TÜRKLERİN KURDUĞU DEVLETLER

A- İMPARATORLUKLAR:

1- Büyük Gök Hun İmparatorluğu: İki farklı görüşe göre;

a) İ.Ö. 318,244-İ.S.216

b) İ.Ö.220-İ.Ö.48,İ.S.58

Asya Türk Gök Hun Devleti Kurucusu Teoman, en önemli Hakanı Mete Han (İ.Ö.209-174) Orhun Bölgesinde kuruldu. Çinliler yıktı.

2- Akhun İmparatorluğu: (350,420-557),

Maveraünnehir, Horasan, Afganistan ve Kuzey Hindistan (502-530). Hakanları: Eftal, Aksuvar, Toraman, Kula. Komşuları bu devleti Eftalitler, Abdallar, Haytalar olarak ta adlandırmışlardır. İranlı Sasaniler yıktı.

3- Göktürk İmparatorluğu: (552-630), Ötüken, Hakanlar; Buminkağan, İstemihan.Çinliler yıktı.

4- İkinci Göktürk-Kutluk Devleti: (682-744), İlteriş Kutluk Kağan, Kapgan Kağan, Bİlge Kağan, Gültekin, Tonyukuk, İnal Bilge Ötüken. Uygurlar yıktı.

5- Tatar Kıpçak İmparatorluğu: (630-1242, 1552), Bolgar, Saray, Kazan, İdil. Ruslar yıktı. İdil ve Hazar yöresi. Tukay Han, Almas, Altınbek, İdegey, Süyümbike, Kubrat Han.

6- Uygur Devleti: (745-840), Ötüken-Karabalasagun. Kutluğ Bilge, Gül Kağan. Kırgızlar yıktı.

7- Büyük Selçuklu İmparatorluğu: (960, 1040-1157), Cend, Merv, Nişabur. Selçuk Bey, Çağrı Bey, Tuğrul Bey, Alparslan. Sultan Sencer'in ölümüyle; devlet dörde bölündü. Irak ve Horasan ile Kırman Selçuklu Devletleri 1194'de Harzemşahlarca yıkıldı, (Kınık boyu)

8- Harzemşahlar Devleti: (1097,1128-1220), Gürgenç. Kıpçak. Anuştekin, Atsız, İlarslan, Tekiş, Muhammet Harzemşah. Moğollar yıktı.

9- Timur İmparatorluğu: (1370-1501), Semerkand. Timur Bey ve Babası Turgay, Şahruh, Uluğbey, Hüseyin Baykara. Özbek Şeybaniler yıktı.

10- Osmanlı İmparatorluğu: (26.09 veya 27.12.1299-30.10.1918), Söğüt, İstanbul. Ertuğrul Gazi, Osman Bey, Orhan Gazi. 1.Dünya savaşında İngiliz, Fransız ve Ruslara yenilerek yıkıldı. Kayı boyu.

B-TÜRK DEVLETLERİ:

1- Karahanlılar Devleti (840,850-1137,1212): Türkistan. Balasagun ve Kaşgar. Bilge Gülkadir Han, Saltuk Buğra Han. Uygur ve Karluk Türkleri kurdular. S.Buğra Han zamanında topluca müslüman oldular; (904, 911, 932, 940 yılında). Karahıtaylar yıktı. 1209-1515 yılları arası bölge Moğol hakimiyetinde kaldı.

2- Gazneliler Devleti (969-1187): Gazne. Karluk Türkleri kurdu. K.Hindistan, Afganistan, Doğu İran. Alptekin, Sebüktekin, Mahmut, Mesut, Bilge Tekin, Piri Tekin. Gur-Gorlular yıktı

3- Türkiye Selçuklu Devleti (1071,1092,1157-1243,1308): Konya. Kınık boyu Türkleri kurdu. Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Kılıç Arslan. Moğollar yıktı

4- Karakoyunlu Devleti (1380-1469): Tepriz, Nahcivan, Erzurum, Erciş, Musul, Erbil. Bayram Hoca, Kara Mehmet Bey, Kara Yusuf Bey. Akkoyunlular yıktı. Yıva boyundan.

5- Akkoyunlular Devleti (1340,1467-1502): Diyarbakır, Tepriz, Tur Ali (Duralı) Bey, Kutluk Bey, Karayülük Osman Bey, Uzun Hasan Bey (Hasan Padişah). Bayındır Boyu Türkleri kurdu. Fars Safevi Şah İsmail yıktı.

C-TÜRK BEYLİKLERİ:

1- İzmir Çavuldur Beyliği (1081-1097): İzmir. Çaka-Çakan Bey. Anadolu'da donanmayı ilk kuran beylik.

