamaktan yargılandı. Birkaç gün sonra Devlet Bakanı Ali Babacan, Pamuk davasıyla Türkiye’nin imajının lekelendiğini söyledi. Ancak 21 Aralık’ta Adalet Bakanı Cemil Çiçek 301. maddeyi değiştirmeye yönelik bir plan olmadığını açıkladı. 2006’da bu maddeden birçok yazarın yargılanmasına devam edildi.
2006
17 Ocak: Vatan gazetesinin düzenlediği ankete göre partilerin olası bir seçimde alabilecekleri oy oranları şöyleydi: AKP % 29,9, CHP % 14,4, DYP % 13,6 ve MHP % 11,5.
19 Ocak: Erdoğan, “Erken seçim olmasını beklemeyin,” dedi.
26 Ocak: Radikal, ordunun Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı olmasının önünde bir engel görmediğini bildirdi.
12 Nisan: Bir Harp Akademisi konferansında Cumhurbaşkanı Sezer şöyle konuştu: “Köktendincilik tehlikeli boyutlara ulaştı ve Türkiye’nin bu tehdite karşı tek güvencesi laik düzendir”.
18 Mayıs: Danıştay hâkimlerine yönelik saldırıda Yücel Özden’in öldürülmesi, Türkiye siyasi hayatında AKP hükümetini devletin Silahlı Kuvvetler, yargı ve üniversiteler gibi laik kurumlarıyla karşı karşıya getiren bir dönüm noktası oldu.
5 Haziran: TÜSİAD Başkam Ömer Sabancı, Türkiye’nin yeni Cumhurbaşkanının tüm tarafların işbirliğiyle, müzakereler yoluyla seçilmesini talep ederek yeni Cumhurbaşkanı’nın Erdoğan olmaması gerektiğini ima etti.
23 Haziran: Rahşan Ecevit, gelecek seçimlerde AKP’ye karşı Solu ve Sağı birleştirmeye yönelik başarısız bir kampanya başlattı.
28 Haziran: Başbakan Erdoğan, muğlak bir ifadeyle; yeni Cumhurbaşkanı’nın, çeşitli STÖ’lerin fikrine başvurduktan sonra AKP meclis grubunun oylarıyla seçileceğini ve bu makama geldiğinde bütün ideolojik önyargılardan uzak birinin olacağını açıkladı. Daha sonra 1 Temmuz’da, dindar bir Müslümanın devlet başkanı olmasını kimsenin engellememesi gerektiğini söyledi ve kendisinin önümüzdeki yıl Cumhurbaşkanlığına aday olması konusunda açık kapı bıraktı.
28 Temmuz: Genelkurmay Başkanlığı, Korgeneral Altay Tokat’ın kendi komutası altında askerlerin Güneydoğu Anadolu’da bombalama eylemleri gerçekleştirdiğine dair sözleri üzerine soruşturma başlattığını duyurdu. 1995 ve 1998 yılları arasında PKK’nın Türkiye karşıtı eylemlerinin doruk noktasında olduğu bir dönemde Güneydoğu Anadolu’da görev yapan Tokat şu anda muhalefetteki Milliyetçi Hareket Partisi’nin bir üyesidir.
1 Ağustos: Orgeneral Yaşar Büyükanıt, daha ılımlı selefi Hilmi Özkök’ün yerine Genelkurmay Başkanı olarak atandı. Büyükanıt, Türkiye’nin Avrupa Birliği müzakereleri de dâhil olmak üzere çeşitli meselelerde daha sert bir tutumu savunan bir şahin olarak tanınıyor. Katı bir laik ve askeriyenin siyaset üzerinde etkili olmasından yana. Büyükanıt İslâmî gericilikle mücadele etmenin ordunun anayasal görevi olduğunu ve köktendinci tehdidin daha önce hiç bu kadar büyük olmadığını söyledi. Genelkurmay Başkanlığına atanması, sivil-asker ilişkilerinin gelecek dönemde sorunsuz olmayacağını gösteriyor.
Bir Kimlik Peşinde Türkiye
Feroz Ahmad
İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları (2006)
Koyulaştırmayı ben yaptım. DK
8 Nisan: Mustafa Kemal Halk Fırkasının kuruluşunu ilan etti. Partinin adına daha sonra ‘Cumhuriyet’ kelimesi de eklendi. Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) oldu.
24 Temmuz: Lozan Antlaşması imzalandı ve Türkiye Devleti tanındı.
33 Ekim: Ankara yeni Türkiye’nin başkenti ilan edildi.
29 Ekim: Türkiye Cumhuriyeti kuruldu ve Mustafa Kemal cumhurbaşkanı seçildi.
1924
3 Mart: Halifelik kaldırıldı ve Osmanlı hanedanı yurtdışına sürüldü. Bu, muhafazakâr muhalefet için bir yenilgiydi. Devlet, örgütlü İslam’ı kontrol etmeye başladı.
27 Kasım: Mustafa Kemal’e muhalifler Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını kurdular.
1925
1 Şubat: Şeyh Sait önderliğindeki Kürt aşiretleri Cumhuriyet rejimine karşı ayaklandılar.
3 Haziran: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı ve muhalefet dağıtıldı. Böylece Mustafa Kemal, devleti ve toplumu laikleştirmek için radikal reform programını başlatabildi.
25 Kasım: Fes yasaklandı ve ‘Şapka Kanunu’ yürürlüğe girdi.
30 Kasım: Tekke ve zaviyeler kapatıldı.
17 Aralık: Sovyet-Türk Dostluk Antlaşması imzalandı (1935 yılında yinelendi).
1926
17 Şubat: Kadınlara eşit medenî haklar veren laik Medenî Kanun yürürlüğe girdi. Bunu takiben 1 Mart günü Ceza Kanunu kabul edildi.
1927
28 Ekim: Cumhuriyetin ilk nüfus sayımı gerçekleştirildi (13,6 milyon).
1928
10 Nisan: ‘Devletin dinini’ İslam olarak belirten madde anayasadan çıkarıldı.
1 Kasım: Latin alfabesinin kabulüyle Cumhuriyet, kültürel ve entelektüel Osmanlı geçmişinden ayrıldı.
1930
3 Nisan: Kadınlara yerel seçimlerde oy verme hakkı tanındı.
12 Ağustos: Mustafa Kemal Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kuruluşuna izin verdi, ancak parti taşkınlık hareketlerine mesnet olmaya başlayınca 17 Kasım tarihinde feshedildi.
23 Aralık: Türkiye’nin batı bölgesinde bulunan Menemen’de İslamcı kalkışma bir asteğmenin (Kubilay) öldürülmesiyle sonuçlandı. Bu olay, rejimin ideolojisini tekrar gözden geçirmeye sevk etti.
1931
10-18 Mayıs: CHP’nin kurultayında ‘altı ok’, [cumhuriyetçilik, milliyetçilik, halkçılık, laiklik (din üzerinde devlet kontrolü), Devletçilik, inkılapçılık] rejimin ideolojik programı olarak kabul edildi.
1932
19 Şubat: Rejimin ideolojisini ülke genelinde yaymak ve öğretmek için Halkevleri kuruldu.
6 Temmuz: Türkiye Milletler Cemiyeti’ne katıldı ve Batı’yla yeniden birleşti.
26 Eylül: Yeni ulusun dilini Arapça ve Farsçadan arındırmak üzere Birinci Türk Dil Kurultayı toplandı.
1933
30 Ocak: Hitler Almanya’da iktidara geldi.
1934
9 Şubat: Türkiye, Romanya, Yugoslavya ve Yunanistan Balkan Paktı’nı imzaladılar.
10 Haziran: İran Şahı Rıza Pehlevi Türkiye’ye geldi.
21 Haziran: Soyadı Kanunu kabul edildi.
26 Kasım: Büyük Millet Meclisi Mustafa Kemal’e, Atatürk soyadını verdi; paşa, bey, hanım, gazi gibi tüm Osmanlı unvanlarını ve rütbelerini kaldırdı.
5 Aralık: Türk kadınlarına milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı.
1935
25 Ocak: İstanbul’daki Ayasofya Camii restore edildi ve müze olarak açıldı.
3 Ekim: Mussolini’nin Habeşistan’ı işgali üzerine Türkiye Batı Anadolu’ya yönelik İtalyan planlarına dair kaygı duymaya başladı.
7 Kasım: SSCB ile Türkiye arasındaki Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşması on yıllığına yenilendi.
1936
8 Haziran: Lokavt ve grevleri yasaklayan, taraflar arasındaki sorunları zorunlu olarak tahkim yoluyla çözen yeni İş Kanunu kabul edildi.
17 Temmuz: İspanya’da iç savaş; Türkiye, cumhuriyetçileri destekledi.
20 Temmuz: Türkiye’nin Boğazları silahlandırmasına olanak tanıyan Montreux Sözleşmesi imzalandı.
25 Ekim: Roma-Berlin ortaklık antlaşması imzalandı.
25 Kasım: Almanya ile Japonya arasında Komünist Enternasyonal’e karşı bir antlaşma imzalandı.
1937
5 Şubat: Anayasanın ikinci maddesi ‘Türkiye Devleti cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve inkılapçıdır’ şeklinde yeniden düzenlendi.
Mart-Eylül: Kürt aşiretlerinin isyanı bastırıldı.
Mayıs: Fransa, Hatay’ın ayrı bir statüye sahip olmasını kabul etti.
5 Temmuz: Türkiye Hatay’ı kendisine katmak için harekâta başladı.
8 Temmuz: Türkiye, Afganistan, İran ve Irak’la Sadabat Paktı’nı imzaladı.
1 Kasım: Atatürk İsmet İnönü’nün yerine Celal Bayar’ı başbakan olarak atadı. Bu gelişme, CHF içinde devletçilere karşı bir hareket olarak görüldü.
1938
10 Kasım: Uzun süredir devam eden hastalığı sonrası Atatürk öldü.
11 Kasım: İsmet İnönü oybirliğiyle cumhurbaşkanı seçildi.
26 Aralık: Cumhuriyet Halk Partisi’nin olağanüstü kurultayında Atatürk partinin ‘kurucusu ve ebedî lideri’, İnönü ise ‘milli şef’ ilan edildi.
28 Aralık: İnönü Atatürk ve Kemalizm’e karşı muhalefetle uzlaşma politikasını ortaya çıkardı.
1939
12 Ocak: Mart 1923 tarihinden beri Atatürk’ün dışişleri bakanı olan ve İngiliz dostu olarak tanınan Tevfik Rüştü Aras, Londra büyükelçiliğine atandı.
18 Ocak: Çıkarılan Milli Korunma Kanunu hükümete ekonomiyi düzenlemede büyük yetkiler verdi.
16 Mart: Genel seçimler sonucu birçok sadık Kemalist Meclis dışı kalırken, bir grup eski muhalif de Meclis’e girdi.
8 Mayıs: Almanya’yla bir ticaret antlaşması imzalandı.
12 Mayıs: İngiltere ile Türkiye Akdeniz bölgesindeki olası bir savaş veya çatışma olasılığına karşı karşılıklı yardım ve dostluk deklarasyonu imzaladı.
29 Mayıs: İnönü Meclis’te muhalefet olarak hareket edecek Müstakil Grup’un oluşumuna izin verdi.
23 Haziran: Türkiye ile Fransa saldırmazlık antlaşması imzaladı; Fransa Hatay’ın Türkiye’ye verilmesini kabul etti; 29 Haziran günü Hatay Türkiye’ye katıldı.
23 Ağustos: Alman-Sovyet Paktı imzalandı. Türkiye için bu pakt, olası bir faşist saldırı tehlikesine karşı üçlü garanti olasılığının sona erdiği anlamına geliyordu.
1 Eylül: Almanya Polonya’yı işgal etti ve İkinci Dünya Savaşı başladı. Türk dışişleri bakanı görüşme için Moskova’ya gitti, ancak hiçbir teminat alamadı. İngiltere ile Fransa Almanya’ya savaş ilan ederken, Türkiye tarafsızlığını duyurdu.
17 Ekim: Türk hükümeti, Moskova’nın 1936 Montreux Sözleşmesini değiştirme arayışında olduğuna inanıyor.
19 Ekim: On beş yıl sürecek İngiliz-Fransız-Türk Karşılıklı Yardım ve ittifak Antlaşması Ankara’da imzalandı.
1 Kasım: Cumhurbaşkanı İnönü, Türkiye’nin tarafsız kalacağını ilan ederken, İngiltere ve Sovyetler Birliğiyle dostluklarının süreceğini belirtti.
1940
19 Şubat: Stokçuluğu ve vurgunculuğu önleme amacıyla çıkarılan ‘Milli Korunma Kanunu’ uygulamaya konuldu.
28 Ekim: Faşist İtalya Yunanistan’a saldırdı. Türkiye’nin desteği İngiltere açısından çok daha hayati hale geldi. Bu arada, Hitler Türkiye’nin aleyhine olacak ödünler vererek Stalin’i elde etmeye çalışıyordu.
1941
28 Şubat: Hitler İnönü’ye yazdığı mektupta, Türkiye’nin çıkarlarının Avrupa’da yaratmakta olduğu ‘yeni düzen’ içinde bulunduğunu belirtti. Mektup Ankara’da olumlu karşılandı.
24 Mart: Türk-Sovyet Karşılıklı Tarafsızlık Deklarasyonu imzalandı.
18 Haziran: Almanların Balkanlar’ı ele geçirmesi sonrası Almanya’yla bir saldırmazlık paktı imzalandı.
22 Haziran: Almanya Rusya’ya saldırdı. Bu durum, Almanların Anadolu’yu işgal edeceği korkusunu azaltırken, pan-Türkçü aktiviteleri canlandırdı.
26 Haziran: Ezanın Arapça yerine Türkçe okunmasını öngören kanun kabul edildi. Kanun 16 Haziran 1950 tarihinde yürürlükten kaldırıldı.
9 Ekim: Berlin’le ilişkileri tekrar yakınlaştıran Türk-Alman Ticaret Antlaşması imzalandı. Daha sonraki aylarda, Türk generalleri Almanların misafiri olarak Rus sınırında bulunan Doğu Cephesi’ni dolaştılar.
7 Aralık: Japonlar Pearl Harbor’da bulunan ABD Pasifik Donanması’na hava akını düzenledi. Bunun sonucunda ABD savaşa katıldı. Hitler 11 Aralık günü Amerika Birleşik Devletleri’ne savaş ilan etti.
1942
11 Kasım: Alman ilerleyişinin cesaretlendirmesi sonucu hükümet, Türkiye’deki gayri-Müslimlere karşı ayrımcılık yapan Varlık Vergisi’ni çıkardı.
1943
2 Şubat: Uzun süren kuşatmanın ardından Alman ordusu Stalingrad’da teslim oldu. Bu gelişme, hem savaşın hem de Türkiye’nin iç ve dış politikasının dönüm noktalarından birini teşkil etti.
1944
17 Mart: Varlık Vergisi yürürlükten kaldırıldı.
18 Mayıs: Hükümet, siyasi değişimini göstermek için Sovyet karşıtı Türkçüler hakkında soruşturma açmaya başladı.
1945
7 Mayıs: Almanya teslim oldu.
7 Haziran: Bir grup Cumhuriyet Halk Partisi üyesi siyasi liberalleşmenin uygulanması için bir önerge verdiler. Aynı gün, Moskova Kasım ayında sona eren Dostluk Antlaşması’nın yenilenmesi için Türk-Sovyet sınırında değişiklik yapma ve Boğazların ortak savunulması şartlarını öne sürdü.
7 Temmuz: İşadamı Nuri Demirağ Milli Kalkınma Partisi’ni kurdu.
6 Eylül: Hükümetin ekonomi politikasını liberalleştirmesi yönünde baskı yapmak amacıyla bir ABD Kongre heyeti Türkiye’yi ziyaret etti.
21 Eylül: Adnan Menderes ile Fuat Köprülü CHP’den ihraç edildiler.
1 Kasım: Cumhurbaşkanı İnönü ciddi bir muhalefet partisinin oluşumu çağrısı yaptı.
4 Aralık: 28 Eylül günü CHP milletvekilliğinden istifa eden Celal Bayar, yeni bir parti (Demokrat Parti) kurmak için CHP üyeliğinden de istifa etti.
5 Aralık: Hükümete yönelik eleştirilerde bulunan Tan gazetesi, devlet görevlilerinin örgütlediği bir kalabalık tarafından tahrip edildi. Olayın gerçekleştiği tarihte İstanbul sıkıyönetim altındaydı.
1946
7 Ocak: Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü tarafından Demokrat Parti kuruldu.
5-7 Nisan: Sovyet baskısına karşı Türkiye’ye desteğinin bir sembolü olarak. ABD Missouri zırhlısı İstanbul’u ziyaret etti.
6 Haziran: İki dereceli seçim yerine tek dereceli seçime izin veren yasa yürürlüğe girdi.
21 Temmuz: DP’nin örgütlenme fırsatı bulamadan ve devlet aygıtlarının baskısı altında düzenlenen erken genel seçimler, CHP’nin zaferiyle sonuçlandı.
22 Ağustos: Türkiye, Sovyetler’in Boğazların savunması için müşterek hareket etme teklifini reddetti.
4 Aralık: Sıkıyönetim altı ay daha uzatıldı.
1947
12 Mart: Sovyet saldırganlığına karşı Türkiye ile Yunanistan’a ABD desteğini öngören Truman Doktrini ilan edildi. Türkiye, Soğuk Savaş’a girdi.
12 Temmuz: İnönü kendisini tarafsız bir cumhurbaşkanı ilan etti ve DP’nin meşruluğunu destekledi. Sertlik yanlısı Başbakan Recep Peker ise 9 Eylül günü istifa etmek zorunda kaldı.
1949
1 Ağustos: Soğuk Savaş devam ettiği sırada ABD başkanı Kongreyi Türkiye’nin tümüyle silahlandırılmasının Ortadoğu açısından önemli olduğu yönünde bilgilendirdi.
1950
9 Mart: Türkiye ve İran İsrail’i tanıdı.
14 Mayıs: Demokrat Parti genel seçimleri ezici bir çoğunlukla kazandı ve Adnan Menderes 22 Mayıs günü yeni hükümeti kurdu.
25 Temmuz: Demokrat Parti Kore’ye asker göndermeye karar verdi.
1952
18 Şubat: Türkiye ile Yunanistan NATO’ya üye oldular.
3 Mart: NATO Başkomutanı General Eisenhower Türkiye’ye geldi.
1953
29 Mayıs: İstanbul’un fethinin 500. yıldönümü kutlandı. İlk defa olarak yapılan bu kutlama, Kıbrıs nedeniyle Yunanistan’la artan gerilim ve neo-Osmanlıcılığa yönelik bir değişimdi.
1954
2 Mayıs: Genel seçimler sonucu Demokrat Parti büyük bir zafer kazandı. Bu sonuç, partinin halk tarafından onaylandığını gösterirken, partinin baskıcı tavrı da bu sebeple arttı.
20 Ağustos: İngiltere egemenliğindeki Kıbrıs’ın bağımsızlığı ve Yunanistan’la birleşmesini desteklemek amacıyla Atina’da dev bir miting düzenlendi. 28 Mayıs günü Başbakan Adnan Menderes, Yunanistan’ın Kıbrıs’ı hiçbir zaman elde edemeyeceğini ilan etti.
1955
24 Şubat: Irak ile Türkiye arasında Bağdat Paktı imzalandı. İran, Pakistan ve İngiltere de daha sonra pakta katıldı. Demokrat Parti, Türkiye’nin bölgede Batı‘nın lehine önemli bir rol oynadığına inanıyor.
6/7 Eylül: İstanbul ve İzmir’de hükümet tarafından kamuoyunun Kıbrıs konusundaki duyarlılığını göstermek amacıyla desteklenen Yunan karşıtı şiddet eylemleri gerçekleşti. Kontrolden çıkan olaylar hükümet için büyük sıkıntılar yarattı.
1956
29 Ekim: İsrail birlikleri Süveyş Kanalına doğru saldırıya geçti. 31 Ekim’de İngiltere ile Fransa kanalın kuzey kısmını işgal altına alarak olaya müdahale etti.
