B - Mahayana Kutsal Literatürü
Mahayana mezhebi, Hinayana gibi homojen bir mezhep değildir. Öğreti ve uygulamaları bakımından birbirinden oldukça farklı Madhyamika, Lamaizm, Yogacara, Çin ve Japon Budizmi gibi muhtelif alt mezheplerin genel adıdır. Bundan dolayı Mahayana kutsal literatürü Sanskritçe, Tibetçe ve Çince kaleme alınmış, çoğu Pali metinlerinin yorumu niteliğindeki yüzlerce eserden oluşur. Meselâ “Kanjur” ve “Tenjur” bölümlerinden oluşan Tibet Kanonu, 1750 tarihli Narthang edisyonu esas alındığında, birincisi 98, İkincisi de 224 cilt olmak üzere toplam 322 ciltlik devâsâ bir koleksiyondan oluşur.
Çince Kanon da benzer şekilde, yüz ciltlik bir koleksiyondur. Üstelik bu eserler Mahayanistler’in
hepsini bağlamaz.Bununla birlikte, Sanskritçe kaleme alman şu dokuz eser, zaman zaman Mahayana Kanon diye de isimlendirilir:
1. Astasahasrikaprajnaparamita: Milâdî III. asrın başlarında kompoze edildiği düşünülen ve çoğu zaman sadece Prajnaparamita olarak adlandırılan bu eser, birbodhisattvada bulunan altı mükemmel özellik üzerinde durur.
2. Gandavyuha: Mahayana Budizmi’nin efsanevî bodhisattvalarm dan Bodhisattva Manjusri’nin faziletlerini anlatan bir eserdir. Sunyata, dharmakaya ve dünyanın bodhisattvalar aracılığıyla kurtuluşu öğretileri açısından önemli bir eserdir.
3. Dasabhumisvara: Milâdî 400 yıllarında kaleme alındığı düşünülen bu eserde, bireyi budalık mertebesine ulaştıran on basamak hakkında ayrıntılı bilgiler
yer alır.
4. Samadhiraja: “Meditasyonun kralı” anlamına gelen bu eser, Bodhisattva'yı en yüksek aydınlanmaya kavuşturan muhtelif meditasyon basamaklarını tanımlayan bir diyalogdur.
5. Lankavatara: Milâdî 400 yıllarına tarihlenen bu eser Yogacara ekolünün görüşlerini ele alır.
6. Saddharma-Pundarika: Lotus-sutra adıyla meşhur olan bu metin, Mahayana Budizmi’nin en eski eserlerinden biridir ve milâdî I. asra tarihlenir. Özellikle Buda’yı bütün semavî varlıkların ötesinde sayısız asırlar yaşamış ve yaşayacak olan yüce bir varlık olarak tanımlaması veSsravakalar (Buda’nın öğretilerini dinleyip uygulayanlar), Pratyekabuddalar (kendi çabalarıyla nihaî kurtuluşa ulaşan, fakat merhametleri olmadığı için bildiklerini başkalarına anlatmayanlar) ve boddhisattvalar (başkalarını acı ve sıkıntılardan kurtarmak için mutlak hikmet ve merhamete ulaşmaya yemin edenler) şeklindeki geleneksel üçlü ayırımı değiştirerek “Bütün Budistlerin tek hedefi vardır; o da, budalıktır” görüşüne yer veren ilk kaynak olması dolayısıyla Budizm tarihi bakımından önemlidir. Eserdeki anlayışa göre herkes Buda olabilir.Şüphesiz doktrinel bakımdan basit oluşu ve anlatımındaki canlılık ve sadelik
de onun popülerlik kazanmasında etkilidir.
T’ien-t’ai ve Nichiren-shu ekollerinin temel kutsal metnidir.
7. Tathagata-garbha-sutra: Mutlak aydınlanma kapasitesinin her varlıkta bulunduğunu ve bunun pek
çok bireyde örtülü olduğunu anlatan kısa bir eserdir.
8. Lalitavistara: Buda’nm hayatını ve eylemlerini mutlak hakikatin insan bedenindeki sıradan eylemleri gibi gören ve bunları Tanrı’nın yeryüzündeki maceraları şeklinde tanımlayan bir eserdir. Özellikle Buda’nın hayatına dair edebî eserler için önemli bir referans
kaynağıdır.
9. Suvarnaprabhasa: Konuları kısmen felsefî, kısmen de efsanevîdir. Tantra âyinlerini ele alır...
DOĞU DİNLERİ
Ali İhsan Yitik