2- Danişmendli Beyliği (1092-1178): Tokat. Kınık boyu.

3- Saltuklu Beyliği (1092-1202): Erzurum

4- Artuklu Beyliği (l101-1409): Diyarbakır, Mardin, Harput. Döğer boyundan! Artuk. şüpheli:Ur-Uruk-Urartuk-Urfa-Marduk!?

5- İnallı Beyliği (l 103-1183): Diyarbakır Yöresi.

6- Mengücüklü Beyliği (l 118-1250): Erzincan, Divriği.

7- Karamanlı Beyliği (1256-1483): Ermenek, Ereğli, Karaman, Konya. Kuruca hanedan Avşar, Kaçar veya Salar. Nuresufi, Karaman Bey, Mehmet Bey.

8- Pervane Beyliği (1277-1322): Sinop.

9- Menteşe Beyliği (1280-1424): Muğla.

10- Karesi Beyliği (1297-1345): Balıkesir.

11- Germiyan Beyliği (1260-1429): Kütahya.

12- Hamit Beyliği (1280-1391): İsparta, Burdur.

13- Eşrefoğlu Beyliği (1280-1326): Beyşehir-(Konya)

14- Saruhanlı Beyliği (1302-1410): Manisa

15- Aydınlı Beyliği (1302-1425): Aydın, İzmir. Aydınoğlu Mehmet Bey, Umur Bey

16- Teke Beyliği (1300-1423): Antalya, Teke Yöresi.

17- Ertana-Eratna Beyliği (1327-1380): Sivas. Uygur boyu.

18- Dulkadirli Beyliği (1339-1521): Kahramanmaraş, Elbistan, Kadirli

19- Ramazanoğlu Beyliği (1352-1608): Adana. Yüreğirboyu

20- Kadı Burhanettin Beyliği (1380-1398): Sivas, Kayseri. Kurucusu; Burhanettin Ahmet Bey. Azeri. Yazar, kadı, bilim adamı.

21- Dopruca Beyliği (1354-1417): Balkanlar.


D-TÜRKLERİN KURDUĞU ATABEYLİKLER:

1- Tolunlu (868-898,905): Mısır, Oğuz Türkü Tolunoğlu Ahmet. Memluk-Kölemen Askeri Komutanı.

2- Akşitler-İhşitli (935-969): Mısır. Kıpçak Türkü Muhammet Ebubekir. Memluk Askeri komutanı.

3- Tuğtekinli-Böriler (l 117-1154): Suriye

4- İl Denizli (l 146-1225): Tepriz, Azerbaycan, Nahçivan, Karabağ.

5- Erbil-Musul Atabeyliği (l 129,1146-1232): Erbil, Musul, Irak. Baytekin, Gökbörü.

6- Suriye Selçukluları (1092-1117): Halep, Şam. Tutuş. Büyük Selçuklular yıktı.

7- Irak ve Horasan Selçukluları (1119,1157-1194): Hemedan. Sultan Mahmut. Harzemşahlar yıktı.

8- Kirman Selçukluları (1092, 1157-1187): Kirman, Fars. KaraAslan Kavurt. Oğuzlar yıktı.

9- Salgurlu-Salar (l 147-1284): Fars-İran

10- Delhi Türk Memlüklü Sultanlığı (1206-1413,1525): Hindistan.

11- Bahri Türk Memlukları(1250-1382): Mısır. Kıpçak İzzettin Aybey. Memlüklü Askeri Komutanı, Kutuz, Baybars, Kalavun.


E- AFGANİSTAN, Pakistan ve Kuzey Hindistan'da Emegenlik Kuran Memluklü Türk Askeri Komutanları ile Türklerin Kurduğu Yönetimler;


l - Bengal: Kaymaz Bey.

2- Multan-Uç: Nasirettin Kabacı Bey.

3- Sultan kot: Bahaeddin Tuğrul Bey.

4- Akhunlar (350,420-557): Aksungur, Kula, Toraman

5- Gazne: Tacettin Yıldız.

6- Gazneliler (969-1187): Gazne. Sebüktekin, Sultan Mahmut. Karluk Türkü.Gorlar Yıktı.

7- Delhi Türk Memluk Sultanlığı (1206-1413,1526)Hanedanlar:

a) Kutbiler (1206-1210): Kıpçak Kutbeddin Aybey

b) Şemsiyye (1210-1266): Şemsettin İltutmuş, Raziye Hatun

c) Balabanlılar (1266-1290):

d) Halaçlar (1290-1321): Kalaç Celaleddin Firuz, Muhammet Kalaç, Mahmut Kalaç.

e) Tuğluklar (1321-1413): Gıyaseddin Tuğluk

f) Türk Şahiler

8- Hindistan Türk Devletine, 1526 yılında, Cengiz Han ve Emir Timurun torunu Babür Şah son verdi ve Hindistan'da 1858 yılına kadar sürecek olan Babür İmparatorluğunu kurdu. İngilizler yıktı.


