TÜRK TARIHI HAKKINDA KAPSAMLI GENEL BILGILER

Irklar: 6. yüzyıla kadar dünyada 7 ırk (yedi düvel) olduğu sanılıyordu. Çin, İran-Fars, Hint, Moğol, Slav, Türk ve Yunan-Roma. 13. yüzyılda ise Yunus Emre'nin de bir şiirinde belirttiği gibi 72 millet olduğuna inanılıyordu. 18. yüzyılda yapılan bir sınıflamaya göre ırklar: Ari Beyaz Irk-Anglo Sakson (İngiliz), Arap, Cermen (Alman), Fars, Hind, Kızılderili, Latin, Sarı Irk (Çin), Siyah ırk (zenci), Slav ve Turan olarak sınıflandırılmıştır.
İnsanlar günlük hayatlarında 100 resmi dil ile 1000-6000 arasında lehçe, diyalektik, ağız ve şiveyle konuşmaktadır. Dünyada en çok konuşulan diller sırasıyla, İngilizce, Çince, Hintçe ve İspanyolca'dır.

DÜNYA DİLLERİ

Diller, ses, şekil ve kelime öğelerinin benzerliklerine göre dil ailelerini oluşturur.

A- Bantu Dilleri Ailesi:

Masai, Tutu, Tutsi, Zulu...

B- Çin Dilleri Ailesi:

Çin, Laos, Vietnam,Taylant

C- Hint-Avrupa Dilleri Ailesi

l - Hint Grubu: Afgan-Peştun, Sanskritçe, Urduca.

2- Anglo-Sakson Grubu: İngilizce

3- Cermen Grubu: Almanca

4- İrani Grup: Farsça, Kürtçe, Oset (Alan), Soğd, Sard, Tacik, Taliş, Tat.

5- Latin Grubu: Fransızca, İtalyanca, İspanyolca.

D- Kafkas Dilleri Ailesi

a) Kuzeybatı Kafkas Dilleri:

1- Abaza-Abhaz

2- Abzah

3- Adige

4- Çerkes-Çerkez

5- Kabardey

6- Şapsığ

b) Doğu Kafkas Dilleri:

Dağıstan'da 32 ayrı etnik grup yaşıyor Bu halklar 30-80 arası dil-lehçe konuşuyor

1- Avar-Andi Grubu: Ahvah, Andi, Arçin, Avar, Baqva, Botli, Çamatul, Dido, Godober, Kapuçin, Karati, Tindi

2- Lak-Dargi Grubu: Dargi, Kaytak, Kubaçi, Lak

3- Samur Grubu: Ağul, Buduğ, Hınallık, Kirı, Lezgi, Rutul, Tabasaran, Tsahur.

a) Orta Kafkas Dilleri: Nah-Veynah Grubu:

İnguş, Kist, Çeçen.

d) Güney Kafkas Dilleri (Kart ve Luri Grupları):

1 - Gürcüce Dialektleri: Gurya, Hevsur, İmer, İngilo, Mtiul, Psav,Raca, Tuş.

2- Acaraca

3- Lazca

4- Megrelce

5- Svanca

E- Sami Dilleri Ailesi

1- Arapça

2- İbranice (Yahudice, Dağ Yahudicesi)

F- Ural-Altay Dil Grubu Ailesi:

a) Altay Dil Grubu: Eklemli dillerden sonu ekli, fiilli dil.

1- Turan Dil Grubu: Halaç, İdil Kıpçak, Karluk, Oğuz, Uygur.

2- Moğol Dil Grubu: Moğol, Avar, Buryat, Kalmuk, Tunguz.

b) Ural Dil Grubu:

1- Fin-Ogur Grubu: Fince, Macarca (Hungary), Komi, Mari.