31 Ekim: Macaristan’da Sovyet egemenliğine karşı ayaklanma çıktı.
1957
27 Ekim: Demokratlar erken genel seçimleri kazandılar, ancak bozulan ekonomi ve Başbakan Menderes’in gittikçe artan antidemokratik davranışları nedeniyle oy oranı sarsıcı bir oranda düştü.
1958
26 Mayıs: Hükümete karşı komplo kurdukları gerekçesiyle dokuz ordu mensubu hakkında dava açıldı. Bu olay, Silahlı Kuvvetler içindeki siyasi uyuşmazlığın ilk işaretiydi.
14 Temmuz: Irak’ta gerçekleşen askerî darbe sonrası monarşi yıkıldı ve Bağdat Paktı sona erdi. Pakt daha sonra CENTO (Central Treaty Organization [Merkezî Antlaşma Örgütü] adını aldı.
20 Temmuz: Beyrut’a çıkarma yapan ABD deniz piyadeleri Türkiye’deki İncirlik’i üs olarak kullandılar.
8 Ağustos: Hükümet gerçekleştirilen devalüasyon sonucu Türk lirasının değerini yüzde 321 oranında düşürdü. IMF’nin istikrar programı yürürlüğe kondu ve 359 milyon ABD doları kredi alındı.
1959
17 Şubat: Başbakan Adnan Menderes Kıbrıs’la ilgili olarak düzenlenen bir konferansa katılmak üzere gittiği Londra’da uçağı düştü. Menderes’in kazadan sağ olarak kurtulması bir mucize olarak görüldü ve itibarını artırdı.
19 Şubat: Türkiye Yunanistan ve İngiltere arasında imzalanan Londra Antlaşması‘yla 1960 yılında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti için ilk adım atıldı.
31 Temmuz: Türkiye Avrupa Ekonomik Topluluğu’na üyelik için başvuruda bulundu.
1960
28 Nisan: Ankara ve İstanbul’da gerçekleştirilen öğrenci olaylarına karşı sıkıyönetim ilan edildi. Ordu siyasi arenaya girdi ve hükümet her türlü siyasi faaliyeti yasakladı.
27 Mayıs: Ordu bir darbeyle DP hükümetine son verdi ve Milli Birlik Komitesi (MBK) olarak adlandırılan bir cunta aracılığıyla ülke yönetimine devam edildi. DP 29 Eylül günü kapatıldı ve üyeleri anayasayı ihlâl ettikleri gerekçesiyle mahkeme önüne çıkarıldı.
13 Kasım: Siyasal iktidarın sivillere tekrar iadesine karşı çıkan MBK’nin on dört radikal üyesi tasfiye edildi.
1961
21 Şubat: Adalet Partisi kuruldu. Bunun yanı sıra kurulan 10 parti 25 Mart günü siyasi yaşama tekrar başlamak için hazırlıklara başladılar.
11 Temmuz: 9 Temmuz’da gerçekleştirilen referandumun ardından yeni liberal anayasa MBK tarafından kabul edildi.
16-17 Eylül: MBK, Adnan Menderes, Fatin R. Zorlu, Haşan Polatkan’ı astı. Askerler Menderes’i, etkisini yok etmek amacıyla idam etti.
25 Ekim: Yapılan genel seçimler, 1965 yılına kadar bir dizi değişik koalisyon hükümetlerinin oluşturulmasına neden oldu. Bu tarihte yapılan seçimlerde çoğunluğu kazanan Adalet Partisi ise kabineyi tek başına kurdu.
1962
22/23 Şubat: 1960 rejiminin sonuçlarından rahatsız olan genç subayların darbe girişimi başarısızlıkla sonuçlandı.
1963
20/21 Mayıs: Talât Aydemirin ikinci darbe girişimi de başarısızlıkla sonuçlandı ve bu sefer asılarak idam edildi.
1964
4 Haziran: ABD Başkanı Johnson Başbakan İnönü‘ye gönderdiği mektupta, eğer Türkiye Kıbrıs’a müdahalede bulunursa ve bu yüzden Moskova’yla karşı karşıya gelirse NATO’ya güvenmemesi konusunda uyardı. Kıbrıs’ta iki toplum arasında meydana gelen şiddet 1959 Londra Antlaşmasının koşullarını felç etti. Bunun yanı sıra, Johnson mektubu, özellikle 13 Ocak 1966 tarihinde kamuoyu tarafından öğrenildikten sonra, Türkiye’de anti-Amerikan tepkileri büyüdü.
1965
30 Haziran: 28 Kasım 1964 tarihinde AP genel başkanlığına seçilen Süleyman Demirel, CHP tarafından benimsenen ‘ortanın solu’ politikasını ‘komünizme giden bir yol’ olarak tanımladı. Sağ ve sol arasındaki kutuplaşma keskinleşti.
10 Ekim: Genel seçimleri kazanan Adalet Partisi, koalisyon hükümetleri dönemine son verdi.
1966
20 Aralık: Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanı Aleksey Kosigin Türkiye’ye yaptığı ziyarette 1965 yılından
1967
20-22 Nisan: Yunanistan’da Albaylar Cuntası iktidarrı ele geçirdi ve demokratik hükümete son verdiler. ABD uzun süre sadece Türkiye’deki üslere bel bağlamak zorunda kalmaktan kurtuldu.
5 Haziran: İsrail ile Arap devletleri arasında gerçekleşen Altı Gün Savaşı, İsrail’in ezici zaferiyle sonuçlandı.
29 Kasım: Türkiye ile Yunanistan’ın savaşmaları, Türkiye’nin müdahale tehdidiyle karşı karşıya gelen Rum güçlerinin Kıbrıs’ta bulunan Türk köylerinden çekilmesi üzerine önlendi.
1968
29 Mayıs: Fransa’da General De Gaulle, 13 Mayıs’tan beri Paris’i felce uğratan öğrenci gösterilerini dağıtmak için parlamentoyu feshetti. Fransa örneği, Türkiye’deki sol görüşlü öğrencileri etkiledi ve daha militan hareket etmelerine yol açtı, öğrenciler NATO’ya ve Türkiye’nin ABD’yle ittifakına karşı gösterilere başladılar.
15-24 Temmuz: ABD 6. Filosunun İstanbul Limanı’nı ziyaret ettiği günlerde gösteriler yapıldı ve sık sık şiddet olayları meydana geldi.
20 Ağustos: Sovyetler Birliği ‘Prag Baharı’na son vermek amacıyla Çekoslovakya’yı işgal etti. Sovyet müdahalesi Türkiye’deki solu böldü.
1969
16 Ocak: Orta Doğu Teknik üniversitesini ziyareti sırasında ABD Büyükelçisi Robert Komer’in makam arabası Ankara’da öğrenciler tarafından yakıldı. Bu olay, artan şiddetin bir işaretiydi. Sağ kesimde, Albay Alparslan Türkeş’in neo-faşist partisi ‘komandolar’ olarak adlandırdıkları kişileri eğitiyorlar.
16 Şubat: ABD 6. Filosuna karşı İstanbul’da yapılan gösteriye polisin yardımı ile sağcı militanlar saldırdı. ‘Kanlı Pazar’ olarak adlandırılan bu olay sonucu iki genç öldü, yaklaşık iki yüz kişi de yaralandı. Gençler arasındaki şiddet 12 Mart 1971 askeri müdahalesine kadar sürdü.
1970
26 Ocak: Konya’dan bağımsız milletvekili olarak Meclis’e giren Necmettin Erbakan, Milli Nizam Partisi’ni kurdu. Bu parti Türkiye’nin batısındaki büyük kuruluşlar ve tekellerin yükselişi nedeniyle sıkıntı içindeki Anadolu’nun düşük orta sınıfını temsil eden ve siyasal İslam’ı kullanan ilk parti oldu.
15/16 Haziran: İşçilerin İstanbul’da gerçekleşen kitlesel ve kanlı gösterileri sıkıyönetim ilanına neden oldu.
28 Ağustos: Devalüasyon sonucu Türk Lirasının değeri yüzde 66 oranında düşürüldü. Bu durum, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik krizi yansıtıyordu.
28 Aralık: Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay başkanlığındaki Milli Güvenlik Kurulu, Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur tarafından sunulan ve Silahlı Kuvvetler ’deki huzursuzluğu belirten mektubu tartışmak için toplandı.
1971
12 Mart: Askerler Başbakan Süleyman Demirel’e muhtıra verdiler ve onu istifaya zorlayarak hükümetin dizginlerini ellerine aldılar. Türkiye 1973 yılına kadar ‘partiler üstü’ bir kabine tarafından yönetildi.
27 Nisan: On bir ilde ilan edilen sıkıyönetim sonrası, özellikle sola karşı, bir terör dönemi başladı.
1972
14 Mayıs: Otuz üç yıl sonra İsmet İnönü CHP’nin liderliğinden çekildi ve yerine Bülent Ecevit seçildi.
1973
6 Nisan: Siyasi partilerin ordunun adayını seçmeyi reddetmelerinin ardından, emekli oramiral Fahri Korutürk altıncı cumhurbaşkanı seçildi.
14 Ekim: Genel seçimler sonucu hiçbir parti çoğunluğu sağlayamadı. Uzun pazarlıklar sonucu, Ecevit’in CHP’si ve Erbakan’ın MSP’si arasında bir koalisyon anlaşmasına varıldı. 25 Ocak 1974 günü oluşan hükümetle İslamcılar ilk defa siyasi iktidara ulaştılar.
1974
15 Temmuz: Kıbrıs Rum Milli Muhafızlarının Başpiskopos Makarios’a karşı bir darbe düzenlemeleri Türkiye’nin garantör devlet olarak Kıbrıs’a müdahalesine neden oldu. Türk ordusu ağustos ayında gerçekleştirdiği ikinci askerî operasyon sırasında ada üzerinde kontrolünü genişletti.
17 Eylül: Gördüğü ilgi nedeniyle seçimi kazanacağını ve CHP’nin tek başına iktidara geleceğini düşünen Ecevit, başbakanlıktan istifa etti. Sağcı partiler erken genel seçime gitmeyi reddettiler ve Prof. Sadi Irmak’a geçici bir hükümet kurdurdular.
1975
13 Şubat: Kıbrıs Türkleri kendi devletlerinin kuruluşunu açıkladılar.
31 Mart: İslamcı MSP ve neofaşist MHP tarafından desteklenen ve merkez sağda yer alan Demirel’in başbakanlığındaki ilk Milliyetçi Cephe hükümeti kuruldu. Koalisyon ortaklarının sağcı militanları koruduğu bu dönemde gençlik grupları arasındaki şiddet arttı.
1977
5 Haziran: Ecevit’in CHP’si genel seçimlerden birinci parti olarak çıktı, ancak tek başına hükümeti oluşturabilmek için yeterli çoğunluğu elde edemedi. Kurduğu hükümet 3 Temmuz günü Meclis’te güvenoyu alamadı ve Ecevit istifa etti.
21 Temmuz: Demirel, merkez sağ, Islamcılar ve neofaşistlerden oluşan ikinci Milliyetçi Cephe hükümetini kurdu.
31 Aralık: Partiler arası atışmalar ve iç çekişmeler sonucu koalisyon dağıldı.
1978
17 Ocak: Ecevit’in bağımsız milletvekilleriyle beraber kurduğu hükümet, bağımsız bakanlar arasındaki yaygın yolsuzluk nedeniyle lekelenirken, gençlik grupları arasındaki şiddet ve ülkedeki istikrarsızlık yaygın duruma geldi.
2 Ekim: Neofaşist Milliyetçi Hareket Partisi, şiddetin durdurulması için askeri müdahalenin gerekli olduğunu savunarak sıkıyönetim ilan edilmesi çağrısında bulundu.
9 Ekim: Türkiye İşçi Partisi üyesi yedi kişi Ankara’da öldürüldü. Basın sürekli olarak suikasta uğrayan liberal akademisyenlerin haberlerini verirken, failleri nadiren yakalanıyordu.
1979
16 Ocak: İran’da gerçekleşen devrim sonrası şah ülkeyi terk etti ve şubat ayında ülkeye geri dönüş yapan Ayetullah Humeynî İslâm Devrimi liderliğini eline aldı. Siyasilerin gerçekleşmesini sağlayamadığı istikrarlı bir Türkiye Batı için şimdi çok daha kritik hale geldi.
14 Ekim: Artan şiddet olayları ve sağ kesimin saldırıları sonucu siyasi konumu zayıflayan Başbakan Ecevit’in Cumhuriyet Senatosu seçimlerinde desteği azaldı ve Ecevit istifa etti. Süleyman Demirel AP azınlık hükümetini kurdu.
1980
2 Ocak: Generaller partiler arasında ulusal birliğin kurulması için hükümete bir uyarı mektubu verdi.
24 Ocak: Hükümet Türk lirasının değerini yüzde 33 düşüren radikal bir deflasyonist ekonomik program ilan etti. Program Türkiye’yi küreselleşme yönünde ilerletmeyi tasarlıyordu ve otoriter bir rejimin altında uygulandı.
19 Temmuz: Eski başbakan Nihat Erim düzenlenen suikast sonucu öldürüldü.
12 Eylül: Ordu, ülkede meydana gelen anarşiyi bitirmek ve devlete güç kazandırmak gereğini öne sürerek yönetime el koydu. Milli Güvenlik Konseyi kuruldu ve sıkıyönetim ilan edildi.
21 Eylül: Emekli oramiral Bülend Ulusu’nun başbakanlığında bir hükümet kuruldu. Siyasi yaşam sona ererken gözaltına alınan bazı parti liderleri tutuklandılar, yargılandılar ve hapse atıldılar.
1981
29 Haziran: Liberal 1961 anayasası yerine yeni ve otoriter bir anayasa yazılması amacıyla askerler bir Danışma Meclisi kurdular.
1982
7 Kasım: Yeni anayasa halkoylamasına sunuldu ve oyların yüzde 91,3’ünü alarak kabul edildi.
19 Kasım: Kenan Evren Türkiye Cumhuriyeti’nin yedinci cumhurbaşkanı oldu.
1983
3 Mart: Danışma Meclisi yeni Siyasi Partiler Kanunu’nu hazırladı ve onay için generallere gönderdi. Mayıs ayında, ‘yeni partiler’ ortaya çıkmaya başladı ve bazılarına askerler tarafından eski partilerin uzantısı oldukları gerekçesiyle izin verilmedi.
6 Kasım: Genel seçimleri kazanan Turgut Özal’ın Anavatan Partisi 13 Aralık tarihinde göreve başladı. Yeni hükümet, 24 Ocak 1980 tarihinde başlatılan ekonomi politikasını sürdürdü. Özal, düzeni sıkıyönetime dayanarak yürütmeye devam etti.
15 Kasım: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kuruldu. Ancak sadece Türkiye tarafından tanındı.
1987
6 Eylül: Yapılan halkoylaması sonucu, yasaklı olan eski parti liderlerinin yeniden siyasete katılmalarına izin verildi. Demirel ve Ecevit vekilleri tarafından oluşturulan partilerinin başına geçtiler.
29 Kasım: Özal, rakiplerinin örgütlenmesine fırsat vermemek amacıyla erken genel seçime gitti. Seçimleri daha az bir çoğunlukla kazandı ve 21 Aralık günü yeni kabinesini kurdu.
1989
26 Mart: Yolsuzluk ve hem seçmenler hem de özel sektör tarafından hoş karşılanmayan ekonomi politikası sonucu Özal’ın partisi yerel seçimlerde büyük bir oy kaybına uğradı.
17 Ağustos: Genelkurmay Başkanı Necip Torumtay, 1984 yılında ayaklanma başlatan Kürdistan İşçi Partisi’ne (PKK) karşı topyekûn savaş ilan etti.
31 Ekim: Kenan Evren’in görev süresinin dolmasından sonra Turgut Özal Türkiye’nin sekizinci cumhurbaşkanı seçildi. Onun yerine başbakan olan Yıldırım Akbulut, Özal’ın otoritesine sahip değildi ve ANAP bundan böyle düşüşe geçti.
18 Aralık: Avrupa Topluluğu Komisyonu, Türkiye’nin AB üyeliği başvurusunu reddetti.
1990
2 Ağustos: Irak’ın Kuveyt’i işgali uluslararası bir krize neden oldu. Türkiye, Özal’ın liderliğinde ABD Başkanı Bush’un koalisyonuna katıldı. BM’nin Irak’a karşı uyguladığı ambargo Türkiye ekonomisi için yıkıcı bir etkiye neden oldu. Yine de Özal, Soğuk Savaş sonrası dünyada Türkiye’nin yerini oluşturmaya çalıştı.
1991
Nisan: Başlattıkları ayaklanmanın başarısız olmasından sonra Saddam Hüseyin’in birliklerinden kaçan Iraklı Kürtler Türkiye’ye sığındılar. Bu durum, Türkiye’de büyük bir mülteci sorunu yaşanmasına neden oldu. Türkiye’deki üsleri kullanan ABD, Fransa ve İngiltere, Kuzey Irak’ta bir güvenlik bölgesi oluşturdular.
11 Nisan: Meclis, hükümetin terörle mücadele yasasını yürürlüğe soktu. Anti-demokratik olarak kabul edilen yasa sayesinde hükümet, çok geniş güçler elde etti.
25 Haziran: Mesut Yılmaz Anavatan Partisi’nin yeni genel başkanı seçildi. 23 Haziran günü yeni kabineyi oluşturan Yılmaz’ın, partiye genç ve modern bir görünüm vermesi umuluyordu.
20 Ekim: Genel seçimleri Süleyman Demirel’in Doğru Yol Partisi kazandı. Demirel merkez sağda yer alan Anavatan Partisi yerine merkez solda yer alan Sosyal demokrat Halkçı Parti’yle koalisyon yaptı.
8 Aralık: Başbakan Süleyman Demirel. ‘Türkiye’nin Kürt realitesini tanıdığını’ belirten önemli bir açıklama yaptı. Her yıl yüzlerce cana ve yaklaşık 7 milyar ABD dolarına mal olan Kürt isyanına siyasi bir çözüm bulmayı umuyordu.
1993
17 Nisan: Cumhurbaşkanı Turgut Özal altmışaltı yaşında kalp krizinden öldü.
16 Mayıs: Süleyman Demirel Türkiye’nin dokuzuncu cumhurbaşkanı seçilirken, partisi güçlü bir liderden yoksun kaldı.
13 Haziran: Doğru Yol Partisinin genel başkanlığına seçilen Tansu Çiller, Türkiye’nin ilk kadın başbakanı oldu ve SHP’yle bir koalisyon hükümeti kurdu.
27 Kasım: Türkiye ile İsrail, Suriye destekli terör gruplarına karşı istihbarat toplamak amacıyla işbirliğine karar verdiler ve bir memorandum imzaladılar. Bu gelişme, daha geniş bir ilişkinin işaretiydi.
1994
26 Mart: Yerel seçimlerde ani bir çıkış yapan siyasal İslamcı Refah Partisi üçüncülüğe yükselirken, İstanbul ve Ankara belediye başkanlıklarını kazandı.
5 Nisan: DYP-SHP koalisyonu yeni bir ‘istikrar paketi’ni açıklarken, Türk lirasının değeri yüzde 38 düşürüldü ve fiyatlar da yüzde 100 arttı. Ekonomi yeni krize girdi. Enflasyon 1994 yılında yüzde 148 yükselerek rekor kırdı.
14 Temmuz: Başbakan Tansu Çiller’in malvarlığını usulsüz bir şekilde elde ettiği iddiaları üzerine, Meclis tarafından soruşturma başlatıldı. Bu gelişme koalisyon ortakları arasında gerilime neden oldu.
1995
1 Ocak: Milliyet gazetesi Başbakan Tansu Çiller’in Atatürk’ün ünlü ‘Ne mutlu Türk’üm diyene’ sözünü ‘Ne mutlu Türkiye vatandaşıyım diyene’ şeklinde açıklayan sözlerine yer verdi. Çillerin sözleri Türkiye’nin kimlik konusundaki bakış açısında meydana gelen değişimi yansıtıyordu.