F- TÜRK HANLIKLARI:

1- Türkeşler (630,717-766): Balasagun, Türkistan. Onoklar, Karluk Türkü. Bağa Tarkan. Kara ve Sarı Türkeşler olmak üzere iki kola ayrılırlar.

2- İdikkut, Uygur Hanlığı (856,911-1209): Turfan, Kuçu, Besbalık. Mengli Kağan, Alp Kutluk Bilge. Moğollar yıktı.

3- Kansu Uygur Hanlığı (840,870-940,1028,1125,1226): Kançou, Gensu, Canyi, Cuciven, Enşi, Lencu, Ninşa şehirleri. Sarı Uygur-Salar. Devlet kurulurken nüfusları 300 bin idi.

4- Saidiye Uygur Hanlığı (1515-1678): Kaşgar ve Yarkent. Saîd Han. Moğollar yıktı. 1759 'da da Çin ülkeyi işgal etti.

5- Doğu Türkistan Hanlığı (1866-1877): Kaşgar, Turfan. Atalık Gazi-Yakup Han. Çinliler yıktı.

6- Karluk Hanlığı (766-848,1215): Karaordu. Karluklar İslam dinine giren ilk Türk boyudur. Moğollar yıktı.

7- Kırgız Hanlığı (48-560, 630-681, 744-758,840-920): Işıkgöl, Altay, Tanrı. Ülke; 920'de Kıtan, 1207'de Moğol, 1642'de Rus işgaline uğradı. 1860'da ise Rusya'ya katıldı. Çakıp Han, Çayırdı, Manas, Semetey, Seytek.

8- Balkar Hanlığı (630-1391): İdil, Hazar Kuzeyi. İdil Tatar Hanlığı olarak da bilinir. Egemenlik dönemi 583-1242 arası kabul edilmektedir.

9- Peçenek Hanlığı (860-1036,1091): İdil, Tuna. Turak, Tatuş, Kegen Başbuğları idi. 80 oymaktır Bir kısmı 1071'de Selçuklulara katıldı.

10- Gagauz Hanlığı (860-1068): Moldova.

11- Kuman Hanlığı (1055-1220, 1256): İdil, Tuna. Altun Apa, Sarı Han

12- Özbek Hanlığı (1428-1599): Türkistan, Özbekistan.

13- Kazan Hanlığı (1437-1556): Kazan, Tataristan, Ruslar yıktı.

14- Kırım Hanlığı (1419-1783): Bahçesaray. Kırım. Hacı Giray. Ruslar yıktı.

15- Hive Hanlığı (1512-1920): Türkistan. İlbars, Ebülgazi Bahadır Han, İltüzer.

16- Buhara Hanlığı (1594-1785): Türkistan.

17- Hokand Hanlığı (1710-1876): Türkistan. Ayrıca 1917-1920 arası bağımsız oldu.

18- Türkmenistan Hanlığı (1860-1885): Türkistan.

19- Avşar Hanlığı (1736-1749): İran. Nadir Şah

20- Kaçar Hanlığı (1749,1794-1924): İran. Muhammet Han.

21- Oğuz Yapgu Hanlığı (10.yy.-10 00): Türkistan.

22- Kıpkaç H. (1103-1223) Kıpkaç Bozkırı

G- TÜRK CUMHURİYETLERİ:

1- Ahi Cumhuriyeti (1243, 1308-1354): ANKARA, Kırıkkale ve Kırşehir. Osmanlılar son verdi.

2- Batı Trakya Türk Cumhuriyeti (31,08.1913-1915,1923): Gümülcine, Kırcali. Yunanistan ve Bulgaristan yıktı.

3- Tataristan Cumhuriyeti (1920): Kazan. Ruslar yıktı.

4- Azerbaycan Cumhuriyeti (1918-1920 ve 30.08.1991): Bakü. Ruslar yıktı. Ebulfeyz ELÇİBEY ve Haydar ALİYEV. 1920’de Başkan M.E.Resulzade.

5- Türkiye Cumhuriyeti (29.10 1923): Ankara . Kemal ATATÜRK.

6- Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1931-1933 ve 1944-1949): Kaşgar. Hoca Niyaz Hacı, İ. Y. Alptekin, M. E. Buğra, O. Batur, Sabit Damaolla, Ali Han Töre. Çin yıktı.