2- Eston

3- Samoyet

TÜRKÇE - TÜRK DİLİ

Türkçe, Ural-Altay dil grubunun Altay ailesinden morfolojik sıralamaya göre "Eklemeli Diller", kelime yapısı bakımından da "Sonekli" dil grubundadır. Altay dil grubunu oluşturan diğer diller ise, Japonca, Korece, Moğolca ve Tuzguzcadır. Türk dilini, bütün lehçe ve şiveleriyle bugün, 120-300 milyon insan konuşmaktadır. Türkçe dünya sıralamasında sekizinci dildir. İlk ana Türk Boyları; Halaç, Karluk, Kıpçak, Oğuz ve Uygurlardır. 1071 yılında 30’a çıkan bu Türk boyları sayısı, günümüzde bölünmeler sonucu 48'e ulaşmıştır. “TÜRKÇE;konuşulduğu, söylendiği, duyulduğu, okunduğu, gibi yazılan yazıldığı gibi okunan bir dildir’’

48 TÜRK BOYUNUN KONUŞTUĞU TÜRK LEHÇE, ŞİVE VE AĞIZLARI:

Türkçe 5 ana grup ve 48 Lehçeye ayrılmaktadır.

A- Çuvaş Grubu:

1- Aşağı Çuvaş Ağzı

2- Yukarı Çuvaş Ağzı

B- Halaç Grubu:

l - Halaç Ağzı

2- Kaşgay

C- Kıpçak Grubu:

1- Altay

2- Abakan Ağzı

3- Baraba Ağzı

4- Balkar

5- Başkırt

6- Batı Sibirya Tatarcası

7- Karaimce- Karay

8- Karaçay

9- Karakalpak

10- Karagas Ağzı-Kakasayca

11- Kazak

12- Kazan Tatarcası

13- Kırım Tatarcası

14- Kırgız

15- Kıpçak Özbekçesi

16- Kumuk

17- Nogay

18- Özbekçe

19- Salar

20- Sarı Uygur

21- Soyon (Tuba)

22- Şor-Kemer

23- Uygurca

D- Oğuz Grubu:

l - Anadolu Türkçesi-İstanbul Şivesi

2- Ahiska- Mesket Ağzı

3- Azerice

4- Balkan-Trakya Ağzı

5- Gagauz

6- İnallı Ağzı

7- Karluk

8- Kırım Osmanlıca'sı

9- Karapapak

10- Türkmen

11-Terekeme

E- Saha Grubu:

l - Dolgan Ağzı

2- Yakutça- Sahaca

KIPCAK LEHCESI

a- Diyalekt, Şive ve Ağızlar

1- Altay, Kırgız, Nogay, Teleüt

2- Balkar, Karaim, Karaçay, Kumuk, Kuman.

3- Kazan Tatarı, Mişer Tatarı, Kıreşin, Kırımçak, Sibirya Tatarı, Çöllü Kırım.

b- Kıpçak Lehçesiyle Konuşan Türk Boylarının Yaşadığı Yerler:

1- Altaylar, Batı Sibirya, Batı Tanrı Dağları, Orta Asya Pamirleri, Kıpçak Bozkırları-Stepler, Ural, İdil (Volga) Havzası, Kuzey Kafkasya, Kırım.

2- Karaim Türkleri; Ukrayna ve Litvanya.


TÜRK YAZI DİLİNİN KOLLARI VE DÖNEMLERİ:


a- Eski Türkçe: Sözlü ve Yazılı Türk Edebiyatı:

l - Sözlü Edebiyat Dönemi: Destan, Ağıt, Türkü, Cır, Yazıt-Kitabe: İlk çağlardan İ.Ö. 5. veya İ.S 6. yüzyıla kadar olan dönem. İskit-Saka, Hun.

2- İ.Ö. 5. yüzyıldan veya İ.S. 6. yüzyıldan itibaren 12. yüzyıla kadar olan devre: Orhun-Göktürk, Uygur, Kırgız

3- Hakaniye Türkçesi-Kaşgar: Uygur ve Karluk (8.nci-13.yy.)

b- Türkistan Türkçesi: İslamiyetten etkilenen Türkçe (10.-15 yy.)

1- Kuzey Türkçesi: Kıpçak-Tatar, Ayrıca Kıpçak Edebiyatı; 868-969, 1250-1382 yıllan arasında Mısırda ve 1206-1525 yıllarında da Hindistan'da önemli eserler vermiştir.