18 Şubat: Sosyal demokrat partiler CHP ile SHP, CHP çatısı altında birleştiler.
20 Mart: Artan PKK saldırıları sonrası Türk ordusu, 35.000 kişilik bir askeri gücü PKK kamplarını yok etmek üzere Kuzey Irak’a gönderdi.
23 Temmuz: Meclis, siyasi yaşamı daha demokratik hale getirmek amacıyla anayasada yer alan on beş maddede değişiklik yaptı.
20 Eylül: Koalisyon çöktü ve 24 Aralık tarihinde erken seçime gidildi.
1996
1 Ocak: Avrupa Birliği ile Türkiye arasında 6 Mart günü yürürlüğe girecek olan Gümrük Birliği antlaşması imzalandı. Bu antlaşma, Türkiye’nin ekonomi politikasındaki büyük dönüşümü ve küreselleşmeye doğru yeni bir adımı işaret ediyordu.
6 Mart: ANAP-DYP koalisyonu (Anayol), partiler arasında haftalar süren görüşmeler sonucu oluşturuldu. Ancak, ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz ile DYP Genel Başkanı Tansu Çiller arasındaki geçimsizlik nedeniyle istikrar sağlanamadı.
6 Haziran: Mesut Yılmaz istifa etti ve Çiller’in malvarlığıyla ilgili olarak Meclis soruşturması açılması talebinde bulunan İslâmcı parti lideri Necmettin Erbakan’ın yolunu açtı.
29 Haziran: Erbakan ve Çiller, haklarındaki yolsuzluk soruşturmalarının rafa kaldırılmasına karar verdikten sonra Refah Partisi ile DYP arasında bir koalisyon (Refahyol) kurulduğunu ilan ettiler.
3 Kasım: ‘Susurluk Kazası’ olarak bilinen bir trafik kazası, Türkiye’nin siyasi yaşamında ‘derin devlet’ olarak adlandırılan ve idarî alanındaki geniş yozlaşmayı ortaya çıkaran bir skandala neden oldu.
1997
28 Şubat: Generallerin egemen olduğu Milli Güvenlik Kurulu, Erbakan önderliğindeki hükümete İslami faaliyetleri -özellikte üniversitelerde başörtüsü giyilmesini- kısıtlaması yönünde tavsiyede bulundular. Bu karar daha sonra ‘28 Şubat Süreci’ olarak adlandırılacaktı.
18 Haziran: Ilımlı görünme çabalarına karşılık Erbakan, hükümetten istifa etmeye ve Tansu Çiller’in başbakanlığında koalisyona devam etmeye karar verdi. Bununla birlikte Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz’ı yeni bir koalisyon oluşturması için görevlendirdi. Yılmaz, Bülent Ecevit’in Demokratik Sol Partisi’yle (DSP) koalisyon gerçekleştirdi.
1998
16 Ocak: Anayasa Mahkemesi, laiklik ilkesini ihlâl ettiği gerekçesiyle Refah Partisi’nin kapatılmasına ve Necmettin Erbakan’a beş yıl süreyle siyasi faaliyet yasağı uygulanmasına karar verdi. İslâmcılar, partinin kapatılma olasılığına karşı 17 Aralık 1997 tarihinde Fazilet Partisi’ni kurmuşlardı.
21 Nisan: Siyasi İslam’a yönelik sürekli eleştiriler sırasında, Refah Partisi’nin üyesi ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 1997 yılında yaptığı bir açıklamayla İslam’ı kendi çıkarlarına alet ettiği ve dinî kışkırtıcılık yaptığı gerekçesiyle on ay hapis cezasına çarptırıldı.
26 Kasım: Başbakan Mesut Yılmaz, mafyayla bağlantısı olduğu yönündeki suçlamalar sonrası istifa etti.
1999
12 Ocak: DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit, ülkeyi nisan ayında yapılacak erken genel seçimlere götürmek üzere bir hükümet kurdu.
15 Şubat: PKK lideri Abdullah Öcalan Nairobi’de yakalandı ve Türkiye’ye getirildi. Bu olay Ecevit için bir zafer olurken, hükümet Kürt isyancılara karşı ‘zafer ilan etme’ imkânı elde etti. Öcalan 29 Haziran günü idam cezasına çarptırıldı, ancak 2002 yılında ölüm cezasının kaldırılmasının ardından cezası müebbet hapse çevrildi.
18 Nisan: Genel seçimleri Ecevit’in DSP’si ve aşırı sağcı Milliyetçi Hareket Partisi kazanırken, merkez sağ partiler çöktü.
2 Mayıs: İslamcı milletvekili Merve Kavakçı‘nın, yemin töreninin yapılacağı Meclis salonuna siyasi İslam’ın sembolü olan türbanla girmek istemesi yeni Meclis’te tepkilere yol açtı. Kavakçı‘nın milletvekilliği daha sonra, İçişleri Bakanlığı’nı aynı zamanda ABD vatandaşı olduğu yönünde bilgilendirmediği gerekçesiyle düşürüldü.
3 Mayıs: Hükümeti kurmakla görevlendirilen Bülent Ecevit, MHP ve ANAP’la 28 Mayıs günü koalisyon oluşturdu. İdeolojik zıtlıkları olmasına rağmen, koalisyon hükümeti şaşırtıcı bir biçimde uzun ömürlü oldu.
17 Ağustos: Türkiye’nin kuzeybatı bölgesinde meydana gelen büyük deprem sırasında devletin yüz binlerce insana yardım sağlama konusunda başarısız olması, insanların devlete olan güvenini sarstı.
13 Ekim: Avrupa Birliği Komisyonu Türkiye’nin AB üyeliği için aday ülke olarak değerlendirilmesini tavsiye etti. Bununla birlikte Türkiye’nin ‘Kopenhag Kriterleri’ olarak adlandırılan ve insan haklarını, azınlıkların korunmasını, ekonomik reformu içeren uzun bir ödevi tamamlaması gerekiyor.
2000
17 Ocak: İstanbul’da yapılan operasyon sonucu Hizbullah hareketinin önemli liderlerinden bazıları vurularak, bazıları da sağ olarak ele geçirildi. Ülke geneline yayılan operasyon, ‘derin devlet’in düşmanlarına karşı mücadelede bu örgütü kullandığı yönünde şüphelere yol açtı. Genelkurmay Başkanlığı tarafından yapılan açıklamada, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin PKK’ya karşı mücadelede Hizbullah eylemlerini desteklediği yönünde basında çıkan haberler kesin bir dille yalanlandı.
5 Mayıs: Türkiye’nin AB üyeliğini destekleyen liberal bir reformist olarak tanınan Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer, Demirel’den sonra Türkiye’nin onuncu cumhurbaşkanı seçildi.
2001
19 Şubat: Yolsuzluk iddiaları üzerine Başbakan Ecevit’in Cumhurbaşkanı Sezer ile yaptığı ağız kavgası büyük bir ekonomik krizin yaşanmasına neden oldu. Borsa düştü, faizler yükseldi ve Merkez Bankası döviz rezervlerinin beşte birini kaybetti.
1 Mart: Dünya Bankası‘nda görevli Kemal Derviş, ekonomiden sorumlu devlet bakanlığı görevine getirildi. Bu atamayla yabancı yatırımcılara güven vermek amaçlanırken, Derviş Türkiye’nin ekonomisini küresel eğilimle aynı yöne yerleştirecek önemli reformları yürürlüğe koydu.
21 Haziran: Anayasa Mahkemesi, İslâmî köktenciliğin merkezi olarak tanımladığı Fazilet Partisi’ni kapattı.
21 Temmuz: Siyasi İslamcılar Fazilet Partisi’nin devamı olarak Saadet Partisi’ni kurdular.
14 Ağustos: Fazilet Partisi’nin ılımlıları Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde Adalet ve Kalkınma Partisi’ni kurdular. Parti kendisini Fazilet Partisi’nin devamı olarak değil laik ‘Müslüman demokratlar’ olarak tanımladı.
11 Eylül: New York, Washington ve Pennsylvania’da meydana gelen 11 Eylül saldırıları ve ABD Başkanı Bush’un ‘terörizme karşı savaş’ ilanı Türkiye’yi birdenbire ‘stratejik bir varlık’ ve IMF kredilerini hak eden bir ülke haline getirdi.
2002
Şubat: IMF, Türkiye’ye 9 milyarlık kısmı hemen olmak üzere üç yıl için 16 milyar ABD doları kredi verme konusunda anlaştı.
4 Mayıs: Başbakan Ecevit hastaneye kaldırıldı. Hastalığı siyasi bir krize neden oldu. İstifa edip etmeyeceği veya yerine kimin geçeceği konusunda yapılan spekülasyonlar borsayı olumsuz etkiledi.
10 Mayıs: Kemal Derviş, erken genel seçime gidilmesi durumunda Türkiye’nin siyasi geleceği üzerindeki belirsizliklerin sona ereceği yönünde açıklama yaptı. Onun bu sözleri 3 Kasım erken genel seçimlerinin yapılmasına yol açacak politik manevranın başlamasına neden oldu.
29 Mayıs: TÜSİAD gazetelere verdiği tam sayfa ilanlarla, ölüm cezasının kaldırılması, eğitim, Kürtçe yayın da dâhil olmak üzere AB yönünde acil reformlar yapılması çağrısı yaptı.
7 Temmuz: Partisinin yerine Doğru Yol Partisi’nin koalisyona alınabileceğinden çekinen başbakan yardımcısı ve MHP lideri Devlet Bahçeli, 3 Kasım günü seçim yapılması için çağrı yaptı. Ecevit ile Yılmaz erken seçime karşı çıkarken, Derviş ve Türkiye’nin büyük kapitalistleri ülkede hüküm süren belirsizliğin seçimlerle sonuçlanabileceğine inanıyordu. Demokratik Sol Parti’de devam eden istifaların ardından, koalisyon Meclis’te çoğunluğu kaybetti ve 16 Temmuz günü Ecevit kasım ayında ülkeyi seçime götürme kararı aldı.
3 Ağustos: Meclis, AB şartlarını karşılamak amacıyla yeni yasaları kapsayan bir ‘demokrasi paketi’ni onayladı. Bu paket, AB yolunda büyük bir adım ve ekonomik krize son vermek konusunda ciddi bir önlem olarak görüldü.
10 Ağustos: Kemal Derviş hükümetten istifa etti. Merkez sol ve merkez sağda yer alan bazı partileri birleştirerek yeni bir merkez yaratma girişiminin başarısız olmasının ardından 21 Ağustos günü CHP’ye katıldı; böylece yeni kurulan Yeni Türkiye Partisi’nin Parlamentoya girme ihtimalini yok etti.
3 Kasım: Genel seçimler sonucu Adalet ve Kalkınma Partisi yüzde 34,3 oy oranıyla Meclis’te 363 sandalye elde ederek, 1987’den beri tek başına iktidar olan ilk parti oldu. Yüzde 19,4 oy oranıyla 178 sandalye alan CHP muhalefet olurken, diğer partiler yüzde 10’luk seçim barajına takılarak Meclis’e giremedi.
16 Kasım: Cumhurbaşkanı Sezer hükümeti kurması için AKP’li Abdullah Gül’ü görevlendirdi; Gül’ün oluşturduğu hükümet 18 Kasım günü cumhurbaşkanı tarafından onaylandı. Gül, 28 Kasım günü programını sundu ve güvenoyu alarak görevine başladı.
19/24 Aralık: Meclis, Recep Tayyip Erdoğan’a seçimlerde aday olma, Parlamento’ya girme ve başbakan olma imkânı sağlayan anayasa değişikliklerini kabul etti.
2003
26 Ocak: Ülke genelinde büyük çapta savaş karşıtı gösteriler düzenlendi. Nüfusun yaklaşık yüzde 85-90’lık bir bölümü ABD’nin Irak’a müdahalesine karşı çıkıyordu.
1 Mart: Meclis, Türkiye’ye 62.000 ABD askerinin konuşlanmasına izin veren ve Kuzey Irak sınırını operasyona açan tezkereyi reddetti. ABD-Türkiye ilişkileri karıştı.
9 Mart: Recep Tayyip Erdoğan milletvekili seçildi; Başbakan Gül 11 Mart günü istifa etti ve Erdoğan yeni başbakan olarak atandı.
19 Mart: ABD Başkanı Bush’un Saddam Hüseyin’e verdiği ültimatomun süresi doldu ve ABD önderliğindeki koalisyon güçleri Bağdat’ı bombalamaya başladı.
20 Mart: Ankara Türk hava sahasını ABD uçaklarına açmaya razı oldu fakat Washington ile ilişkiler zarar görmüştü. Pentagon’daki yeni muhafazakârlar Türkiye’yi ve generalleri cezalandırmaya kararlıydılar.
9 Nisan: Amerikan kuvvetleri Bağdat’ın kontrolünü ele geçirdi.
22 Mayıs: Generaller hükümetin AB’ye katılma planına destek verdi.
28 Mayıs: MGK, insan haklarına dair AB kriterlerinin yerine getirilebilmesi için terörle mücadele yasasının değiştirilmesini ve Kürtçe yayına izin verilmesini kabul etti. Eski bir Kürt milletvekili reformları, Kürtler üzerindeki elli yıllık yasağın sonu ve “Kürt realitesi”nin tanınması olarak değerlendirdi.
4 Temmuz: Kuzey Irak’taki Amerikan kuvvetleri, Türk özel kuvvetlerinden 11 kişiyi, başlarına çuval geçirerek ve küçük düşürerek tutukladı. Ankara Washington’a nota verdi ve Türk subaylar serbest bırakıldı. Fakat Türk-Amerikan ilişkileri zarar görmüştü. 1 Mart’taki oylamanın misillemesi olarak görülen bu olay stratejik işbirliğinin sonu oldu.
22 Temmuz: Dışişleri Bakanı Abdullah Gül zarar gören ilişkileri tamir etmek için ABD’ ye ziyarette bulundu.
29 Temmuz: AB kriterlerini yerine getirmek için Meclis yeni ‘reform paketleri’ geçirdi. Temel amaç generalleri dizginlemek ve MGK’yı medenileştirmekti.
11 Eylül: Dışişleri Bakanı Gül MGK reformunun AB’nin tüm itirazlarını karşıladığını iddia etti.
7 Kasım: ABD, Ankara’ya Irak’ta Türk askerine ihtiyacı olmadığını bildirdi ve böylece Temmuz’da başlayan görüşmeler sona erdi.
15 Kasım: İstanbul’daki intihar eylemleri iki sinagogu, İngiliz Konsolosluğunum ve İngiliz Bankası HSBC’nin binasını tahrip etti, onlarca kişi öldü. O gün, “Türkiye’nin 11 Eylülü” olarak tanımlandı. Türkiye de artık İslamcı terörün bir kurbanıydı.
2004
6 Ocak: Suriye Devlet Başkanı Beşir Esad Ankara’ya geldi. Her iki taraf da ilişkileri düzeltmek istiyordu ve Ankara, Avrupa’nın aldığı pozisyona yakınlaşmaya çalışıyordu.
23 Ocak: MGK toplantısı sonucunda generaller Türkiye’nin Kıbrıs’ı yeniden birleştirmeye dönük Annan planı çerçevesinde çalışmayı kabul ettiler.
31 Ocak: Erdoğan’ın ABD ziyareti sonunda Dışişleri Bakanı Gül Türk-Amerikan ilişkisinin artık sadece stratejik olmadığını, insan hakları ve demokratikleşmeye dayandığını belirtti. Basında bu durum, Ankara’nın bölgede “ılımlı bir İslam ülkesi” rolünü oynayarak demokratik “Büyük Ortadoğu Projesi” için bir model olup olmayacağı sorusunu gündeme getirdi.
22 Mart: Ankara’nın bölgede “ılımlı bir İslam ülkesi” olup olmadığı tartışmalarına cevaben, Erdoğan Türkiye’nin laik ve sosyal bir devlet olduğunu, laik bir devlet içinde de İslâmi bir devlet olamayacağını belirtti.
28 Mart: Yerel seçimler Adalet ve Kalkınma Partisi’nin konumunu güçlendirirken muhalefetin konumunu zayıflattı. AKP’nin oy oranları yaklaşık rakamlarla yüzde 34’ten yüzde 43’e yükselirken. CHP’nin oyları yüzde 19’dan yüzde 15’e geriledi.
24 Nisan: Kıbrıs’taki referandumlarda Türk toplumu adanın birleşmesine yüzde 65’lik bir oranla evet derken, Rumlar yüzde 76’lık bir oranla birleşmeyi reddetti. Bu durum AB karşısında Ankara’nın elini güçlendirdi.
27 Eylül: Kadın hakları ile ilgili AB kriterlerini sağlayabilmek için zinayı yasadışı saymaya yönelik yasadan vazgeçildi.
6 Ekim: AB Komisyonu Türkiye’nin siyasal kriterleri yerine getirerek üyelik önündeki ilk grup engeli başarıyla aştığını ifade etti ve katılım müzakerelerinin başlamasını önerdi.
17 Aralık: AB Türkiye’nin üyeliğini koşullu olarak kabul etti ve katılım müzakerelerinin açılış tarihi olarak 3 Ekim 2005’i belirledi.
2005
25 Mayıs: Hazar Ceyhan boru hattının açılışı Bakü’de törenle yapıldı. Artık, Hazar petrolü Avrupa’ya Rusya’yı atlayarak Azerbaycan Türkiye ve Gürcistan üzerinden gönderilebilecekti. Boru hattı Türkiye için “Avrasya seçeneğini” ortaya çıkardı.
29 Mayıs: Fransa’daki referandumda AB Anayasası % 45 oranındaki “evet” oylarına karşılık % 55 oranındaki “hayır” oylarıyla reddedildi. Bu durum, Türkiye’nin AB hayallerine bir darbe olarak değerlendirildi, ancak Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, “Bu referandumun Türkiye’yle doğrudan bir bağlantısı yok. Müzakerelere başlamamız için hiçbir engel yok,” dedi.
10 Ağustos: Başbakan Erdoğan, Kürt sorununun, diğer sorunlar gibi demokratikleşmeyle birlikte Cumhuriyet ilkeleri ve Anayasa çerçevesinde çözülebileceğini söyledi.
3 Ekim: Türkiye, on-on beş yıl sürmesi beklenen, AB ile katılım müzakerelerine başladı. Ama basın “AB ile yeni hayat” sözlerine yer verdi.
16 Aralık: Orhan Pamuk, tüm dünyanın gözü önünde, 301. madde dayanak alınarak Türklüğü aşağılamaktan yargılandı. Birkaç gün sonra Devlet Bakanı Ali Babacan, Pamuk davasıyla Türkiye’nin imajının lekelendiğini söyledi. Ancak 21 Aralık’ta Adalet Bakanı Cemil Çiçek 301. maddeyi değiştirmeye yönelik bir plan olmadığını açıkladı. 2006’da bu maddeden birçok yazarın yargılanmasına devam edildi.
2006
17 Ocak: Vatan gazetesinin düzenlediği ankete göre partilerin olası bir seçimde alabilecekleri oy oranları şöyleydi: AKP % 29,9, CHP % 14,4, DYP % 13,6 ve MHP % 11,5.
19 Ocak: Erdoğan, “Erken seçim olmasını beklemeyin,” dedi.
26 Ocak: Radikal, ordunun Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı olmasının önünde bir engel görmediğini bildirdi.
12 Nisan: Bir Harp Akademisi konferansında Cumhurbaşkanı Sezer şöyle konuştu: “Köktendincilik tehlikeli boyutlara ulaştı ve Türkiye’nin bu tehdite karşı tek güvencesi laik düzendir”.
18 Mayıs: Danıştay hâkimlerine yönelik saldırıda Yücel Özden’in öldürülmesi, Türkiye siyasi hayatında AKP hükümetini devletin Silahlı Kuvvetler, yargı ve üniversiteler gibi laik kurumlarıyla karşı karşıya getiren bir dönüm noktası oldu.