7- Hatay Cumhuriyeti (1938-1939): Antakya. Halk oylamasıyla Türkiye Cumhuriyeti’ne katıldı. T. Sökmenoğlu

8- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (1974,1983): Lefkoşa. Rauf Denktaş

9- Kırgızistan (1991): Bişkek: Askar AKAYEV

10- Kazakistan (1991): Astana. Nur Sultan NAZARBAYEV.

11- Özbekistan (1991): Taşkent. İslam Kerimov.

12- Türkmenistan (1991): Aşkabat. Sapar Murat Türkmenbaşı.

13- Başkurt Cumhuriyeti (1917-1918): Zeki Velidi Togan.

14- Alaş orda Kazak Cumhuriyeti (1917-1920): Ali Han, M. Çokay.



H- İ.Ö KURULAN TÜRK DEVLETLERİ

1- TURAN GÖK İMPARATORLUĞU: İ.Ö.: 928 – İ. Ö. : 516, 330 Ahiska- Mesket- Saka- İskit Devleti; Alper Tunga, Oğuz Han, Tomris Hatun, Hakan Su. Çin, Med ve Persler yıktı.

2- BÜYÜK TÜRK GÖK HUN İMPARATORLUĞU: Kun- Kuman- Kıpçak Devleti. Astana. Aşhina. Hakan Teoman, Mete Han, Gülçin. Çinliler yıktı.

a- İ.Ö: 318,244- İ.S: 216

b- İ.Ö: 220- İ.Ö: 48, İ.S: 58

4- Göktürk İmparatorluğu (Araştırmacı Kazım Mirşan’a göre;) İ.S:552-744 tarihleri arasında değil, İ.Ö:575-489 yılları arasında hüküm sürmüştür. Göktürk Hakanları; Bumin, İstemi, İlteriş, Gül Bilge Kağan, Ökül Tekin, Türk Bilge Kağan ve Gültekin’dir.

5- Araştırmacı Doç. Haluk Berkmen; İ.Ö:1000 ile 100 tarihleri arası Kuzey İtalya’ya gelip, yerleşen ve Orhun yazısıyla yazılmış belgeler bırakan halka; Romalıların; Etruschi- Etrusci- Etrüsk- Tursci dediğini, bunların Türk asıllı olabileceğini ileri sürmektedir. Bu halk ya asimile olmuş, ya da bu bölgeden ayrılmıştır.Yunanlılar-TİR-TYRRHEN.

6- İ.Ö. 4 –2 bin yıllarında Güney Irak’ta yaşayan ve Sümer Devletini kuranların Türk asıllı olduğu ileri sürülüyorsa da, belgelenememiştir. Tabletlere göre; dili, kültürü farklı. Tabletlerde çok az sayıda Türkçe kelime var.

7- Bazı tarihçiler, Alpertunga, Oğuz Kağan ve Mete Han’ın aynı kişi olduğunu ileri sürmektedir! Türklerde başarılı insan kıtlığı mı var?

GÜNÜMÜZ TÜRK DEVLET VE TOPLULUKLARI

a) Bağımsız Türk Devletleri

1- Azerbaycan (Kafkasya)

2- Kazakistan (B.Türkistan)

3- Kırgızistan (B.Türkistan)

4- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (Akdeniz)

5- Özbekistan (B.Türkistan)

6- Türkmenistan (B.Türkistan)

7- Türkiye Cumhuriyeti (Anadolu ve Balkanlar-Trakya)



b) Muhtar Cumhuriyet Kuran Türk Toplulukları:

1- Altay (BDT. Rusya Federasyonu)

2- Balkar (BDT)

3- Başkurdistan (BDT)

4- Çuvaşistan (BDT)

5- Gagauz (Moldova- Romanya- BDT)

6- Hakasya(BDT)

7- Karaçay(BDT)

8- Saha eli (BDT)

9- Tataristan (Kazan)-(BDT)

10- Tuva(BDT)
c) Türklerin Azınlık Statüsünde Yaşadığı Ülkeler:
Türkler, en az 600-1400 yılından beri bu ülkelerde yaşadığından bu toprakları vatan bilmektedir.

l - Afganistan

2- Bulgaristan

3- BDT (Bağımsız Devletler Topluluğu)-Rusya Federasyonu ve Kafkasya

4- Çin: (Kazak, Kırgız, Salar, Uygur)

5- Dağıstan: Kumuklar

6- Irak; Telafer-Kerkük-Erbil: Türkmenler

7- İran

8- Kosova-Yugoslavya

9- Makedonya-Üsküp

10- Moğolistan

11- Romanya ve Moldova

12- Suriye

13- Tacikistan

14- Ukrayna: Kırım Tatarları, Karaylar

15- Yunanistan- Batı Trakya