2- Doğu Türkçesi; Çağatay-Harzem-Özbek. Çağatay Edebiyatı; 1525-1858 yılları arası Hindistan'da etkili olmuştur.

c- Batı Türkçesi:

1- Azerbaycan Türkçesi: Kuzey, Güney Azerbaycan ve Irak (Kerkük, Musul, Erbil) özellikle 15. yüzyıl altın çağıdır.

2- Batı Oğuzca:

a- Selçuklu Türkçesi: Farsça etkisinde (1040-1308)

b- Osmanlı Türkçesi: Arapça ve Farsça etkisinde (1299-1928)

c- Anadolu Türkçesi: Sade bir yaşam sürdüren Türk halkının konuştuğu arı Türkçe. 1928'de Türk Harf Devrimi yapılarak Latin alfabesi alındı. Türk Dil Kurumu kurulup, öztürkçecilik hareketi başlatıldı.


DİLİN ALT BÖLÜMLERİ:

Lehçe, Dialekt, Şive, Ağız, Aksan
.
LEHÇE: Dilin eski kollarıdır. Lehçede ses, şekil ve kelime ayrılığı bulunur, örneğin: çuvaşça ve oğuz lehçeleri. 5 veya 7 Türk dili lehçesi vardır. Bunlar; Çuvaş , Halaç, İdil, Kıpçak, Karluk, Oğuz ve Saha-Yakut.

ŞİVE: Dilin tarih akışı içinde kollara ayrılmasıyla oluşur Ses ve şekil ayrılığı bulunur. Örneğin; Kırgızca, Kazakça, Özbekçe gibi. 48 Türk dili şivesi vardır. Anadolu Türkçesini İstanbul şivesi temsil etmektedir

AĞIZ: Dilin ulusal sınırlar içinde ve son zamanlarda oluşan ses ve şekil değişiklikleridir. Günlük konuşma ile yazı dili arasındaki farktır. Trakya, Burdur, Kütahya ağızları gibi. Örneğin; Adanalıyım-Adanalıyık, Gidelim-Gidek, Ne ile-Nasıl-Neyle, Ne yapıyorsun-Nörüyon, ne edeceksin-netcen, bigele gibi.

Yörüklerle (Aydınlı) aynı lehçe, şive ve ağızı kullanan Türk boyları: Avşar, Bayat, İğdir, Karaevli, Yabır-Yapar ve Yazır gibi Oğuz Boyları ile diğer Türk boy ve topluluklarından: Abdal, Bekdik, Çayhan-Çayan, Evci, Gagavuz, Karay-Karaimler, Manav,Tahtacı ile Kuzey Afganistan-Güney Türkistan Türkleri.

TÜRKLERİN KULLANDIĞI ALFABELER

1- Orhun Alfabesi: Türk boylarının damgaları ile Anadolu'da Yörük obalarının kullanmakta olduğu sembol ve enlerden (tanıtıcı bellik ve ongun işaretlerinden) meydana gelmiştir. Harfler, Türk oymak ve obalarının doğal çevrelerinden ve günlük hayatta kullanılan ok, yay gibi eşya ve aletlerden örnek alınarak geliştirilmiştir. İskit, Hun ve Göktürklerce kullanıldığı bilinmektedir. Işıkgöl yakınlarında bir İskit mezarında bulunan gümüş tabak üzerindeki Orhun yazısının, İ.Ö. 5. yüzyıla ait olduğu belirlenmiştir. Ayrıca 552-744 yılları arası Orhun vadisine dikilen abide yazılarında da Orhun alfabesi kullanılmıştır. Yenisey Kırgız yazıtları harfleri de Orhun alfabesidir. Kuzey İtalya ve Tuna havzasında ele geçen Etrüsk ve Avrupa Hun dönemine ait eşyalar üzerinde de Orhun yazısı görülmektedir. Orhun alfabesi 38 harflidir. Göktürk yazısı da denilmektedir.

2- Uygur Yazısı: İranlı Soğdlardan alınan bir alfabedir 14 harflidir. 745-1209 yılları arası kullanılmıştır. Bu alfabeyle yazılmış bir çok kitap ve duvar yazısı günümüze ulaşmıştır.