5 Haziran: TÜSİAD Başkam Ömer Sabancı, Türkiye’nin yeni Cumhurbaşkanının tüm tarafların işbirliğiyle, müzakereler yoluyla seçilmesini talep ederek yeni Cumhurbaşkanı’nın Erdoğan olmaması gerektiğini ima etti.
23 Haziran: Rahşan Ecevit, gelecek seçimlerde AKP’ye karşı Solu ve Sağı birleştirmeye yönelik başarısız bir kampanya başlattı.
28 Haziran: Başbakan Erdoğan, muğlak bir ifadeyle; yeni Cumhurbaşkanı’nın, çeşitli STÖ’lerin fikrine başvurduktan sonra AKP meclis grubunun oylarıyla seçileceğini ve bu makama geldiğinde bütün ideolojik önyargılardan uzak birinin olacağını açıkladı. Daha sonra 1 Temmuz’da, dindar bir Müslümanın devlet başkanı olmasını kimsenin engellememesi gerektiğini söyledi ve kendisinin önümüzdeki yıl Cumhurbaşkanlığına aday olması konusunda açık kapı bıraktı.
28 Temmuz: Genelkurmay Başkanlığı, Korgeneral Altay Tokat’ın kendi komutası altında askerlerin Güneydoğu Anadolu’da bombalama eylemleri gerçekleştirdiğine dair sözleri üzerine soruşturma başlattığını duyurdu. 1995 ve 1998 yılları arasında PKK’nın Türkiye karşıtı eylemlerinin doruk noktasında olduğu bir dönemde Güneydoğu Anadolu’da görev yapan Tokat şu anda muhalefetteki Milliyetçi Hareket Partisi’nin bir üyesidir.
1 Ağustos: Orgeneral Yaşar Büyükanıt, daha ılımlı selefi Hilmi Özkök’ün yerine Genelkurmay Başkanı olarak atandı. Büyükanıt, Türkiye’nin Avrupa Birliği müzakereleri de dâhil olmak üzere çeşitli meselelerde daha sert bir tutumu savunan bir şahin olarak tanınıyor. Katı bir laik ve askeriyenin siyaset üzerinde etkili olmasından yana. Büyükanıt İslâmî gericilikle mücadele etmenin ordunun anayasal görevi olduğunu ve köktendinci tehdidin daha önce hiç bu kadar büyük olmadığını söyledi. Genelkurmay Başkanlığına atanması, sivil-asker ilişkilerinin gelecek dönemde sorunsuz olmayacağını gösteriyor.
Bir Kimlik Peşinde Türkiye
Feroz Ahmad
İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları (2006)
Koyulaştırmayı ben yaptım. DK
8 Şubat 2011 Salı
Osmanlı Tarihi Kronolojisi.
| Osmanlı tarihinin başlaması | ||
1299 | İlk müzik olayı (Selçuklu sultanınca Osman Bey'e Beylik alameti olarak gönderilen tabl-u alem (davul ve sancak) | ||
1302 | Osman Gazi'nin Koyunhisarı Zaferi | ||
1302 | III. Alaeddin Keykubad'ın ölümü | ||
1312 | Mevlevilik tarikatını kuran Sultan Veled'in ölümü | ||
1317 | Gülşehri'nin, kendisinden sonraki tercümelere öncülük eden Mantıku't-tayr'ı Ferideddin el-Attar'ın aynı adlı eserini tercüme etmesi | ||
1320 | Türk edebiyatında bilinen ilk divana sahip Yunus Emre'nin ölümü | ||
1324 | Orhan Gazi'nin tahta geçişi | ||
1326 | Bursa'nın fethi | ||
1330 | Aşık Paşa'nın Garib-name'yi telif tarihi | ||
1331 | İznik'in fethi | ||
1331 | İlk Osmanlı medresesinin, İznik'te Orhan Gazi tarafından kurulması | ||
1334 | Karesi Beyliği'nin ilhakı | ||
1337 | Kocaeli bölgesinin alınışı | ||
1346 | Orhan Gazi'nin Kantakuzenos'un kızı ile evliliği ve Bizans ile ittifakı | ||
1349-1352 | Bizans'a yardım için Süleyman Paşa'nın Rumeli'ye geçişi ve Çimpi Kalesi'nin üs olarak alınışı | ||
1350 | Davud B. Mahmud el-Kayseri'nin ölümü | ||
1352 | Osmanlılar'ın Cenevizliler'e Osmanlı topraklarında serbest ticaret yapma imtiyazı vermeleri | ||
1354 | Gelibolu'nun fethi | ||
1361 | İlk müzikli spor gösterisi (Edirne Kırkpınar yağlı güreşleri) | ||
1362 | Orhan Gazi'nin vefatı ve I. Murat'ın tahta çıkışı | ||
1362 | Kadıaskerliğin teşkili | ||
1363 | Pençik Kanunu'nun çıkışı | ||
1366 | Gelibolu'nun elden çıkışı | ||
1371 | Çirmen Zaferi | ||
1376 | Bulgar Krallığı'nın Osmanlı hakimiyetini kabulü | ||
1377 | Gelibolu'nun Osmanlılar'a iadesi | ||
1385-1386 | Niş ve Sofya'nın alınışı | ||
1388 | Ploşnik bozgunu ve Balkan ittifakının teşekkülü | ||
1389 | I. Kosova Zaferi | ||
1389 | I. Murat'ın şehadeti, Yıldırım Bayezid'in tahta cülusu | ||
1390 | Aydın-Saruhan-Germiyan-Menteşe beyliklerinin ilhakı | ||
1390 | Karaman Seferi, Konya'nın muhasarası | ||
1390 | Gelibolu tersanesi'nin inşası | ||
1391 | İstanbul'un ilk muhasarası | ||
1393 | Mahkeme Rüsumu'nun ilk ihdası | ||
1396 | Niğbolu Zaferi | ||
1397-1398 | Akçay Zaferi ve Karaman Ülkesi'nin Osmanlı hakimiyetini kabulü | ||
1398 | Kadı Burhaneddin'in ölümü. | ||
1398 | Karadeniz beyliklerinin ilhakı | ||
1400 | İlk musiki nazariyatı eseri (Kırşehirli Yusuf B. Nizameddin'in Kitabu'l Edvar'ı) | ||
1400 | Bursa'da I. Bayezid tarafından Ulu Cami'nin yaptırılması; İlk Osmanlı Darü'ş-şifa'sının Yıldırım Bayezid tarafından inşa edilmesi | ||
1402 | Ankara bozgunu ve Yıldırım Bayezid'in esareti | ||
1402-1413 | Fetret Devri, iç karışıklıklar | ||
1409 | Süleyman Çelebi tarafından Türk Edebiyatı'nda ilk mevlid örneği olan, Vesiletü'n-Necat adlı eserin yazılışı; İlk besteli dini eser (Süleyman Çelebi'nin Mevlid'i) | ||
1411 | Çelebi Mehmed'in tahta çıkışı | ||
1413 | I. Mehmed'in duruma hakim olup devleti yeniden kuruşu | ||
1413 | (Celaleddin Hızır) Hacı Paşa'nın ölümü | ||
1416 | Osmanlı-Venedik Deniz Muharebesi ve Sulhü, Şeyh Bedreddin isyanı | ||
1416 | Macar Seferi | ||
1417 | Avlonya'nın fethi | ||
1418 | Makam teriminin ilk kullanılışı (A. Meragi'nin Makasıdu'l-elhan'ında) | ||
1418-1420 | Samsun bölgesinin zaptı | ||
1419-1424 | Bursa'da Hacı İvaz'a I. Mehmed tarafından Yeşil Külliye'nin yaptırılması | ||
1421 | Çelebi Mehmed'in ölümü ve II. Murad'ın cülusu | ||
1421-1451 | İlk resmi musiki çevresi (II. Murad Sarayı) | ||
1422 | Mustafa Çelebi'nin (Düzmece) bertarafı | ||
1425 | Molla Fenarı'nın ilk Şeyhülislam olarak tayini | ||
1425-1426 | İzmir Beyi Cüneyd'in idamı | ||
1425-1426 | Teke Beyliği'nin intikali | ||
1427-1428 | Germiyan Beyliği'nin intikali | ||
1429 | Manyasoğlu Murad tarafından, Türk edebiyatında Seyf Serayi'den sonra, Anadolu Türk edebiyatı sahasında ilk Gülistan tercümesinin yapılışı | ||
1429 | Şeyh Hamdullah'ın Amasya'da doğuşu | ||
1430 | İlk iki Türkçe musiki kitabı (Hızır B. Abdullah'ın Edvar'ı ve Bedr-ı Dilşad'ın Muradname'sindeki musiki bölümü) | ||
1430 | Selanik'in fethi | ||
1430-1431 | Şemsüddin Muhammed B. Hamza el-Fenari'nin ölümü | ||
1431-1432 | Kadızade, Salahaddin Musa b. el-Kadi Mahmud el-Bursavi el-Rumi'nin ölümü | ||
1432 | Fatih Sultan Mehmed'in doğumu | ||
1434 | Edirne'de II. Murad tarafından Muradiye Camii'nin yaptırılması |
1436 | Muiniddin B. Mustafa tarafından II. Murad'ın isteğiyle ilk Mesnevi tercümesi olan Mesnevi-i Muradiyye adlı eserin yazılışı |
1437 | Ömer bin Mezid tarafından ilk nazire mecmuasının derlenişi |
1439 | Semendire'nin alınışı |
1440 | Osmanlı musiki çalgıları üzerine ilk notlar (Ahmedoğlu Şükrullah) |
1440 | Başarısız Belgrad kuşatması |
1444 | Segedin Sulhü |
1444 | II. Murat'ın tahttan çekilişi, II. Mehmed'in cülusu ve Varna zaferi |
1445 | II. Mehmed'in tahttan çekilişi ve II. Murad'ın ikinci defa cülusu |
1447 | Edirne'de II. Murad tarafından Üç Şerefeli Camii'nin yaptırılması |
1448 | II. Kosova Zaferi |
1451 | II. Murad'ın ölümü ve II. Mehmed'in ikinci defa cülusu |
1451-1512 | Geçiş devri. Fatih Sultan Mehmed ve II. Bayezid devri |
1453 | İstanbul'un fethi |
1453 | Ayasofya'nın camiye çevrilmesi |
1454 | İlk Devlet Musiki Okulu (Enderun'un müzik bölümü) |
1458-1460 | Mora'nın ele geçirilişi |
1461 | Trabzon Rum İmparatorluğu'nun sonu |
1461 | Candaroğulları'nın ilhakı |
1463 | Osmanlı-Venedik Savaşı'nın başlaması |
1463-1470 | İstanbul'da Fatih Külliyesi'nin inşaası |
1466 | II. Mehmed'in Arnavut seferi |
1468 | Karamanoğulları'nın sonu |
1468 | II. Mehmed tarafından İstanbul'da Topkapı Sarayı'nın tesisi |
1469 | Ahmed Karahisarı'nın Afyonkarahisar'da doğuşu |
1470 | Eğriboz'un alınışı |
1471 | Fatih Külliyesinin açılışı |
1472 | Topkapı Sarayı'nın inşası |
1473 | Otlukbeli Zaferi : Osmanlı Akkoyunlu mücadelesi |
1474 | Ali Kuşçu'nun ölümü |
1475 | Kırım'ın Osmanlı hakimiyetine girişi |
1476 | Boğdan seferi ve zaferi |
1478 | Fatih tarafından ilk altın paranın darbettirilmesi |
1478 | Şerafeddin Sabuncuoğlu'nun ölümü |
1479 | Osmanlı-Venedik Sulhü ile Fatih'in Venedikliler'e, Trabzon ve Kefe'de ticaret yapma hakkı tanıyan ahidname vermesi |
1480 | Otranto'ya çıkış ve başarısız Rodos kuşatması |
1480 | Kadıaskerliğin Rumeli ve Anadolu olarak ikiye ayrılması |
1481 | II. Mehmed'in vefatı ve II. Bayezid'in tahta çıkışı |
1481 | 100 dirhem gümüşten 400 akçe kesilmesi |
1481 | Şeyh Hamdullah'ın İstanbul'a gelişi |
1482 | Cem Sultan'ın mağlubiyeti, Rodos'a ilticası |
1483 | Morova Seferi ve Hersek'in ilhakı |
1484 | Boğdan Seferi |
1484 | Kili ve Akkirman'ın fethi |
1484-1488 | Edirne'de Hayreddin'in II. Bayezid'in Külliyesi'ni inşası |
1485 | Osmanlı-Memlük mücadelesinin başlaması |
1485 | Şeyh Hamdullah'ın Aklam-ı Sitte'de kendi üslubunu buluşu |
1486 | Musiki ile tedavi yapan ilk devlet hastanesi (Edirne, II. Bayezid Külliyesi Şifahanesi) |
1488 | Hocazade, Muslihiddin Mustafa B. Yusuf B. Salih el-Bursavi'nin ölümü |
1488 | Sultan II. Bayezid tarafından Edirne'de Bayezid Darü'ş-şifası'nın yapımı |
1489 | Memlüklere karşı toprak kaybı |
1491 | Osmanlı-Memlük Barışı |
1492 | Macar Seferi |
1492 | İspanya'dan çıkarılan Yahudiler'in Osmanlı Devleti'nin himayesine girmesi |
1494 | Nakibüleşraflığın yeniden ve devamlı olarak teşkili |
1494 | Çin bulutu motifinin tezhib'de ilk kullanılışı |
1495 | Macarlarla mütareke, Cem Sultan'ın ölümü, Şehzade Süleyman'ın doğumu |
1497 | İlk Rus elçisinin İstanbul'a gelişi |
1498 | Lehistan Seferleri |
1499 | Venedik Harbi |
1499 | İnebahtı'nın alınışı |
1499 | Preveze baskını |
15?? | İlk mevlevi ayinleri (Pençgah, Dügah ve Hüseyni makamlarında üç beste-i kadim) |
1500 | Modon, Navarin ve Koron'un alınışı |
1500-1505 | İstanbul'da, Yakub Şah B. Sultan Şah'ın II. Bayezid'in Külliyesi'ni inşası |
1502 | Venedikle barış |
1503 | Anadolu sahasında ilk hamse sahibi Akşemseddinzade Hamdullah Hamdi'nin ölümü |
1505 | Bayezid Külliyesi'nin açılışı |
1509 | İstanbul'da kıyamet-ı suğra (küçük kıyamet) zelzelesi |
1511 | Şahkulu Baba Tekeli isyanı, Şehzade Selim Hareketi |
1512 | II. Bayezid'in tahttan çekilişi, I. Selim'in cülusu |
1512 | Anadolu Türk edebiyatında ilk Şehrengiz örneğini yazan Mesihi'nin ölümü; Selim döneminden I. Ahmed dönemine kadar olan dönemi ihtiva eden devre. |
1514 | Çaldıran Zaferi, Tebriz'e giriş |
1514 | Şahkulu'nun Yavuz Sultan Selim'in Tebriz'i işgaliyle Amasya'ya sürgün gönderilişi |
1516 | Mısır Seferi ve Mercidabık Zaferi |
1517 | Ridaniye Zaferi ve Kahire'ye giriş |
1517 | Haremeyn'in himaye altına alınması |
1517 | Haliç'te tersane yapımının tamamlanması |
1517 | Piri Reis'in Mısır'da Sultan Selim'e ilk dünya haritasını sunması |
1519 | Celali isyanı |
1519 | Cezayir'in ilhakı |
1520 | I. Selim'in vefatı, I. Süleyman'ın cülusu |
1520 | Şeyh Hamdullah'ın İstanbul'da vefatı; Şahkulu'nun İstabul'a gelip, Ehl-i Hiref teşkilatına girişi; Hattat Şeyh Hamdullah'ın vefatı |
1520-1550 | Şahkulu'nun nakkaşhanede faaliyet göstermesi |
1521 | Belgrad'ın fethi |
1521 | Piri Reis'in, Kitab-ı Bahriye adındaki eserini hazırlaması |
1522 | Kanuni Sultan Süleyman'ın validesi ve Yavuz Sultan Selim'in eşi olan Ayşe Hafsa Sultan tarafından, Manisa'da bimaristan inşa edilmesi |
1522 | Rodos Adası'nın ilhakı |
1524 | Mısır'da Hain Ahmed Paşa isyanı |
1524 | Ahi Çelebi, Ahmed (Mehmed) Çelebi B. Kemal el-Tebrizi'nin ölümü |
1525 | Yeniçeri isyanı |
1525 | İlk Fransız elçisi İstanbul'da |
1525 | Şeyhülislam Zembili Ali Efendi'nin ölümü |
1525 | Mirim Çelebi, Mahmud B. Muhammed B. Muhammed B. Musa Kadızade'nin ölümü |
1526 | Mohaç Zaferi |
1526 | Ahmed Karahisari'nin İstanbul'da vefatı |
1527 | Bosna'nın fethi'nin tamamlanması |
1528 | Piri Reis'in Kanuni Sultan Süleyman'a ikinci dünya haritasını takdim etmesi |
1528 | Nizameddin Abdülali B. Muhammed B. Hüseyin el-Bircendi'nin ölümü |
1529 | Viyana kuşatması, Budin'in istirdadı, Barbaros'un Marsilya'ya çıkması |
1530-1540 | Divan-ı Selimi'nin yazılması |
1530-1560 | Nasuh'un tarihçi, hattat ve ressam olarak faaliyet göstermesi |
1530-1588 | Sinan'ın imparatorluğun baş mimarı olarak faaliyet göstermesi |
1532 | Alaman Seferi |
1533-1534 | Barbaros'un Osmanlı hizmetine girişi ve Cezayir Beylerbeyliği'ne tayini |
1534 | Irakeyn seferinin açılışı, Tebriz'e ikinci defa giriş ve Bağdat'ın alınışı |
1534 | Şeyhülislam İbn-i Kemal'in ölümü |
1536 | Fransızlara kendi bayrakları ile Osmanlı limanlarında ticaret hakkı tanıyan ahidname verilmesi |
1536 | Veziriazam İbrahim Paşa'nın idamı |
1537 | Körsof - Avlonya seferi |
1538 | Preveze Zaferi |
1538 | Hadım Süleyman Paşa'nın Hint Seferi |
1540 | Venedik Ahidnamesi'ndeki Karadeniz'de ticaret imtiyazının kaldırılması |
1540-1560 | Kara Memi'nin nakkaşhanede faaliyet göstermesi |
1541 | Budin'in kesin olarak ilhakı ve beylerbeyiği olması |
1543 | Estergon'un ve İstolni Belgrad'ın fethi |
1543 | Batı musikisiyle ilk resmi temas (I. François'nın Kanuni'ye gönderdiği saray orkestrası) |
1547 | Osmanlı-Habsburg Sulhü |
1547 | Avusturyalılar'a Osmanlı topraklarında emn ü aman üzere ticaret yapma hakkının tanınması |
1547 | San'a'nın fethi |
1548 | İkinci İran seferi |
1550 | Süleymaniye Külliyesi'nin inşaası |
1551 | Trablusgarb'ın fethi |
1552 | Piri Reis'in Portekizlilere karşı seferi |
1553 | Piri Reis'in ölümü |
1553-1554 | Turgud Reis'in Akdeniz seferi |
1553-1554 | Nahcıvan Seferi |
1555 | İlk Osmanlı-İran antlaşması : Amasya Müsalahası |
1556 | Şankulu'nun vefatı; Kara Memi'nin saray nakkaşhanesine Sernakkaş oluşu; Hattat Ahmed Karahisari'nin vefatı |
1557 | Dokuzuncu Akdeniz seferi, Fas'ın fethi |
1557 | Süleymaniye Külliyesi'nin açılışı |
1558 | Şakayık-ı Nu'maniye telifi |
1558 | Arifi'nin Süleyman-name'sinin tamamlanması |
1559 | Şehzade Bayezid ile Selim'in Konya Savaşı ve Bayezid'in yenilerek İran'a sığınması |
1560 | Cerbe'nin alınışı |
1560-1600 | Osman'ın Nakkaşhane'de faaliyet göstermesi |
1561 | Taşköprüzade'nin ölümü |
1562 | Osmanlı-Habsburg Sulhü |
1563 | Seydi Ali Reis, Ali B. Hüseyin el-Katibi'nin ölümü |
1565 | Başarısız Malta kuşatması |
