“Paralel Evren” kavramı en fazla bilim-kurgu bazında “zamanda yolculuk” esprisi ile bağlantılı olarak karşımıza çıkıyor. Genelde zamanı lineer olarak değerlendiren bir görüşle, geçmişe veya geleceğe yolculuk yaparak sayısız paralel evren icinde dolaşmanın mümkün olduğu üzerine nice çeşitlemeler ve zihnin sınırlarını zorlayan nice olasılıklar…Bilimde ise bu kavram “Schrodinger’in Kedisi” deneyinin açığa çıkardığı istatiksel paradoksa bir açıklama olarak yerini buluyor. Schrodinger’in tasarladığı deneyde, bir kedi çevresinden mükemmel biçimde yalıtılmış bir kutunun içine yarı ömrü bir saat kadar olan bir atom ve diğer bir takım aletlerle beraber konur. Kutu içinde bir dedektör, çekirdek bozunduğunda ortaya çıkan ışımayı algılar algılamaz bağlı bulunduğu bir çekici harekete geçirir. Çekiç, içi siyanür dolu bir şişeyi kırarak kedinin ölümüne neden olur. Fakat atom bozunmazsa, dedektör gerekli sinyali çekice göndermez ve kedi yaşamaya devam eder. Bu durumda kedi, bir saat kadar sonra, eşit olasılıklarla hem ölü, hem de canlı olacaktır, başka bir ifadeyle, canlı ve ölü halleri olasılık bazında aynı anda mevcuttur.
Peki kedinin durumunu gözlemlemek için kutunun kapağı açılırsa ne olur? Kuantum yorumuna göre bu bir çeşit “ölçme” işlemidir ve sistemin durumuna “müdahale”dir. Ölçme işlemi ile çoklu konumların üst üste gelmesiyle oluşan durum tek bir konumda “sabitlenir”. Kedinin durumu, ya canlı olduğu ya da ölü olduğu duruma indirgenir -- hiç bir şekilde, deneycinin üst üste gelmiş durumu gözlemlemesi olanağı yoktur. Sonuç olarak kuantum kurallarının işlemesi için “olay”ın tamamen yalıtılmış olması gerekiyor.
Bu deneyle ortaya çıkan %50 ölü, %50 canlı kedi paradoksunu açıklamaya yönelik teorilerden biri de “Paralel Evren” veya “Çoklu Evren” kuramı… Bu teoriyi savunanlara göre kedi bir evrende “ölü”, başka bir evrende ise “canlı”dır! Ama bence böylesi bir teorinin olasılıklar evreninde yoğun bir soyutlama eksersizi olmaktan öte fazlaca bir değeri yok!
Metafizikte ise “paralel evren” kavramı, “holografik evren” üzerine sohbetlerimizde değindiğimiz “boyut” kavramı ile eşdeğer bence… Farklı titreşimlerin oluşturduğu sonsuz boyut aynı anda mevcut ve varlık titreşimini değiştirdiği taktirde farklı planlara dahil olabiliyor -- veya farklı evrenlere…
ÇETİN BAL