3- Sanskritçe-Eski Hind Alfabesi: Budizm ve Maniheizm ile ilgili bazı dini metinlerin yazılmasında Sanskritçe yazısı kullanılmıştır

4- Arap Alfabesi: İranlılar (Sasaniler) Halifeler döneminde (632-661) müslüman olunca soğd Alfabesini bırakarak Arap Alfabesini aldılar ve bunda bazı değişiklikler yaparak, örneğin Arapçada olmayan "P" harfini ekleyerek yeni Fars alfabesini oluşturdular. Türkler Arap alfabesini Farslardan - Samanilerden aldı (840-1090). Bu alfabeyi almada, Uygur ve Karluk Türklerinin İslam dinine girmeleri etkili olmuştur. Arap alfabesi 29 harflidir. Fars alfabesi ise, üç yeni harf ilavesiyle (P,N,Y) 32 harflidir. Karluk Türkleri 751 yılında Arap ordularıyla işbirliği yaparak Çin'e karşı savaştılar. Selçuklu ve Osmanlı Türk devletleri de resmi yazışma harfleri olarak Arap alfabesini kullandı. Okur-yazar oranı %2.5 ile 6 arasıydı.

5- Kiril Alfabesi: SSCB'ye bağlı olarak yaşayan Azeri, Kazak, Kırgız, Özbek, Tatar, Türkmen gibi Türk boy ve topluluklarının eğitim-öğretim ve yazışmalarında; Kiril Slav alfabesi kullanımı 1920-1928 yılında zorunlu hale getirildi. Böylece Batı Türkistan, İdil, Balkanlar ve Kafkasya'da yaşayan Türkler, Kiril Alfabesini kullanmaya başladılar. 1991 yılında bağımsız olan 5 Türk Cumhuriyeti yetkilileri, Latin alfabesine geçmeyi planlıyorlar!

6- Grek-Yunan Alfabesi: 1826-1915 yıllarından ve özellikle de1923 tarihli Lozan Antlaşmasından sonra, Yunanistan'ın Batı Trakya bölgesinde bırakılan Türklerin eğitim-öğretim ve resmi yazışmalarında kullandığı alfabe.

7- Latin Alfabesi: 23.04.1920 tarihinde kurulan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, batıyla ilişkileri geliştirmek ve memleketteki okur-yazar oranını arttırabilmek için; 1928 yılında Latin alfabesine geçti. Eğitim-öğretim ve resmi yazışmalarda Latin alfabesini kullanma zorunluluğu getirdi. Bu yeni Türkçe alfabe 29 harflidir. İngiliz alfabesindeki Q , W ve X harfleri yoktur.

8- Çin Alfabesi: Çin Hükümeti, hakimiyeti altında bulunan Doğu Türkistan Türklerine, 1949 yılında Çin alfabesini kullanma zorunluluğu getirdi. Çin alfabesi 50 bin harf karakterli şekil kelimeden oluşmaktadır. Türklerin, Hunlar ve Göktürkler döneminde de isteğe bağlı olarak Çin alfabesini kullandıkları bilinmektedir. Normal yazışma için 2-3 bin harf-kelime yeterli olmaktadır.

TARİH BOYUNCA TÜRKLERİN GİRDİĞİ DİNLER:

1- GÖK DİNİ: Tek Tanrılı, tek yaratıcılı Hanif dini inancı. İskit, Hun ve Göktürkler ile İ.Ö. Çinlilerde Gök dine inanmakta idiler Daha sonra Konfuçyünizm, Taoizm ve Budizm inancını kabul ettiler.

2- BUDİZM: Bazı Türk kabileleri 7. yüzyıldan sonra Budizme girdiler. Türkler Buda adını Burkan olarak kullandılar.

3- MANİ-MANİHEİZM: Uygurlar 762 yılında Mani dinine girdiler.

4- MECUSİLİK: Bu dini kabul eden Türk Uruğlar’da oldu. Mazdeizm - Ateşperstlik

5- ŞAMANİZM: Doğa güçlerine saygı, büyü ve mistik ağırlıklı Şamanist inancı. Türkler, Moğollardan aldılar. Bazı Türk toplulukları bu inanca girdiler.

6- YAHUDİLİK(MUSEVI): Hazar Devletine tabi Karay Türklerinin bir kısmı Yahudiliğin Karaim mezhebine girdiler.