1565 | 100 dirhem gümüşten 450 akçe kesilmesi |
1566 | Kanuni Sultan Süleyman'ın son seferi : Sigetvar ve Sultanın vefatı, II. Selim'in cülusu |
1567 | Yemen isyanı |
1568 | Davud el-Antaki'nin Tezkire adlı eserini telif etmesi |
1569 | Astarhan seferi |
1569 | Kaptan Kurdıoğlu Hızır Beyin Sumatra seferi |
1569-1595 | Lokman'ın şehnameci olarak vazife görmesi |
1571 | Kıbrıs fethinin ikmali |
1571 | İnebahtı hezimeti |
1571 | Mustafa B. Ali el-Muvakkit'in ölümü; Takiyyüddin'in müneccimbaşılığa tayin edilmesi |
1574 | Buğday Zaferi |
1574 | Tunus'un fethi |
1574 | Selimiye'nin açılışı |
1574 | II. Selim'in vefatı ve III. Murad'ın cülusu |
1575 | Münşeat'üs-Selatın'in III. Murad'a takdimi |
1575 | Edirne'de, Sinan eliyle II. Selim için Selimiye Camii'nin inşası |
1577 | Takiyüddin'in gözlemlerine 1577'de de kısmen tamamlanan Daru'r-Rasadü'l-Cedid'de (İstanbul Rasathanesi) devam etmesi |
1578 | Osmanlı-İran Savaşı'nın başlaması |
1578 | Fas'ta el-Kasrü'l-kebir Zaferi |
1578 | Kafkaslar'da hareket |
1580 | İlk İngiliz Ahidnamesi'nin verilişi |
22 Ocak 1580 | İstanbul Rasadhanesi'nin yıktırılması |
1583 | Meşale Zaferi |
18 Kasım 1583 | Cizvitlerin Galata'daki Saint Benoit Kilisesi'ne yerleşerek burada St. Benoit mektebini açmaları |
1584-1588 | Lokman'ın iki ciltlik Hüner-name'sinin tamamlanması |
1585 | Tebriz'in alınışı |
1585 | Takiyüddin el-Rasıd'ın ölümü |
1586 | İlk Sikke tashihi |
1587 | Gürcistan harekatı |
1588 | Gence seferi |
1588 | Resm-i tashih-i sikke konulması |
1588-1606 | Bosnalı Mehmed'in saraydaki kuyumcuların (zergeran bölüğünün) başı olarak vazife görmesi |
1589 | İkinci sikke tashihi |
1590 | Osmanlı-İran Antlaşması |
1590 | Yeniçerilerin et ihtiyaçlarını karşılamak üzere gümrük resmine "zarar-ı kassabiye" adıyla %1 oranında ilave yapılması |
1593 | Osmanlı-Habsburg Savaşları |
1595 | Estergon'un düşüşü |
1595 | III.Murad'ın vefatı, III. Mehmed'in cülusu |
1596 | Eğri Kalesi'nin alınışı ve Haçova Zaferi |
1598-1663 | Davud ve Mehmed Ağalar tarafından İstanbul'da valide sultanlar için Yeni Camii'nin inşası |
1599 | Osmanlı sarayında ilk Batı müziği aleti (Elizabeth I.'in IV. Mehmed'e gönderdiği org); Davud el-Antaki'nin ölümü |
1600 | Sikke tashihi |
1601 | Kanije Zaferi |
1601 | İngiliz tüccarının ödeyeceği gümrük resminin %3'e indirileceğinin ahidnameye derci |
1603 | Osmanı-İran Savaşı'nın başlaması |
1603 | III. Mehmed'in vefatı, I. Ahmed'in cülusu |
1603-1703 | I. Ahmed döneminden III. Ahmed dönemine kadar olan dönemi ihtiva eden devre |
1607 | Asi Canbolatoğlu ve Maanoğlu'nun Oruç ovasında bozguna uğratılması |
1609-1610 | Celali tenkili için Kuyucu Murad Paşa Anadolu'da |
1612 | Osmanlı-İran Antlaşması |
1612 | Hollandalılara ahidname verilmesi |
1613 | Ömer B. Ahmed el-Ma'I el-Çulli'nin ölümü |
1614 | Ali B. Veli B. Hamza el-Mağribi'nin ölümü |
1615 | İran Savaşı'nın yeniden başlaması |
1615 | Revan Seferi |
1617 | I. Mustafa'nın cülusu |
1617 | İstanbul'da Mehmed Ağa tarafından Sultan Ahmed Camii'nin inşası |
1618 | I. Mustafa'nın hal'I ve II. Osman'ın cülusu |
1618 | Sikke tashihi |
1621 | II. Osman'ın Lehistan seferine çıkışı (Hotin seferi) |
1622 | II. Osman'ın katli ve I. Mustafa'nın yeniden tahta çıkışı |
1623 | I. Mustafa'nın tahttan indirimesi ve IV. Murad'ın cülusu |
1624 | Sikke tashihi |
1629 | Cizvitler tarafından, 1629'da İstanbul'da "Saint Georges" Fransız okulu ile, yine "St. Louis Dil Oğlanlar Mektebi"nin kurulması |
1634 | İlk Şeyhülislam katli (Ahizade Hüseyin Efendi) |
1635 | IV. Murad'ın Revan seferine çıkışı |
1638 | Bağdat Seferi ve Bağdat'ın alınışı |
1638 | Hekimbaşı Emir Çelebi'nin ölümü |
1639 | Osmanlı-İran sulhü : Kasrışirin Antlaşması |
1640 | IV. Murad'ın ölümü, İbrahim'in tahta çıkışı, sikke tashihi |
1642 | Hafız Osman'ın İstanbul'da doğuşu |
1642-1698 | Hattat Hafız Osman |
1645 | Girit seferinin açılışı, Hanya'nın alınışı |
1648 | İbrahim'in hal'ı, IV. Mehmed'in cülusu |
1648 | Kandiye kuşatması |
1650 | Osmanlı musikisi eserlerinin ilk notalı tesbiti (Ali Ufki'nin eseri) |
1656 | Çanakkale Boğazı'nın Venedik ablukası altına alınması |
1656 | Çınar Vak'ası |
1656 | Köprülüler devrinin başlaması |
1658 | Katip Çelebi'nin ölümü |
1660 | Varad Kalesi'nin alınışı |
1663 | Uyvar seferi, Uyvar'ın fethi |
1664 | St. Gotthard bozgunu ve Vasvar Antlaşması |
1666 | Türk Divan edebiyatında sebk-ı Hindi'nin öncülerinden Naili'nin ölümü |
1669 | Kandiye'nin alınışı, Girit'in tamamıyla Osmanlı hakimiyetine girişi |
1670 | Hekimbaşı Salih B. Nasrullah B. Sellüm'ün ölümü |
1672 | Lehistan seferi, Kamaniçe'nin alınışı |
1672 | Bucaş Antlaşması |
1673 | Fransız tüccarının ödediği gümrük resminin %3'e indirilmesi |
1676 | Osmanlı-Lehistan sulhü : Zorawna Antlaşması |
1678 | Ukrayna'da Çehrin seferi |
1678 | Hafız Osman'ın kendi üslubunu gerçekleştirmesi |
1680 | Mehter etkisinde ilk Batı müziği eseri (N. A. Strungk'un Esther operası) |
1682 | Osmanlı-Rus Antlaşması |
1682 | Seyahatname'nin yazarı Evliya Çelebi'nin ölümü |
1683 | II. Viyana kuşatması ve büyük bozgun |
1683 | Ebu Abdullah Muhammed b. Süleyman el-Fasi b. Tahir; el-Rıdvani'nin ölümü |
1685 | Uyvar'ın elden çıkışı |
1685 | Saraydaki altın ve gümüşten sikke basımı |
1686 | Budin'in düşüşü |
1687 | IV. Mehmed'in tahttan indirilmesi, II. Süleyman'ın cülusu |
1687 | Eğri Kalesi'nin düşüşü |
1687 | Bir akçe itibarı değerli "mankur" un piyasaya çıkarılması |
1688 | Belgrad'ın elden çıkışı |
1690 | Kanije Kalesi'nin düşüşü |
1690 | Belgrad'ın geri alınışı |
1690 | Fransızların Mısır'da ödediği gümrük resminin %3 olarak tesbiti |
1691 | Ebu Bekr Behram b. Abdullah el-Dımaski'nin ölümü |
1691 | II. Ahmed'in tahta çıkışı |
1691 | Salankamen bozgunu |
1691 | Enflasyonu körüklediği için mankur darbının yasaklanması |
1695 | II. Ahmed'in ölümü |
1695 | II. Mustafa'nın cülusu, Malikane sisteminin uygulanmaya başlanması |
1697 | Zenta bozgunu |
1698 | Şehremini Baruthanesi yangını |
1698 | Hafız Osman'ın İstanbul'da vefatı |
1699 | Karlofça Antlaşması'nın imzalanması |
1700 | Ruslar'la İstanbul Antlaşması'nın imzalanması |
1702 | İskender Çelebi Bahçesi'ndeki (bugünkü Ataköy) yeni baruthanenin faaliyete geçmesi |
1702 | Müneccimbaşı Ahmed Dede b. Lütfullah'ın ölümü |
1702 | İstanbul Çuka İmalathanesi'nin faaliyetinin durdurulması |
1703 | Edirne Vak'ası |
1703 | III. Ahmed'in tahta çıkışı |
1703 | "Tuğralı" altın paranın piyasaya çıkarılması |
1708 | İstanbul'da Selanikli ustaların çalıştığı Çuka İmalathanesi'nin kurulması |
1709 | Tersane içinde bir "lengerhane" yapımı |
1711 | Prut Zaferi ve Barışı |
1711 | Rıdvan b. Abdullah el-Razzaz el-Feleke'nin ölümü |
1713 | "Zincir" altının çıkarılması |
1715 | Venedik'e savaş açılması ve Mora Seferi |
1716 | Osmanlı-Avusturya Savaşı, Varadin bozgunu, Temaşvar'ın elden çıkışı |
1716 | "Fındık" altınının piyasaya çıkarılması |
1718 | Pasarofça Antlaşması |
1718 | Valilerin sefer masraflarını karşılamak üzere "imdadiyye-i seferiyye" toplamalarının kabulü |
1718-1730 | İlk bestekarlar antolojisi (Şeyhülislam Es'ad Efendi'nin Nevşehirli İbrahim Paşa'ya sunduğu Atrabu'l Asar'ı) |
1720 | İstanbul'da devlet tarafından bir ipekli imalathanesinin kurulması |
1720 | Batıya hediye gönderilen ilk mehter takımı (III. Ahmed tarafından Lehistan'a) |
1720 | III. Ahmed için tasvirleri Levni tarafından yapılan Surname-i Vehbi |
1721 | Çelebi Mehmed Efendi'nin sefaret vazifesiyle Fransa'ya gidişi |
1723 | İran seferinin üç cepheli olarak açılışı |
1724-1725 | Azerbaycan harekatı, Tebriz ve Cence'nin alınışı |
1726 | İbrahim Müteferikka tarafından ilk Türk matbaasının kuruluşu |
1727-1839 | Türk matbaasının kuruluşu ve yeni unsurlar devresi |
1729 | "Zer-i mahbub" adıyla yeni bir altının piyasaya sürülmesi |
1729 | Cevheri'nin Lügat-ı Sıhah'ının Vankulu tarafından yapılan tercümesinin matbaada basılan ilk kitap olması |
1730 | Yanyalı Mehmed Esad b. Ali b. Osman'ın ölümü |
1730 | Patrona Halil isyanı, III. Ahmed'in hal'i, I. Mahmud'un cülusu |
1732 | Osmanlı-İran barışı |
1733 | İran Savaşı'nın hızlanması, Nadir Şah'ın başarıları |
1733 | Kefe Mukataası'nın, İstanbul Mukataası Kalemi ile birleştirilmesi |
1735 | Bonneval Ahmed Paşa (Comte de Bonneval) nezaretinde Humbaracı Ocağı'nın kurulması |
1736 | Osmanlı-Avusturya-Rus Savaşları |
1736 | Abdullah b. Ebi Bekr b. Süleyman el-Maraşi'nin ölümü |
1739 | Belgrad Antlaşması |
1739 | Rus tüccarlarına Karadeniz hariç olmak üzere, Osmanlı suları ve topraklarında ticaret hakkı tanınması |
1742 | Ömer Şifai'nin ölümü |
1743 | Osmanlı-İran Savaşı'nın yeniden hızlanması |
1745 | Matbaanın kurucusu İbrahim Müteferrika'nın ölümü |
1746 | Osmanlı-İran barışı |
1747 | Humbaracıbaşı Bonneval Ahmed Paşa'nın ölümü |
1748 | Avlonya ve Eğriboz mukataalarının Bursa Mukataası Kalemi'ne katılması |
1748-1755 | İstanbul'da I. Mahmud ve III. Osman tarafından Nuruosmaniye Camii'nin inşa ettirilmesi |
1751 | Osmanlı musikisi üzerine Batıda yazılan ilk eser (Charles Fonton'un Essai'si) |
1754 | I. Mahmud'un ölümü, III. Osman'ın cülusu |
1757 | III. Osman'ın ölümü, III. Mustafa'nın cülusu |
1757-1758 | Haremeyn mukataalarının satış ve iltizam işlerinin defterdar tarafından yürütülmeye başlanması |
1758 | Mustafa Rakım'ın Ünye'de doğuşu |
1760 (1173) | Abbas Vesim Efendi b. Abdurrahman b. Abdullah'ın ölümü |
1766 | Haremeyn mukataalarının darphanece idare olunmaya başlanması |
1768 | Osmanlı-Rus Savaşı'nın başlaması |
1770 | Rus filosunun İngilizler'in yardımıyla Akdeniz'e girmesi |
1770-1776 | Fransız Subayı Baron de Tatt'un İstanbul'da bulunması |
1771 | Kırım'ın işgali |
1772 | Tersane yakınlarında Topçu Mektebi'nin kurulması |
1773 | Mühendishane-i Bahri-i Hümayun'un kuruluşu |
1773-1774 | Darphanenin Hazine-i Amire'nin yedeği vazifesini görmeye başlaması |
1774 | Avrupa tarzında teşkil edilmiş olan Sürat Topçuları Ocağı'nın kurulması; Bedreddin Hasan b. Burhaneddin İbrahim el-Ceberti'nin ölümü |
1774 | Sür'at Topçuları Ocağı'nın kurulması |
21 Temmuz 1774 | Küçük Kaynarca Antlaşması ve Ruslar'a Karadeniz'de seyrüsefer hakkı tanınması |
29 Nisan 1775 | Tersane ambarlarında bir odada "Hendese Odası" nın kurulması |
1776 | Mühendishane-i Bahri-i Hümayun'un açılışı; Boğdan Prensi Alexandır İspilanti Bey'in Bükreş ve Yaş'ta Rum Ortodoks cemaatinde, yeni tarz eğitimin ilk adımları atması; Hendese odasına nizam verilmesi |
10 Mart 1779 | Aynalıkavak Tenkihnamesi |
1780 | Mehmed Esad Yesari'nin ta'lik hattında Osmanlı üslubunu buluşu |
1781 | Hendese odasının Mühandishane olarak isimlendirilmesi |
1783 | Rusya'nın Kırım'ı ilhakı |
1784 | Avusturyalılar'a Karadeniz'de seyrüsefer hakkı verilmesi |
1784 | Fransız Lafitte-Clave ve Monnier'in Tersane'deki mühendishanede istihkam dersleri vermeleri |
8 Ocak 1784 | Osmanlı Devleti'nin Rusya'nın Kırım'ı ilhakını bir "sened" ile resmen tanıması |
1787-1788 | İstanbul'da bulunan Fransız uzmanların ve subayların tamamen ülkelerine dönmeleri |
17 Ağustos 1787 | Osmanlı-Rus Savaşı'nın ilanı |
9 Şubat 1788 | Rusya'nın müttefiki sıfatıyla Avusturya'nın da savaşa girmesi |
1789 | Kıymetli maden işlenmesinin yasaklanması ve neticesiz dış istikraz teşebbüsü |
Ocak 1789 | Özi Kalesi'nin Ruslar tarafından zaptı |
7 Mayıs 1789 | I. Abdülhamid'in ölümü ve III. Selim'in tahta çıkması |
11 Temmuz 1789 | Osmanlı-İsveç ittifakı |
1790 | İlk resmi Ermeni mektebinin Kumkapı'da açılması; Gelenbevi, İsmail b. Mustafa b. Mahmud'un ölümü |
31 Ocak 1790 | Osmanlı-Prusya ittifakı |
27 Temmuz 1790 | Avusturya'nın Prusya tarafından barışa zorlanması. Reichenbach Konvansiyonu |
18 Eylül 1790 | Yergöğü Mütarekesi |
Ekim - Kasım 1790 | Kili ve İsmail Kaleleri'nin Rusya tarafından zaptı |
1791-1799 | Mevlevi ayininde piyano (!) (Galata Mevlevihanesi, Şeyh Galib/III. Selim zamanı) |
4 Ağustos 1791 | Avusturya ve Osmanlı Devleti arasındaki son savaşın bitirilmesi. Ziştovi Antlaşması |
11 Ağustos 1791 | Rus Savaşı'nın sonu. Kalas Mütarekesi |
1792 | Nizam-ı Cedid hareketinin başlaması |
1792 | III. Selim devrinde 100'lük guruş basılması |
10 Ocak 1792 | Kırım'ın Rusya'ya bırakılması |
10 Ocak 1792 | Yaş Antlaşması |
1793 | Daimi elçiliklerin ıslahı ve Londra, Paris ve Viyana'da daimi elçilik ihdası |
1793 | Nizam-ı Cedid Ordusu'nun Kuruluşu |
1793 | Hasköy'de Humbaracı ve Lağımcı Ocağı kışlasında Mühendishane-i Cedide'nin açılması; Fazıl Hüseyin'in III. Selim'in sarayında hazırladığı Huban-name ve Zenannamesi'nin resimli bir nüshası |
1793 | Zahire Nezareti'nin kurulması |
1793-1794 | Baruthane-i Amire'de İngiliz perdahı barut imaline başlanması |
1794 | Halkalı'da yapılan Azadlu Baruthanesi'nin faaliyete geçmesi |
1795 | Lehistan'ın Avrupa haritasından silinmesi |
1795 | Mühendishane-i Berr-i Hümayun'un açılışı; Kara Mühendishanesi binasının inşası; Osmanlı sarayında ilk yabancı bando (Napolyon'un III. Selim'e gönderdiği) |
1795 | Zahire Hazinesi'nin kurulması |
1797 | Mühendishane'de açılan Matbaanın faaliyete geçmesi |
1797 | Paris, Viyana ve Berlin'de daimi elçilikler ihdası |
1797 | Pazvandoğlu isyanı |
1797 | Rumeli'de dağlı eşkiya hareketleri ve isyanları |
17 Eylül 1797 | Venedik Devleti'nin ortadan kaldırılması |
1798 | Mehmed Es'ad Yesari'nin İstanbul'da vefatı |
3 Ocak 1798 | Fransa'ya karşı Osmanlı-Rus ittifakı |
1 Temmuz 1798 | Fransa'nın Mısır'a saldırması |
3 Eylül 1798 | Fransa'ya savaş ilanı |
1799 | Neticesiz dış istikraz teşebbüsü |
5 Ocak 1799 | Fransa'ya karşı İngiltere ile ittifak |
Şubat 1799 | Napolyon'un El-Ariş ve Gazze'yi ele geçirmesi |
Mayıs 1799 | Napolyon'un Akka'da Cezzar Ahmed Paşa tarafından mağlup edilmesi |
Ağustos 1799 | Napolyon'un Fransa'ya dönmesi, Mısır'ın işgalinin devamı |
1800 | Takvimlerin Jacques Cassini Zicine göre hazırlanmaya başlaması |
Mart 1800 | Rus ve Osmanlı kuvvetlerinin Yedi Ada Cumhuriyeti'ni kurmaları |
1801 | Kara Mühendishanesi hocalığına Hüseyin Rıfkı Tamani'nin getirilmesi; Gevrekzade Hafız Hasan Efendi'nin ölümü |
Ağustos 1801 | Mısır'ın tahliyesine dair mütareke |