7- İSLAMİYET: İslam dini Türkler arasında 751 yılından itibaren yayılmaya başladı. Fars Samanilerin ve Müslüman tüccarların etkisiyle 632-661 yılından beri kişisel olarak Türkler arasında İslam dinine girenler oluyordu. Karluk ve Uygur Türkleriyle, Türkmenlerin toplu olarak İslam dinine girmeleri 840 yılından sonradır. Abbasiler döneminde (750-1258) Türklerin büyük çoğunluğu İslam dinine geçmişlerdir. Ancak Araplar , sevinecek yerde Türkleri ayırmış ve dışlamıştır. Örneğin Irak ve Suriye’deki Türklerin durumu ve Suudi Arabistan’ın haç sırasındaki tutumu. Araplara göre; Türkten evliya, imam olmaz. İslam düşmanı münafıklar; sahte hadis uydurarak , Müslümanları; Alevi ve Suni olarak ikiye daha sonrada 72 fırkaya bölmüştür. Kuran’da , Hz. Muhammet ve 4 Halife döneminde Alevilik, Sunilik mezhep , tarikatçılık ve tasavvuf yoktur. Bunlar sonradan uydurulmuş , bidat ve hurafedir.

Kıpçak Kazan Hanı: Almış Han, 921’de Müslüman oldu ve 944 yılında Hacca gitti. Karahanlı hükümdarı Saltuk Buğra Han da, ilk Müslüman olan Türk liderlerindendir.

8- HRİSTİYANLIK: Türklerden 9. ve 10. yüzyılda Hristiyanlık dinine girenler oldu. Rusların etkisiyle Hristiyanlığa geçen Türkler Ortadoks mezhebine tabi oldular

GÜNÜMÜZ TÜRK DÜNYASININ İNANÇ DURUMU:

A- Farklı İnançlara Sahip Türk Boy ve Toplulukları:

1- Altay Türkleri: Budist ve Hıristiyan

2- Çuvaşlar: Hıristiyan

3- Dolgan: Şamanist

4- Gagauz: Hıristiyan-Ortodoks

5- Hakas: Hıristiyan

6- Karay: Yahudi-Karaim Mezhebi

7- Kreşin: Hristiyan

8- Kırımçak: Hristiyan

9- Saha-Yakut: Hristiyan ve Şamanist

10- Tuva-Tıva: Budist

11- Tofa: Şamanist

B- Şii-Caferi Türkler

l - Azeriler

2- Terekeme

3- Irak Tılafer Türkmenleri

C- Alevi ve Bektaşi İnancındaki Türk Boy ve Toplulukları:

1- Abdal: Adana, Kayseri, İçel-Mut-Silifke, Karaman, Kırşehir, Konya-Ereğli

2- Bayat: Hacıbektaş ilçesi halkı, Çorum.

3- Bayındır: Akkoyunlu oymağı

4- Çepni: (Karadeniz Çepnileri Sünni) G.Antep, Balıkesir, Kırşehir-Çiçekdağı

5- Evci: Adana-Tufanbeyli, Kırşehir, Afyon.

6- Şahseven: İran

7- Tahtacı: Adana, Mersin, Antalya, Balıkesir.

D- İslam Dininin Ehli Sünnet Mezhebinin Hanefi Kolundan Olan Türk Boy ve Toplulukları:

A, B, ve C maddelerinde sayılan Türk boy ve toplulukları dışındaki diğer Türkler İslam dininin Hanefi koluna mensupturlar Kazak, Kırgız, Tatar, Uygur ve Yörük gibi.

E- Türk Tarikatları: Kurucu din adamları Arap soylu ancak mensuplarının çoğunluğu Türk olan dini felsefi topluluklar.

1- Yesevilik: 12. yy. Ahmet Yesevi-Türkistan. (1103-1166)

2- Haydari, Haydariye; 13. yy. Horasan.

3- Babailik, Babailer: 13 yy. Amasya, Baba İshak.

4- Bektaşilik: 13 yy. Nevşehir, Hacıbektaş Veli. (1208-12070)

5- Mevlevilik: 13 yy. Konya Mevlana Celalettin Rumi. (1207-1273)

6- Ahilik: 13 yy. Kırşehir Ahi Evran Veli.

7- Süleymancılık; Süleyman Hilmi Tunahan (1880-1960). Kadiri, Nurculuk, Makşilik, Rufailik gibi tarikatlar ise kürt ve arap tarikatıdır.

MİLLETLERİN ADI

A- Yabancı Ülke ve Halklara, Türklerin verdiği ve Kendilerinin Kullandığı Adlar:

Acem, Sard, Tat: İranlı, Fars, Pers, Tacik, Soğd, Soğdak

Arnavutluk: Albania.

Almanya: Germany, Deutschland.

Cezayir: Algeria

Hollanda: Nedherlands.

İsviçre: Switzerland.

Kürt: Kürdara, (Araplar ise Ekrat.)

Makedonya: Macedonia.

Mısır: Egypt.

Macaristan: Hungary, Ungar, Hongrie, Magyar.

Sırbistan: Serben, Serbia.

Hırvat: Croatia

Suriye: Syria.

Yunanistan: Greece, Greek, Griechen, Helen, (Araplar ise Rum), Hellas.

İspanya: Spain.

İngiltere: England, Grand Britain.

İsveç: Swedan.

Polonya, Lehistan: Poland.

Hindistan: İndia.

Çin: China.

Gürcü: Georgia

Lübnan: Lebanon.

Ermeni: Armenia.

Eston: Eesti.

Cingen: Çenkeri, Çığan, Roman,Cipsi, Gitano, Sigoyna

B- Coğrafi Yer Adları:

Avrupa: Europe.

Ege Denizi: Aegean Sea.

Anadolu: Anatolia.

Hazar Denizi: Caspua, Caspian Sea, Khabar

Trakya: Thrace, Thracien, Thrazien. Toros Dağları: Taurus (Boğa burcu anlamında, Latince.)

C- 1) Yabancıların Türklere Verdiği Adlar (İ.Ö. ve İ.S. Dönemlerde): Tuku, Tukyu, Tukuye, Toukiue, Tuchüeh, Tures, Tucüe, Tik : Çinliler. Turuha: Hintliler. Targita: Yunanlılar.

Etrüsk: İtalyanlar, (Etrüskler; Kuzey İtalya İ.Ö.: 1000-100 yılları.). Etrak-Terakime: Araplar. Etrüsklere ,Yunanlılar; Tir, Tiren.

Trak-Thrace: Makedonlar, Yunanlılar,(Traklar; İ.Ö: 500-300). Tur-Turan-Türkan: İran-Farslar. Turco, Turchetto, Turcica: İtalyanlar. Turuk-Turukki: Kafkas Halkları. Turken, Türck, Türkei-Turkay: Almanlar, Turks, Türkei, Türkischen: İngilizler.

U.S.A. da Türk kelimesinin söylenişleri : Türkiş, Törkiş, Törki, Tırki, Türkey

Türko: Çeçen. Turquie: Fransızlar. Turgi: Estonlar. Török: Macar. Turco-Türco: Yunan

2) Yabancıların Türk Boy ve Devletlerine Verdiği Adlar: Ahiska Türklerine: Caxa (Slavlar), Saka (İranlılar-Persler). Mesket Türklerine: Skyth (Yunanlılar)-Massaget

İskit (Kafkas Halkları)

Sakles-seklap (Medler)

Kuman ve Kıpçaklara: Kerman (Bizanslılar ve Farslar: Kirman)

Kun (Macarlar).

Chardeş (Ermeniler). Pomak (Bulgarlar; Yardımcı anlamında.)

Peçeneklere: Beçenağ (Tibetliler)

Besenyo (Macarlar.) -Peçenyağ - Beçeneg (Bulgarlar.)

Bissenus (Latinler) -Bazdinağ - Patzinak (Yunanlılar)

Polovtsi (Ruslar,Sarışın anlamında)

Akhunlara: Yehta (Çinliler), Hunlara: Bun (Oset-Alanlar).

Oğuzlara: Tork (Ruslar). Uz (Bizans).

Gagauz (Romanyalılar ve Moldovalılar). El Guz, Guzziye (Araplar)

Kirghizie (Fransızlar)