1802 | Fransız ve İngiliz gemilerinin kendi bayrakları altında Karadeniz'e çıkmalarına müsaade edilmesi |
1802 | Avrupa ile ticaret yapan Osmanlı gayri müslim tüccarına Avrupa devletleri tüccarı statüsünün tanınmasıyla "Avrupa tüccarı" denilen sınıfın ortaya çıkması |
25 Haziran 1802 | Paris Antlaşması. Fransa ile barış |
1803 | "Ayvalık İkonomos Akademisi'nin kurulması; "Kuruçeşme Rum Mektebi (Helleno Philosophical School)"nin kurulması |
Şubat 1804 | Sırp isyanlarının başlaması |
1805 | Avrupa tarzında ilk hastane'nin Kasımpaşa'daki Tersane-I Amire'de açılması |
1805 | Osmanlı Devleti'nin Napolyon'un "İmparator" unvanını tanıması |
1805 | Tersane Hazinesi'nin kurulması |
1805 | Beykoz Çuka ve Kağıt Fabrikası'nın faaliyete geçmesi |
Temmuz 1805 | Mehmed Ali Paşa'nın Mısır'a vali olarak tayini |
1806 | Nizam-ı Cedid'in başarısızlığı ve gerilemesi. İkinci Edirne Vak'ası |
1806 | Osmanlı-Rus Savaşı |
1806 | III. Selim'in Mühendishan-i Berri-i Hümayun kanunnamesi |
Ocak 1806 | Tersane Tıbbiyesi'nin kurulması |
Ekim 1806 | Memleketeyn 'in Rusya tarafından işgal edilmesi |
1807 | Vehhabi isyanının had safhaya varması. Haccın engellenmesi |
20 Şubat 1807 | İngiltere'nin Rusya'nın yanında Osmanlı savaşına iştiraki ve İngiliz filosunun İstanbul önlerine gelmesi |
Mart - Eylül 1807 | İngiliz filosunun İskenderiye'ye saldırması ve Mehmed Ali tarafından mağlup edilmesi |
25 Mayıs 1807 | Nizam-ı Cedid'e karşı ayaklanma |
29 Mayıs 1807 | III. Selim'in tahttan indirilmesi ve Nizam-ı Cedid'in ilgası |
29 Mayıs 1807 - 28 Temmuz 1808 | IV. Mustafa devri. Siyasi istikrarsızlıklar ve darbeler |
1808 | Mustafa Rakım'ın celi sülüs ve tuğra'ya yeni üslubunu getirişi |
28 Temmuz 1808 | Alemdar Mustafa Paşa'nın müdahalesi, IV. Mustafa'nın tahttan indirilmesi, III. Selim'in katli, II. Mahmud'un tahta çıkması |
28 Temmuz 1808 - 16 Kasım 1808 | Alemdar'ın kısa süren sadareti |
29 Eylül 1808 | Sened-i İttifak : Devletin ayanlarla uzlaşması |
15-16 Kasım 1808 | Yeniçeri Ayaklanması : Alemdarın Sonu |
5 Ocak 1809 | İngiltere ile süren savaşın sonu : Kal'a-i Sultaniyye Antlaşması |
1810 | II. Mahmud devrinde beşlik "cihadiyye"lerin basılması |
1810 | İzmir Jimnasium'unun kurulması; Yesarizade Mustafa İzzet'in ta'lik'e son şeklini verişi |
1812 | Vehhabi ayaklanmasının Mehmed Ali Paşa tarafından bastırılması |
1812 | Fransız postalarının ilk kuruluşu |
28 Mayıs 1812 | Rus Savaşı'nın sonu : Bükreş Antlaşması, Sırbistan'a özerklik verilmesi |
1816 | Miloş Obronoviç'in "başknez" olarak tanınması ve Sırbistan'ın özerliğinin temini |
1817 | Hüseyin Rıfkı Tamani'nin ölümü |
Şubat - Mart 1821 | Eflak ve Mora'da Rum isyanlarının başlaması |
1823 | Avrupa ile ticaretin Türk gemileriyle yapılmasına teşebbüs edilmesi |
1824 | Rum ayaklanmasını bastırmak üzere Mısır kuvvetlerinin çağrılması |
1824 | Fatih Külliyesi'ndeki Darü'ş-Şifa'nın yıkılması; Sultan II. Mahmud'un Talim-i sıbyan adı ile ferman yayınlaması; St. Pierre mektebinin kurulması |
1826 | İhtisab müessesesinin düzenlenmesi |
1826 | Şinasi'nin doğumu; Mustafa Rakım'ın İstanbul'da vefatı; Ermeni ustalara Nakkaşlık hakkının verilmesi |
14 Haziran 1826 | Yeniçeri Ocağı'nın ortadan kaldırılması, Asakir-i Mansure-i Muhammediyye'nin kurulması |
7 Ekim 1826 | Rusya ile Akkerman Antlaşması'nın akdi |
1827 | Osmanlılar'ın İngiliz yapısı ilk buharlı gemiye sahip olmaları |
1827 | Tıphane-i Amire'nin kurulması; İlk "Marş-ı Sultani" bestesi (G. Donizetti, II. Mahmud'a) |
1827 | Mukataa Hazinesi'nin Hazine-i Amire'den ayrılması |
4 Nisan 1827 | İngiltere ile Rusya arasında Yunanistan'ın bağımsızlığına dair Petersburg Protokolü |
Temmuz 1827 | Mısır kuvvetlerinin Rum isyanını bastırmaları, Atina'nın teslimi |
20 Kasım 1827 | Navarin saldırısı : Osmanlı-Mısır donanmasının yakılması |
26 Nisan 1828 | Rusya'nın savaş ilan etmesi |
1829 | Ziya Paşa'nın doğumu; Mahmud Celaleddin'in İstanbul'da vefatı; Şevki Efendi'nin İstanbul'da doğuşu |
1829 | Deli Teşkilatının kaldırılması |
14 Eylül 1829 | Edirne Barışı : Yunanistan'ın bağımsızlığı |
1830 | Mühendishane-i Bahri'nin Heybeliada'daki kışlaya taşınması; İshak Efendi'nin Mühendishane başhocalığına getirilmesi; Avrupa'ya talebe gönderilmeye başlanması |
1830 | Tiftik keçisinin Güney Afrika'da yetiştirilmeye başlanması |
1830 | Katolik ermeni cemaatinin ve kilisesinin resmen tanınması |
1830-1831 | Nüfus sayımları |
5 Temmuz 1830 | Fransızlar'ın Cezayir'e saldırmaları ve ele geçirmeleri |
1831 | İlk saray konservatuarı (Mızıka-i Hümayun ve Saray Harem Orkestrası) |
1831 | Timarların kaldırılması (müessese sembolik olarak daha uzun süre devam etti) |
1831-1834 | İshak Efendi'nin dört ciltilik Mecmua-i Ulum-ı Riyaziye adlı eserinin basılması |
1 Kasım 1831 | İlk gazete Takvim-i Vekayi'nin neşri |
1832 | Tıphane-i Amire'nin Şehzadebaşı'ndan Cerrahhane'nin bulunduğu binaya nakledilmesi |
1832 | Memuriyette, ilmiyye ve mülkiyyede rütbelerin yatayına eşitlenip derece ve elkabın (titulature) tesbiti |
1832 | Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa'nın isyanı |
1832 | İstanbul-İzmit "posta yolu" nun yapımı |
1832 | İngiliz postalarının kuruluşu |
29 Ocak 1832 | Topkapı Sarayı'na bitişik Gülhane bahçesinde mevcut binalarda Cerrahhane-i Amire'nin açılması |
12 Aralık 1832 | Mısır kuvvetlerinin Konya'da Osmanlı ordusunu yenmeleri |
1833 | Feshanenin kuruluşu |
2 Şubat 1833 | Mısır kuvvetlerinin Kütahya'ya kadar ilerlemeleri |
5 Nisan 1833 | Rus kuvvetlerinin yardım amacı ile Beykoz'a asker çıkartmaları ve Rus filosunun İstanbul'a gelmesi |
Mayıs 1833 | Mehmed Ali'nin uzlaşmaya zorlanması : Kütahya Sözleşmesi |
8 Temmuz 1833 | Mehmed Ali Paşaya karşı Osmanlı-Rus ittifakı : Hünkar İskelesi Antlaşması, Boğazlar'ın diğer devletlere kapatılması |
18 Eylül 1833 | Münchengraetz Antlaşması |
1834 | Maçka Kışlası'nda, Mekteb-i Harbiye'nin kurulması |
1834 | Mukataat Hazinesi'nin isminin "Mansure Hazinesi" olarak değiştirilmesi |
1835 | Hazine-i Amire ile darphanenin birleştirilmesi |
1835-1845 | İlk halk konserleri [Tanburi Aleksan Efendi (1815-1864) İstanbul Süleymanpaşa Hanı'ndaki kahvede] |
1836 | Başhoca İshak Efendi'nin ölümü |
1836 | İslimye Çuka Fabrikası'nın devlet tarafından işletilmeye başlanması |
11 Mart 1836 | Umur-ı Hariciye Nezareti'nin kurulması (hatt-ı hümayun tarihi 23 Zilkaade 1251) |
1836 | Başhoca İshak Efendi'nin ölümü |
1836 | İslimye Çuka Fabrikası'nın devlet tarafından işletilmeye başlanması |
11 Mart 1836 | Umur-ı Hariciye Nezareti'nin kurulması (hatt-ı hümayun tarihi 23 Zilkaade 1251) |
26 Kasım 1837 | Osmanlı yapımı "Eser-i Hayr" adlı buharlı geminin denize indirilmesi |
1838 | Mekteb-i Adli'nin açılması; Üsküdar'da Cemaran adlı Ermeni yatılı yüksek okulunun kurulması; Müderrishane-i Bahri'nin Tersane'deki yeni binasına nakledilmesi; Sultan II. Mahmud'un ilk öğretim alanında yeni bir teşebbüse girişmesi; Sami Efendi'nin İstanbul'da doğuşu |
1838 | Maliye Nezareti'nin kurulması ve Hazine-i Amire'nin darphaneden ayrılıp Mansure Hazinesi'yle birleştirilmesi |
1838 | Defterdarlığın Maliye Nazırlığı'na çevrilmesi |
24 Mart 1838 | Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliyyenin kurulması |
16 Ağustos 1838 | İngiliz tüccarına geniş imkanlar tanıyan Balta Limanı Ticaret Muahedesi'nin imzalanması. Bu muahede ile gümrük resmi oranının ihracatta %12, ithalatta %5 olarak tesbiti |
1839 | "Kaime-i mutebere-i nakdiyye"nin çıkarılması |
1839 | Ali Süavi'nin doğumu; Mekatib-i Rüşdiye Nezareti'nin kurulması; Mekteb-i Tıbbiye'nin Galatasaray'daki yeni binasına taşınması ve mektebin adının Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane olarak değiştirilmesi; Mekteb-i Ulum-ı Edebiye'nin açılması; Notre Dame de Sion Kız Lisesi'nin kurulması |
1839-1844 | Dr. Bernard'ın Mekteb-i Tıbbiye nazırlığı dönemi |
1839-1845 | Mekteb-i Fenn-i Nücum'un faaliyet dönemi |
24 Haziran 1839 | Mehmed Ali ile savaşın tekrar başlaması, Osmanlı kuvvetlerinin Nizip mağlubiyeti |
1 Temmuz 1839 | II. Mahmud'un vefatı üzerine Abdülmecid'in tahta çıkması, Osmanlı donanmasının Mehmed Ali'ye teslimi |
3 Kasım 1839 | Tanzimat Fermanı'nın ilanı |
3 Mayıs 1840 | Ceza Kanunname-i Hümayunu'nun Fransa'dan mülhem bir biçimde düzenlenmesi ve kabulü (14 Temmuz 1851'de bu kanun, kanun-u cedid olarak tadilatla yeniden yürülüğe girer) |
1840 | Gayri müslim tebaadan Avrupa'ya talebe gönderilmeye başlanması |
1840 | Tanzimat'ın tatbik edildiği yerlerde temettü vergisi konulma kararı |
1840 | Bütün hazinelerin Maliye Hazinesi'ne katılması |
1840 | Posta Nezareti'nin kurulması |
21 Aralık 1840 | Namık Kemal'in doğumu |
1841 | Lübnan olayları |
1841-1906 | Ahmed Ali Paşa'nın doğumu. (ressam) |
24 Mayıs 1841 | İngiltere'nin yardımıyla Mısır meslesinin halli, Mısır'ın veraset usulü ile Mehmed Ali Paşa'ya bırakılması |
13 Temmuz 1841 | Londra Boğazlar Mukavelenamesi |
1842 | Askeri Baytar Mektebi'nin açılması |
1842-1910 | Osman Hamdi (ressam, eğitimci, müzeci, arkeolog) |
1843 | Hereke Fabrikası'nın kurulması |
1843 | Zeytinburnu Demir Fabrikası inşaatına başlanması |
1843 | Muhdes kara gümrüklerinin kaldırılması |
1843 | Feshane'ye çuka dokuma tezgahlarının ilavesi |
1 Şubat 1844 | Tashih-i sikke |
1844 | Feshane'de buhar makinelerinin kullanılmaya başlanması |
1845 | İzmir'de su kuvvetiyle çalışan kağıt fabrikasının kurulması |
1845 | Bahriye Mektebi'nin Heybeliada'daki binasına taşınması; Kadı yetiştirmek için Süleymaniye'de "Muallimhane-i Nüvvab" medresesinin kurulması; Rüşdiyelerin Darü'l-fünun'a öğrenci yetiştiren orta dereceli mektepler olarak kabul edilmesi |
Ocak 1845 | Sultan Abdülmecid'in Meclis-i Vala'yı ziyareti |
13 Mart 1845 | Meclis-i Muvakkat'ın (Geçici Maarif Meclisi) çalışmalarına başlaması |
10 Nisan 1845 | Polis (zabıta) teşkilatının kuruluşu (12 Rebiülevvel 1261 tarihli nizamname) |
1846 | Meclis-i Maarif-i Umumiye kurulması; Mekatib-i Umumiye Nezareti'nin kurulması; Başhoca Seyyid Ali Paşa'nın ölümü |
1846 | Rus Ticaret Muahedesi |
16 Şubat 1846 | Zabtiye müşiriyetinin kurulması |
############## | Darü'l-Fünun kurmada ilk teşebbüs |
1847 | Timarlı Sipahi Teşkilatı'nın ilgası |
1847 | Telgrafın Beylerbeyi Sarayı'nda denenmesi |
1847 | Dersaadet Bankası'nın kuruluşu |
1847 | İstanbul'da ilk piyano resitali (Liszt Abdülmecid'e Donizetti'nin Mecidiye Marşı'nı çalıyor); Yeşilköy'de bulunan Ayamama Çiftliğinin ziraat talimhanesi şekline getirilerek ilk pamuk ziaati uygulama eğitiminin burada verilmeye başlanması |
1 Mart 1847 | Recaizade Ekrem'in doğumu |
1848 | Avrupa'da liberal ihtilaller : Polonya ve Macaristan'da milliyetçi ayaklanmalar |
1848 | Protestan Ermeni cemaatinin ve kilisesinin resmen tanınması |
1848 | İstanbul'da ilk Sanayi Mektebi'nin kurulmasına teşebbüs edilmesi |
16 Mart 1848 | İstanbul'da Darü'l-Muallimin açılması |
18 Kasım 1848 | Osmanlı yapımı ilk demir vapurun denize indirilmesi |
1849 | Veteriner öğretim faaliyetlerine başlanması; Yesarizade Mustafa İzzet'in İstanbul'da vefatı |
1850 | 1847'den geçerli sayılmak üzere gümrük resimlerine esas teşkil eden mal fiyatlarında ithalatta %20, ihracatta %16 indirim yapıldıktan sonra gümrük resimlerinin tesbit edilmesi kararı |
1850 | Ticaret Kanunname-i Hümayunu'nun kabulü |
1850 | İlk faizsiz kaimenin çıkarılması |
1850 | Muallim Naci'nin doğumu |
12 Mart 1850 | Darü'l-Maarif'in öğrenime başlaması |
1851 | Ceza Kanunname-i Hümayunu'nun kabulü |
1851 | Londra Sergisi |
1851 | Akademik karakterde ilk ilmi dernek olan Encümen-i Daniş'in açılması |
18 Temmuz 1851 | Encümen-i Daniş'in kurulması |
1852 | Abdülhak Hamid'in doğumu; İstanbul Şark Cemiyetinin (Societe Orientale de Constantinople) kurulması |
1853 | "Mukaddes yerler" meselesi, Rusya'nın tazyikleri ve Kırım Savaşı'nın patlaması |
1853 | İstanbul'da I. Abdülmecid tarafından Dolmabahçe Sarayı'nın inşa ettirilmesi |
1854 | İlk dış istikraz : Borçlanma devrinin ve alışkanlığının başlaması |
1854 | Meclis-i Vala'nın "Meclis-i Ali-yi Tanzimat" ve "Meclis-i Ahkam-ı Adliye'ye" ayrılması |
1854 | İhtisab teşkilatının lağvı |
12 Mart 1854 | Rusya'ya karşı İngiltere ve Fransa ile ittifak |
1855 | Piyanonun yüksek sosyeteye geçişi [Leyla (Saz) Hanım'ın babası Hekimbaşı İsmail Paşa'nın köşküne İtalya'dan getirtilen] |
1855 | Gayri müslimlerden alınan "cizye"nin kaldırılması |
1855 | Paris Sergisi |
16 Ağustos 1855 | İstanbul'da Şehremanetinin kurulması (modern belediye idarelerinin başlangıcı) |
9 Eylül 1855 | Osmanlı İmparatorluğu'nda telgrafın hizmete girmesi |
14 Kasım 1855 | Et ve Ekmek dışında hemen bütün maddelerden narhın kaldırılması |
1856 | Rusya'nın Asya'da Türk illeri istikametinde fetihlere başlamasının şartlarının oluşması |
1856 | Bank-ı Osmani'nin kurulması |
1856 | Arap alfabesinin Mors alfabesine uyarlanmasıyla telgrafların Türkçe olarak çekilmeye başlanması |
1856 | Islahat Fermanı |
1856-1860 | Köstence-Çernevo'da demiryolu hattının yapımı |
1856-1866 | İzmir-Aydın demiryolu hattının yapımı |
15 Şubat 1856 | İstanbul Tıp Cemiyeti'nin (Societe Medicale de Constantinople) kurulması |
18 Şubat 1856 | Islahat Fermanı'nın ilanı |
30 Mart 1856 | Paris Barış Antlaşması |
30 Mart 1856 | Rusya'nın bozguna uğraması |
30 Mart 1856 | Karadeniz'in tarafsız ve silahsız bir hale getirilmesi |
22 Mayıs 1856 | İstanbul Tıp Cemiyeti'ne Şahane ünvanının verilmesi ve cemiyetin adının, Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane olarak değişmesi |
1857 | Orman Mektebi açılması hususunda ilk teşebbüs |
1857 | Cidde olayları ve İngiliz kuvvetlerinin, müslim-gayri müslim çatışmalarına müdahalesi |
1857 | Gümrük resminin, eşyanın vardığı değil çıktığı yerde alınması usulünü getiren Mahrec Nizamnamesi'nin yayımlanması |
1857-1862 | Beyrut - Şam şosesinin yapımı |
17 Mart 1857 | Maarif-i Umumiyye Nezareti'nin kurulması |
6 Kasım 1857 | Paris'te Mekteb-i Osmani adında bir Osmanlı mektebinin açılması |
1858 | Ceza Kanunname-i Hümayunu'nun kabulü |
1858 | Kız rüşdiye mekteplerinin açılması |
1858 | Kaimelerin iptali için dış istikraz yapılması |
1858-1859 | Emlak, arazi ve temettü vergilerinin ayrılması |
6 Haziran 1858 | Arazi Kanunnamesi'nin kabulü |
8 Haziran 1858 | Beyoğlu ve Galata'da kurulacak Altıncı Daire-i Belediyye'nin nizamname-yi umumisi (ilk örnek belediye) |
1859 | Kaimelerin piyasadan toplanabilmesi için "iane-i umumiyye" toplanması |
1859 | Fransızca'dan yapılan ilk şiir tercümesi risalesi, Şinasi'nin Tercüme-i Manzume'sinin neşri |
12 Şubat 1859 | Mekteb-i Mülkiyye'nin kuruluşu |
1860 | Ticaret mahkemelerinin kuruluşu |
1860 | İlk basılı yerli tiyatro, Şinasi'nin Şair Evlenmesi'nin tefrika edilmesi |
1860-1861 | Lübnan ve Suriye Olayları |
1860-1861 | Lübnan'ın imtiyazlı bir eyalet haline getirilmesi |
22 Ekim 1860 | Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayına başlaması |
1861 | Abdülmecid'in vefatı ve Abdülaziz'in tahta çıkması |
1861 | Cemiyet-i İlmiyye-i Osmaniye'nin kuruluşu |
1861 | Usul-i Muhakemat-ı Ticaret Nizamnamesi'nin kabulü |
1861-1866 | Rusçuk - Varna demiryolu hattının yapımı |
9 Haziran 1861 | Cebel-i Lübnan mutasarrıflığı'nın hususi statüsünün tesbiti ve Cebel-i Lübnan nizamnamesi |
9 Haziran 1861 | David Paşa'nın Lübnan'a vali olarak atanması |
29 Nisan 1861 | Fransız ve İngilizler'le Kanlıca Ticaret muahedelerinin yapılması. Bu muahede dış ticarette gümrük resmi oranının %8'e yükseltilmesi ve esnaflıkta inhisar sisteminin kaldırılması |
1862 | Tuna vilayetinin kuruluşu ve Mithad Paşa'nın vali olarak tayini |
1862 | Gümrük resimlerine esas teşkil eden mal fiyatlarında %10 indirim yapıldıktan sonra gümrük resmi alınmaya başlanması |
1862 | Kaimelerin piyasadan tamamıyla toplanması |
1862 | Altının değerinin 100 kuruş olarak tesbiti |
1862 | Roman türünde Batıdan yapılan ilk tercüme, Fenelon'dan Tercüme-I Telemak'ın Yusuf Kamil Paşa tarafından yayınlanması; Cemiyet-I Tıbbiye-i Osmaniye'nin kurulması |
1862 | Mahrec-i Aklam'ın kurulması |
20 Temmuz 1862 | Mekteb-i Maarif-i Adliye'nin, "Mekteb-i Aklam" adı altında yeni bir şekle sokulması |
8 Ekim 1862 | Islah-ı Sanayi Komisyonu'nun teşkil edilmesi |
1863 | Abdülaziz'in Mısır'a seyahati |
1863 | Mithad Paşa tarafından Niş'te ilk Islahhane'nin (sonraki yıllarda Sanayi Mektebi) kuruluşu |
1863 | İstanbul Eczacılık Cemiyeti'nin (Societe de Constantinople) kurulması; Protestan Robert Koleji'nin açılması |
1863 | Menafi Sandığı'nın kurulması |
1863 | Mektuplara pul yapıştırılmaya başlanması |
1863 | Ticaret-i Bahriyye Kanunnamesi'nin kabulü |
13 Ocak 1863 | Darü'l-Fünun'da, halka açık serbest konferans şeklinde derslere başlanması |
18 Şubat 1863 | Sultanahmet Sergisi'nin (Sergi-i Umumi) açılışı |
1864 | Mekatib-i Sıbyan-ı Müslime Komisyonu'nun kurulması; Mekteb-i Harbiye dahilinde Erkan-ı Harp sınıfının açılması; Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye'nin (Darü'ş-Şafaka) kurulması; Saint Joseph okulunun kurulması; İlk basılmış nazariyat kitabı (Haşim Bey'in Mecmu'atü'l-Makamat'ı) |
1864 | İyonya adalarının (Yedi Ada Cumhuriyeti'ni oluşturan adalar) İngiltere tarafından Yunanistan'a verilmesi |
1864 | Karadan Hindistan'ı Avrupa'ya bağlayan telgraf hattının tamamlanması |
1864 | Islah-ı Sanayi Komisyonu'nun kuruluşu |
1864 | Nizamiye mahkemelerinin kuruluşu |
1864-1876 | Paris'e talebe gönderilmesi |
8 Ekim 1864 | Vilayet Nizamnamesi'nin kabulü |
1865 | Müstakil Romen kilisesinin kurulması |
1865 | İstanbul Birinci Şehir Postası'nın kuruluşu |
1865 | Darü'l-Fünun binasının inşasının tamamlanması ve Maliye Nezareti'ne tahsis edilmesi; Mekteb-i Tıbbiye'nin nazırlığına Cemaleddin Efendi'nin getirilmesi |
Eylül 1865 | Mekteb-i Osmani'nin lağvedilmesi |
1866 | Girit isyanları , Yunanistan ile birleşme faaliyetleri |
1866 | Tezkire türünün son örneği olan Hatimetü'l-Eş'ar'ı yazan Fatih'in ölümü; Halid Ziya'nın doğumu |
1866 | Mısır veraset usulünün değiştirilmesi |
1866 | Ahmed Süreyya Emin Bey'in modelini hazırladığı seri ateşli topla Osmanlılar'ın topçulukta hamle yapması |
1866 | Simkeşler Şirketi'nin kuruluşu |
1866 | Dahilde sarfedilecek malların rayiç fiyatından %10 indirim yapıldıktan sonra gümrük resimlerinin tesbit edilmesi kararı |
1866-1867 | Avusturya'nın Prusya karşısında mağlup olması ve Macaristan ile eşit bir birlik kurması : Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |
1867 | Sırbistan'daki son Osmanlı askeri temsiliyetinin ortadan kaldırılması, Sırp kalelerinin tahliyesi |
1867 | Rüşdiyelere gayri müslim talebe alınmaya başlanması; Beyrut Amerikan Üniversitesi'nin kurulması |
1867 | Mısır Valisi İsmail Paşa'nın "hıdiv" olması |
1867 | Genç Osmanlılar'ın Avrupa'ya kaçmaya başlamaları |
1867 | Yabancılara mülk edinme hakkının verilmesi |
1867 | Bahriye Nezareti'nin Kuruluşu |
1867 | Saraçlar Şirketi'nin kuruluşu |
1867 | Menafi Sandığı'nın bütün vilayet ve sancak merkezlerine yayılması |
1867-1876 | İzmir Rıhtımı'nın inşası |
22 Şubat 1867 | Eğitim sahasında Fransız notasının verilmesi |
8 Haziran 1867 | Mısır'a hıdivlik statüsünün verilmesi |
21 Haziran 1867 | Sultan Abdülaziz'in Avrupa seyahati |
1868 | Ali Paşa'nın Girit isyanlarını teskin etmesi ve Girit'e özerk bir statü verilmesi |
1868 | Galatasaray Sultanisi'nin açılması |
1868 | İstanbul Emniyet Sandığı'nın kurulması |
1868 | Demirciler ve Dökümcüler şirketlerinin kuruluşu |
1868 | Yunan postasının kapatılması |
1868 | Feshane'nin modern bir dokuma fabrikası haline getirilmesi |
1868 | Darü'l-Muallimin-i Sıbyan'nın açılması; Mekteb-i Hiref ve Sanayi'nin kurulması; Sanayi Mektebi'nin kurulması |
1 Mart 1868 | Adliye Nezareti'nin kurulması |
1 Nisan 1868 | Şura-yı Devlet'in teşekkülü ve Divan-ı Ahkam-ı Adliyye'nin ayrı bir temyiz organı olarak ayrılması |
1 Eylül 1868 | Mekteb-i Sultani'nin açılması |
1869 | Süveyş Kanalı'nın açılması |
1869 | Osmanlı Ordusu'nun Nizamiye, Redif ve Mustahfız diye üç bölüme ayrılması |
1869 | Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye'nin ilk kitabının kabulü |
1869 | Mekteb-i Harbiye dahilinde bir Baytar sınıfının açılması |
8 Nisan 1869 | İkinci Darü'l-Fünun binasının inşasının tamamlanması ve Darü'l-Fünun-ı Osmani'nin kurulması |
26 Ağustos 1869 | Turuk Nizamnamesi'nin kabulü |
2 Eylül 1869 | Maarif-i Umumiyye Nizamnamesi ile ilk ve orta tedrisatın düzenlenmesi |
Ekim 1869 | Darü'l-Fünun-ı Osmani'de talebe kaydına başlanması |
1870 | Müstakil Bulgar kilisesinin kurulması ve Bulgarlar'ın Rum Patrikhanesi'nin nüfuzundan çıkmaları |
1870 | Fransa'nın, Almanya ve Prusya Savaşı'nda ağır mağlubiyet alması |
1870 | Cenab Şehabeddin'in doğumu; Batılı tarzda ilk roman hikaye türünde, Ahmed Midhat'ın Su-i Zan-Esaret adlı kitabının neşri; Mühendishane'nin Maçka Harbiye Mektebi içerisinde topçu ve istihkam sınıflarında eğitim faaliyetlerine devam etmesi; Sıbyan mekteblerinin ıslahı ve iptidai adı altında yeni mekteplerin açılması; Darü'l-Fünun'ı Osmani'yi teşkil eden şubeler arasında "İlm-i hukuk" şubesinin de yer alması; Tıp eğitiminin Türkçe yapılmaya başlanması |
1870 | Karadeniz'in tekrar silahlandırılması ve Rusya'nın Paris Antlaşması'nın hükümlerini tanımaması |
1870 | Darülfünunun açılması teşebbüsü |
1870-1927 | Kemaledin Bey (mimar) |
20 Şubat 1870 | Darü'l-Fünun-ı Osmani'nin büyük bir merasimle açılması |
26 Nisan 1870 | Darü'l-Muallimat'ın açılması |
2 Temmuz 1870 | Kavanin ve Nizamat Dershanesi'nin açılması |
Ekim 1870 | Darü'l-Fünun müdürü Tahsin Efendi'nin umuma açık konferanslar (ders-I'am) tertip etmesi |
1871 | Sadrazam Ali Paşa'nın vefatı |
1871 | Saint-Esprit okulunun kurulması |
1871 | Abdülaziz'in şahsi idaresinin artması, Mahmud Nedim Paşa sadareti |
1871 | Dersaadet Tahvilat Borsası Nizamnamesi'nin yayımlanması |
1871 | Posta ve Telgraf nezaretlerinin birleştirilmesi ve İkinci Posta Nizamnamesi'nin neşri |
22 Ocak 1871 | İdare-yi Umumiyye-i Vilayat Nizamnamesi |
13 Eylül 1871 | Şinasi'nin ölümü |
1872 | Emniyet Sandığı'nın şubelerinin açılması |
1872 | Darü'l-Maarif idadisinin kurulması; Maadin Mektebinin kurulması |
1873 | Meclis-i Tetkikat-ı Şer'iyye'nin kuruluşu |
1873 | Mehmed Akif'in doğumu; Türkçe ilk modern tıp lugatı olan Lügat-ı Tıbbiye'nin neşredilmesi; Sava Paşa'nın yeni bir Darü'l-Fünun kurmakla görevlendirilmesi; Darü'l-Fünun-ı Osmani'nin kapanması |
Haziran 1873 | Mekteb-i Sultani'nin, Gülhane Bahçesi'ndeki Saray'a bitişik binalara nakledilmesi |
1874 | Rusya'nın kışkırtmaları ve Panislavist faaliyetlerin artması |
1874 | Hukuk Mektebi, Mülkiye Mühendis Mektebi ve Edebiyat Mektebi'nden oluşan Darü'l-Fünun-ı Sultani'nin açılması; İstanbul Darü'l-Muallimi'nin açılması; İlk basılmış nota (Notacı Emin Efendi, 1845-1907) |
1874 | Kara gümrüklerinin lağvı |
1874 | Islah-ı Sanayi Komisyonu faaliyetinin durdurulması |
1874-1875 | Darü'l-Fünun-ı Sultani'nin eğitime başlaması; Osmanlı İmparatorluğu'nda sivil mühendislik eğitiminin başlaması |
1875 | Bosna-Hersek isyanları |
1875 | Askeri rüşdiye mekteplerinin açılması; Mora Yenişehir İdadisi'nin açılması |
1876 | Bulgar isyanları |
1876 | Karadağ'ın Osmanlı Devleti'ne savaş ilanı |
1876 | Abdülaziz'in tahttan indirilmesi, V. Murad'ın tahta çıkması, hal'i ve Abdülhamid'in cülusu |
1876 | Meşrutiyet'in ilanı |
1876 | İstanbul'da Balkan krizini görüşmek üzere internasyonal bir konferansın toplanması : Tersane Konferansı |
1876 | İstikrazların mürettebat ödemelerinin durdurulması |
1876 | Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye'nin son kitabının kabulü |
1876 | Edebi roman hüviyetinde ilk eser olan, Namık Kemal'in İntibahı'nın neşri; İzmir ve Manastır'da yaıtılı idadiler açılması |
23 Mart 1876 | Ziya Gökalp'in doğumu |
23 Aralık 1876 | I. Meşrutiyet'in (Kanun-ı Esasi) ilanı |
1877 | Rusya'nın tecavüzü ve Osmanlı-Rus Savaşı'nın başlaması: Balkanlar'ın ve Doğu Anadolu'nun Rus işgaline uğraması |
1877 | Mahrec-i Aklam'ın Mekteb-i Mülkiye'nin idadi sınıflarıyla birleştirilmek suretiyle kaldırılması; Mekteb-i Tıbbiye'nin tekrar Gülhane'ye nakledilmesi; Fenn-i Resim ve Mimari Mektebi'nin kurulması |
1877-1878 | Darü'l-Fünun ve Mekteb-i Sultani'nin bir yıl eğitime ara vermesi |
19 Mart 1877 | İlk Meclis-i Meb'usan'ın içtimaı (o yılın 28 Haziran'ına kadar çalışır) |
25 Eylül 1877 | Dersaadet Belediye Kanunu (Meclis-i Mebusan'da müzakere edilerek kabul edilir) |
5 Ekim 1877 | Vilayet Belediye Kanunu'nun kabulü |
13 Aralık 1877 | Meclis-i Meb'usan'ın süresiz tatili |
1878 | Ayastefanos ve Berlin Antlaşmaları imzalanması |
1878 | Sırbistan, Karadağ ve Romanya'nın müstakil birer devlet olmaları |
1878 | Bulgaristan Prensliği'nin ortaya çıkması |
1878 | Ermeni meselesinin zuhuru |
1878 | Ali Suavi'nin öldürülmesi |
1878 | Kıbrıs'ın İngiltere tarafından ele geçirilmesi |
1878 | Bosna ve Hersek'in Avusturya-Macaristan'ın işgal ve idaresine terki |
1878 | Makedonya meselesinin ortaya çıkması |
13 Şubat 1878 | Meclisin kapatılması |
Ekim 1878 | Darü'l-Fünun-ı Sultani'nin tekrar eğitime başlaması |
1879 | II. Abdülhamid devrinde basılan kaimelerin toplatılıp imha edilmesi |
1879 | Mehakim-ı Nizamiye Teşkilatı Kanunu'nun kabulü |
1879 | Mekatib-i Sıbyaniye Dairesi'nin kurulması; Maarif merkez teşkilatının yeniden düzenlenmesi |
1879 | Usul-ı Muhakemat-ı Cezaiyye Kanunu'nun kabulü |
1880 | Vergi reformu |
1880 | Yafa-Kudüs demiryolu hattının tamamlanması |
1880 | İlk köy romanı, Ahmed Midhat'ın Bahtiyarlık'ının neşri; Darü'l-Fünun-ı Sultani Turuk u Maabir Mektebi'nin ilk mezunlarını vermesi |
1880 | Usul-ı Muhakemat-ı Hukukiyye Kanunu'nun kabulü |
13 Mart 1880 | İstanbul'da bir kız idadisinin açılması |
17 Mayıs 1880 | Ziya Paşa'nın ölümü |
Ekim 1880 | Darü'l-Fünun-ı Sultani Hukuk Mektebi'nin ilk mezunlarını vermesi |
20 Aralık 1880 | Darü'l-Fünun-ı Sultani'nin ilk mezunlarını vermesi; Journal de la Societe de Pharmacie de Contantinople'un yayınlanması; Cemiyet-I İlmiye'nin kurulması |
1881 | Mustafa Kemal'in Doğumu (ATATÜRK) |
1881 | Mısır'ın İngilizler tarafından işgali |
1881 | Düyun-ı Umumiyye idaresinin kurulması |
1881 | Mühendishane'de mümtaz sınıf adı altında yeni bir sınıf teşkil edilmesi; Darü'l-Fünun-ı Sultanı Turuk u Maabir Mektebi'nin faaliyetlerinin son bulması; Orman ve Maadin Mektepleri'nin birleştirilmesi |
1882 | Tunus'un Fransızlar tarafından işgali |
1882 | Muharrem Kararnamesi'nin neşri |
2 Ocak 1882 | Sanayi-i Nefise Mektebi'nin kurulması ve Osman Hamdi Bey'in müdür olması |
1883 | Osmanlı ordusunun Prusya askeri heyeti tarafından ıslahına başlanması |
20 Haziran 1884 | Mülkiye Mühendis Mektebi kurulması |
1 Kasım 1884 | Mülkiye Mühendis Mektebi'nin Mühendishane-I Berri-I Hümayun'un bir odasında eğitimine başlaması |
2 Aralık 1884 | Yahya Kemal'in doğumu |
1885 | Doğu Rumeli'nin Bulgaristan tarafından ilhakı |
1885 | Abdülhak Hamid'in Makber'inin neşri |
18 Eylül 1885 | Doğu Rumeli eyaleti valiliğinin Bulgaristan prensine verilerek bu bölgedeki kontrolün zayıflaması |
1886 | Adana-Mersin demiryolu hattının tamamlanması |
1886 | Maarif Nezareti'ne bağlı olarak Mekatib-i Gayri müslime ve Ecnebiye Müfettişliği'nin kurulması |
1886 | Adana-Mersin demiryolu hattının tamamlanması |
1886 | Maarif Nezareti'ne bağlı olarak Mekatib-i Gayri müslime ve Ecnebiye Müfettişliği'nin kurulması |
1886-1887 | Darü'l-muallimin'in yatılı hale getirilmesi |
1887 | Yedikule Havagazı Fabrikası'nın kurulması |
1887 | Ahmed Haşim'in doğumu; Şevki Efendi'nin İstanbul'da vefatı |
5 Şubat 1887 | Beşir Fuad'ın intiharı |
1888 | Haydarpaşa-İzmir-Ankara demiryolu imtiyazının Almanlar'a verilmesi |
1888 | Beyrut'ta Saint Joseph Katolik Tıp Mektebi'nin açılması; Baytar sınıfının tekrar Harbiye Mektebi bünyesine alınması |
2 Aralık 1888 | Namık Kemal'in ölümü |
1889 | İttihad-ı Osmanı Cemiyeti'nin (İttihat ve Terakki) kurulması |
1889 | İdadi öğrenimine dayanan dört yıllık bir Mülkiye Baytar Mektebi'nin kurulması |
27 Mart 1889 | Yakup Kadri'nin doğumu |
1890 | Bulgar Makedonya ve Anadolu'da Ermeni ihtilal çetelerinin faaliyetlerini arttırmaları |
1891 | Mülkiye Baytar Mektebi'nin Halkalı Ziraat Mektebi'ne yatılı olarak nakledilmesi |
1891 | Yol inşaatında bedenen çalışma mecburiyetinin paraya çevrilmesi |
1891 | Kadıköy - Kurbağalıdere Havagazı Fabrikası'nın kurulması |
1891 | Hereke Fabrikası'nın halı kısmının açılması |
3 Kasım 1891 | Darü'l-Muallim'in aliye şubesi açılması |
1892 | Haydarpaşa-İzmit demiryolu hattının işletmeye açılması |
1892 | Orman ve Maden Mektebi'nin kapatılması; II. Abdülhamid tarafından Yıldız'da porselen atölyelerinin kurulması |
1893-1896 | İstanbul-Selanik demiryolu hattının yapımı |
1894 | Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebi'nin ilk veteriner mezunlarını vermesi; İmmaculée Conseption veya St Marie okulunun kurulması; İlk basılmış musiki lugatı (Hoca Kazım Bey'in Musiki Istılahatı) |
1894 | Sasun'da Ermeni olayları |
1894 | Selanik-Manastır demiryolu hattının tamamlanması |
1895 | İstanbul'da Ermeni olayları, yabancı devletlerin Ermeniler lehinde müdahaleleri |
1895 | Galata Rıhtımı inşaatının tamamlanması |
1895 | Gayri müslim okullarına Türkçe muallimi tayininin kararlaştırılması |
1895 | Baruthane-i Amire'de dumansız barut imal edilmesi |
14 Şubat 1895 | Sadrazam Said Paşa'nın beş fakülteden "darü'l-icaze" oluşan bir darü'l-fünun kurma teklifi |
1896 | Tevfik Fikret'in Servet-i Fünun'un edebi sayfalarının idareciliğini yüklenmesiyle Edebiyat-ı Cedide devrinin başlaması |
1896 | Ermenilerin Osmanlı Bankası'nın İstanbul şubesine saldırmaları |
1896 | Girit isyanının alevlenmesi |
1896 | Eskişehir-Konya demiryolu hattının tamamlanması |
1897 | Yunan kuvvetlerinin Girit'e çıkması, Yunan çetelerinin Rumeli'deki Osmanlı sınırlarına saldırmaları |
17 Nisan 1897 | Osmanlı-Yunan Savaşı ve Osmanlı zaferi |
1898 | Girit meselesinin devam etmesi; adaya muhtariyet verilmesi Osmanlı kuvvetlerinin geri çekilmesi, Yunan prensi Yorgi'nin vali olarak kabul edilmesi |
1899 | Bağdat demiryolu imtiyazının Almanlar'a verilmesi |
1899 | Arifiye-Adapazarı demiryolu hattının açılması |
1900 | Hicaz demiryolunun inşasına girişilmesi |
1900 | İstanbul Rıhtımı inşaatının tamamlanması |
31 Ağustos 1900 | Darü'l-Fünun-ı Şahane'nin kurulması |
1901 | Servet-i Fünun dergisinin geçici olarak kapatılmasıyla Edebiyat-ı Cedide topluluğunun dağılması; Lügat-ı Tıbbiye'nin ikinci baskısının yapılması; Vidinli Tevfik Paşa'nın ölümü |
1901 | Makedonya'da çete faaliyetlerinin artması, büyük devletlerin müdahaleleri |
1901-1908 | Hicaz demiryolu hattının yapımı |
1902 | Yemen isyanlarının tekrar başlaması |
1902 | Hereke Fabrikası'na çuka ve şayak tezgahlarının eklenmesi |
23 Kasım 1902 | Makedonya'da Bulgar İhtilal Cemiyeti'nin faaliyeti |
23 Kasım 1902 | Cum'a-ı Bala ayaklanması |
23 Kasım 1902 | Makedonya'ya özel ıslahat planı hazırlanması |
8 Aralık 1902 | Hüseyin Hilmi Paşa'nın geniş yetkilerle "umumi müfettiş" olarak Makedonya'ya tayini |
1903 | İdadilerin altı yıla çıkarılması |
2-3 Ağustos 1903 | İlinden (Aya ilya yortusu günü) isyanı |
2-3 Ağustos 1903 | Bulgar-Osmanlı Savaşı tehlikesinin doğması |
31 Ağustos 1903 | Şam Mekteb-i Tıbbiyesi'nin kurulması |
Eylül 1903 | Mürzsteg Programı : Makedonya'ya muhtariyet verilmesi |
1904 | Haydarpaşa Rıhtımı'nın tamamlanarak işletmeye açılması |
1905 | Hereke Fabrikası'nda fes imalatına başlanması |
21 Temmuz 1905 | Ermeniler'in II. Abdülhamid'e bombalı saldırı tertiplemeleri |
1906 | Akabe olayları ve Akabe krizi |
1908 | Beykoz Deri Fabrikası'nın Harbiye Nezareti'ne bağlanması |
1908 | Osmanlı Eczacı İttihat Cemiyeti'nin kurulması; Osmanlı Cemiyet-i İlmiye-i Baytariyesi'nin açılması; Osmanlı Mühendis ve Mimar Cemiyeti'nin kurulması |
23 Temmuz 1908 | II. Meşrutiyet'in ilanı |
5 Ekim 1908 | Avusturya- Macaristan'ın Bosna-Hersek'i ilhak ettiğini ilan etmesi. |
6 Ekim 1908 | Girit Rumları'nın adayı Yunanistan'a bağladıklarını ilan etmeleri |
17 Aralık 1908 | II. Meşrutiyet dönemi ilk Meclis-i Meb'usanının toplanması |
1909 | Adana'da Ermeniler'in ayaklanmaları |
1909 | Gayri müslimlere "bedel" yerine askerlik hizmeti konulması |
1909 | Fecr-i-Ati edebi topluluğunun kuruluşu; Cemiyetler Kanunu'nun çıkması; Dişhekimliği Okulu'nun açılması; Orman Mekteb-i Alisi adı altında yeni bir okul açılması; Mekteb-i Tıbbiye'nin, Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye ile birleştirilerek Haydarpaşa'ya nakledilmesi; Muallimhane-i Nüvvab'ın Medresetü'l-Kuzat adını alması; Mülkiye Mühendis Mektebi'nin Nafıa Nezareti'ne bağlanması ve Mühendis Mekteb-i Alisi adını alması |
1909-1910 | Osmanlı Mühendis ve Mimar Mecmuası'nın çıkması |
27 Şubat 1909 | Usul-i Muhasebe-ı Umumiyye Kanunu'nun kabul edilmesi |
13 Nisan 1909 | 31 Mart Olayı |
19 Nisan 1909 | Hareket Ordusu'nun Yeşilköy'e varması, İstanbul'daki kargaşayason vererek düzeni sağlaması |
27 Nisan 1909 | II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesi, V. Mehmed Reşad'ın tahta çıkarılması |
21 Ağustos 1909 | Darü'l-Fünun-ı Şahane'nin Vezneciler'deki Zeynep Hanım konağına taşınması |
17 Aralık 1909 | Meclisin açılması |
1910 | Arnavutlar'ın ayaklanmaları |
1910 | Dahili gümrüklerin tamamen kaldırılması |
1910 | Vilayet merkezlerindeki bir kısım idadilerin "lise"ye dönüştürülmeye başlanması; ilk çalgı metodu (Ali Salahi Bey, Kendikendine Ud Öğrenme Usulü, Matbaa-ı Amire). |
1911 | Sultan Reşad'ın Arnavutlar'ı teskin için Rumeli seyahatine çıkartılması |
1911 | İtalya'nın Trablusgarp ve Bingazi'ye saldırması ve işgali |
1911 | Gayri müslim cemaatlerin birleşerek mektepleri konusunda yeni bir düzenleme istemeleri; 78 devirli ilk plaklar (Tanburi Cemil, Orfeon Record) |
1911-1912 | Osmanlı İtalyan Savaşı |
1912 | Yeşilköy Hava Uçuş Okulu'nun Açılışı |
1912-1913 | Balkan devletlerinin Osmanlı-İtalyan Savaşı'ndan istifade etmek istemeleri : Balkan Savaşı |
18 Ocak 1912 | Meclis-i Meb'usan'ın feshi |
25 Mart 1912 | Türk Ocaklarının kurulması |
18 Nisan 1912 | II. Dönem Meclis-i Meb'usan'ın toplanması |
18 Nisan 1912 | İtalyanlar'ın Rodos, Oniki Ada ve Çanakkale Boğazı'na tecavüzleri |
5 Ağustos 1912 | II. Dönem Meclis-i Meb'usan'ın feshi |
22 Temmuz 1912 | Gazi Ahmed Muhtar Paşa hükümeti : Büyük Kabine |
Eylül - Ekim 1912 | I. Balkan Savaşı |
15 Ekim 1912 | Trablus ve Bingazi'nin İtalya'ya terki : Ouchy Antlaşması, Rodos ve Oniki Ada'nın İtalya elinde kalması |
29 Ekim 1912 | Kamil Paşa'nın sadareti |
29 Kasım 1912 | Arnavutluk'un istiklalini ilan etmesi |
1913 | Liselerin mevcut idadilerin yerini alması |
23 Ocak 1913 | Babıali Baskını : Mahmud Şevket Paşa'nın sadareti |
13 Mart 1913 | Muvakkat İdare-i Umumiyye-i Vilayet Kanunu (kanun meclisten geçmeden yürürlüğe girer) |
30 Mayıs 1913 | I. Balkan Savaşı'nın sona ermesi |
11 Haziran 1913 | Sadrazam Mahmud Şevket Paşa'nın öldürülmesi, Said Halim Paşa'nın sadareti |
29 Haziran 1913 | Balkan devletleri arasında savaş : Osmanlı mirasının paylaşılmasının kanlı kavgası |
21 Temmuz 1913 | Edirne'nin geri alınması |
29 Ağustos 1913 | Osmanlı-Bulgar barışı : İstanbul Antlaşması |
14 Kasım 1913 | Osmanlı-Yunan barışı : Atina Antlaşması |
14 Aralık 1913 | Osmanlı ordusunun Almanya tarafından ıslahı |
1914 | Ecnebi postalarının hepsinin kapatılması |
1914 | Dış ticarette gümrük resmi oranının %15'e çıkarılması |
1914 | Islah-ı Medaris Nizamnamesi |
1914 | Diş Hekimleri Mezunin ve Talebe Cemiyeti'nin kurulması; Türk Bilgi Derneği'nin kurulması; Medreset'ül-Hattatin'in kurulması; Dar'ül-Hilafeti'l-Aliyye Medreseleri'nin kurulması; Medresetü'l-Hattatin'in İstanbul'da açılışı; Medresetü'l-Hattatin'in açılışı; İlk resmi müzik ve tiyatro okulu (Darü'l-Elhan) |
8 Şubat 1914 | Anadolu'da Ermeni talepleri doğrultusunda ıslahatı öngören Osmanlı-Rus Antlaşması ("Muamele") |
14 Mayıs 1914 | III. Dönem Meslis-i Meb'usan |
28 Haziran 1914 | Avusturya-Macaristan veliahdının Saraybosna'da öldürülmesi |
28 Temmuz 1914 | Avusturya Macaristan'ın Sırbistan'a savaş ilanı |
1 Ağustos 1914 | Almanya'nın Rusya'ya savaş ilanı |
2 Ağustos 1914 | Meclis-i Meb'usan'ın süresiz tatili (IV. Ve son dönem meclis 12 Ocak 1920'de toplanacak ve 2 Nisan 1920'de İstanbul'un işgali üzerine dağıtılarak mebuslar sürgüne yollanacak) |
2 Ağustos 1914 | Osmanlı Devleti ile Almanya arasında ittifak antlaşmasının imzalanması |
4 Ağustos 1914 | Almanya'nın Fransa'ya, İngiltere'nin Almanya'ya savaş ilanı : I. Cihan Savaşı'nın başlaması |
10 Ağustos 1914 | Alman savaş gemilerinin (Yavuz ve Midilli) Boğazlardan geçmelerine izin verilmesi |
9 Eylül 1914 | 1 Ekim tarihinden geçerli olmak üzere kapitülasyonların kaldırılması |
12 Eylül 1914 | İnas Darü'l-Fünun'unun kurulması |
29 Eylül 1914 | İslah-ı Medaris Nizamnamesi'nin yayınlanması |
29 Ekim 1914 | Karadeniz'e açılan Osmanlı filosunun Rus limanlarını topa tutması |
Kasım - Aralık 1914 | Enver Paşa kumandasındaki Osmanlı kuvvetlerinin Sarıkamış felaketi |
3 Kasım 1914 | Rusya'nın Osmanlı Devleti'ne savaş ilanı |
5 Kasım 1914 | İngiltere ve Fransa'nın Osmanlı Devleti'ne savaş ilanı |
11 Kasım 1914 | Osmanlı Devleti'nin İtilaf Devletleri'ne savaş ilanı |
14 Kasım 1914 | Cihad-ı Ekber ilanı |
14 Kasım 1914 | İnas Sanayi-I Nefise Mektebi'nin açılması |
18 Aralık 1914 | Mısır'ın İngiltere himayesinde bir "krallık" haline getirilmesi, Osmanlı Devleti'nin hukukuna son verilmesi |
1915 | Evrak-ı nakdiyye çıkarılması |
1915 | Gümrük resmi oranının %30'a yükseltilmesi |
1915 | Mekteb-i Tıbbiye'nin Darü'l-Fünun'a bağlanarak bugünkü İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne dönüşmesi |
Ocak - Şubat 1915 | Cemal Paşa kumandasındaki Osmanlı kuvvetlerinin Mısır seferi : Kanal hezimeti |
Ocak - 18 Mart 1915 | Müttefiklerin Çanakkale Boğazı'nı geçmeye çalışması : Çanakkale Savaşları |
27 Mayıs 1915 | Doğu Anadolu'da Ruslar'la işbirliği yapan Ermeni nüfusun iç bölgelere taşınması : Tehcir |
1916 | Hicaz ve Mekke'nin kaybı |
1916 | İzmit Dokuma Fabrikası'nın kapanması |
1916 | Tevhid-i Meskukat Kanunu |
1916 | Dar'ül-Hilafeti'l-Aliyye Medreseleri üstünde Medresetü'l-Mütehassısın adı altında bir ihtisas medresesi kurulması; İlk Musiki cemiyeti (Darü't-Talim-i Musiki) |
1917 | Yıldırım Orduları Grubu'nun kurulması |
1917 | Irak ve Suriye cephelerinin çöküşü |
1917 | Rusya'da Bolşevik ihtilalinin çıkması ve çarlığın sonu |
1917 | Cemaat mahkemelerinin kaza yetkisinin kaldırılışı |
1917 | Hukuk-ı Aile Kararnamesi'nin kabulü |
25 Mart 1917 | Şer'iyye mahkemelerinin Adliye Nezaretine bağlanması |
6 Nisan 1917 | Amerika Birleşik Devletleri'nin savaşa iştiraki ve Almanya'ya savaş ilanı |
1918 | Şam Mekteb-i Tıbbiyesi'nin Beyrut'un işgali neticesinde kapanması; Gazi Ahmed Muhtar Paşa'nın ölümü |
3 Mart 1918 | Brest Litowsk Antlaşması |
3 Temmuz 1918 | Sultan Reşad'ın vefatı ve Vahdeddin'in tahta çıkması |
2 Ekim 1918 | Bulgaristan'ın savaştan çekilmesi |
8 Ekim 1918 | Sadrazam Talat Paşa'nın istifası, Ahmed İzzet Paşa'nın sadareti |
30 Ekim 1918 | Mondros Mütarekesi'nin imzalanması |
3-4 Kasım 1918 | Almanya ve Avusturya'nın savaştan çekilmeleri |
8 Kasım 1918 | İzzet Paşa'nın istifası ve Tevfik Paşa'nın sadareti |
13 Kasım 1918 | İtilaf Devletlerinin İstanbul önlerine gelerek şehri teslim almaları |
1919 | Hukuk-ı Aile Kararnamesi'nin ilgası |
1919 | İstanbul Darü'l-Fünun-un bir ıslahat programı ile Osmanlı Darü'l-Fünun-u adıyla yeniden canlandırılmaya çalışılması; Harbiye Mektebi'nin adının "Muhtelit Harbiye Mektebi" olması |
4 Mart 1919 | 4 Mart 1919 Damat Ferid Paşa'nın sadareti: Hürriyet ve İtilaf Partisi'nin iktidara geçmesi |
15 Mayıs 1919 | Yunanlılar'ın İzmir'i işgali ve Batı Anadolu'da ilerlemeleri |
19 Mayıs 1919 | Mustafa Kemal Paşa'nın İstanbul Hükümeti tarafından Anadolu'ya gönderilmesi |
23 Temmuz 1919 | Erzurum Kongresi |
4 Eylül 1919 | Sivas Kongresi |
2 Ekim 1919 | Damat Ferid'in istifası ve Ali Rıza Paşa'nın sadareti |
22 Ekim 1919 | Amasya Protokolü |
24 Ekim 1919 | Çıkarılan yeni bir nizamname ile fakültelere "medrese" denmeye başlanması ve Darü'l-Fünun'un ilmi muhtariyeti haiz olduğunun tasdik edilmesi |
29 Kasım 1919 | Misak-ı Milli : Milli gaye ve hedeflerin, milli sınırların belirlenerek ilanı |
1920 | Mektebi Harbiye'nin Ankara'da "Sunuf-ı Muhtelife Zabit Namzetleri Talimgahı" olarak açılması; İnas Darü'l-Fünun-un lağvedilmesi |
16 Mart 1920 | İtilaf işgal kuvvetlerinin İstanbul'daki resmi binalara girmeleri, meclisin dağıtılması ve kapanması, mebusların Anadolu'ya kaçmaları, ele geçenlerin İngilizler tarafından sürülmesi |
5 Nisan 1920 | Ferid Paşa'nın sadareti |
11 Mayıs 1920 | Ferid Paşa hükümetinin Mustafa Kemal'i idama mahkum etmesi ve askerlikten tardı |
10 Ağustos 1920 | İstanbul Hükümeti'nin Sevr Antlaşması'nı imzalanması |
2-3 Aralık 1920 | Gümrü Antlaşması'nın imzalanması |
1921 | Edebiyat ve Fen Fakültelerinde karma eğitime geçilmesi; askeri ve mülki baytar mekteplerinin "Baytar Mekteb-i Alisi" adı altında birleştirilmesi; Salih Zeki'nin ölümü |
27 Ocak - 12 Şubat 1921 | Londra Konferansı : Anadolu için söz söyleme hakkının Ankara Hükümeti'nde olduğunun tespiti |
31 Mart 1921 | II. İnönü Zaferi |
3 Eylül 1921 | Sakarya Meydan Savaşı |
20 Eylül 1921 | Fransa ile barış |
1922 | Türk Diş Tabipleri Cemiyeti'nin kurulması; Hukuk ve Tıp Fakültelerinde karma öğretime geçilmesi |
27 Ağustos 1922 | Büyük Taarruz : işgalci Yunan kuvvetlerinin imhası |
30 Ağustos 1922 | Büyük Zafer : Yunan Başkumandanı'nın esir edilmesi |
9 Eylül 1922 | İzmir'in kurtuluşu |
11 Ekim 1922 | Mudanya Mütarekesi |
1 Kasım 1922 | Saltanatın ilgası |
16 Kasım 1922 | Sultan Vahdeddin'in yurtdışına çıkması |
16 Kasım 1922 | Abdülmecid Efendi'nin halife olarak seçilmesi |
1923 | Birinci ilmi heyet'in Ankara'da toplanması; Darü'l-muallim'in Yüksek Muallim Mektebi adını alması |
24 Temmuz 1923 | Lozan Barış Antlaşması |
25 Eylül 1923 | Mekteb-i Harbiye'nin Ankara'dan İstanbul'daki eski Harbiye binasına nakledilmesi |
13 Ekim 1923 | Ankara'nın başşehir olarak kabulü |
29 Ekim 1923 | Cumhuriyet'in ilanı |
3 Mart 1924 | Hilafetin ilgası ve Osmanlı hanedan mensuplarının yurtdışına çıkartılmaları |