Afrika'nın İlk Uygarlıkları Hakkında Ne Biliyoruz? Tassili Kaya Resimleri

Dilara Kahyaoğlu

Tassili n'Ajjer, Berberice "Nehirlerinin Platosu" anlamına gelir. Burası Sahra Çölü'nün Cezayir bölümündeki sıradağlar üzerinde bulunan; Cezayir, Libya ve Nijer sınırında yer alan geniş bir platodur. 72.000 km2'lik bir alanı kapsar. Geçmiş dönemde bu yerin, nehirleri ve gölleri içeren sulak bir alan olduğu bilinmektedir.  Zaten konumuz olan Tassili Kaya Resimleri de böyle bir dünyayı betimlemektedir. Nehir sularının şekillendirdiği tepeler de bu bölgeyi ilginç kılar. Deniz seviyesinden yüksekliği 2250 metre olan bu plato; binlerce yıl önce farklı dönemlerde yapılmış çok sayıda kaya resimlerine (petrogliflere) ev sahipliği yapar. Bu eşsiz özellikleri nedeniyle Tassili Platosu UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almıştır. 

Tassili Kaya resimleri veya Petrogrifleri
Aşağıda bu resmin analizi var. Siz de üzerinde düşününüz. Belki farklı şeyler keşfedersiniz.

Büyük elips işareti, insanların hayvanları sıraya sokup, onları güdebildiğini gösteriyor.
Bu resmin avcılık eylemini göstermediği çok açık. Etraftaki diğer hayvanlar da sakince 
duruyorlar, insanlardan korkmuyorlar. Demek ki Sahra'nın bu bölgesinde bir zamanlar 
hayvanlar evcilleştirilmişti.
İki okla gösterilen şeylerin ne olduğu tam olarak anlaşılmıyor.
Daire içindeki iki insan konuşuyor veya tartışıyor. 
Resimdeki her insan bir eylem içinde. Hepsi bir şeyler yapıyor, resim tam da bu anı gösteriyor. Durağanı değil eylemleri gösteren olağanüstü ileri düzeyde bir betimleme örneğidir bu.  

Tassili n’Jajer, Sahra Çölü’nün Cezayir bölgesinde, tarih öncesi kaya sanatının kapsamlı örnekleri ile bilinen bir dağ silsilesidir. Gravürler ve tasvirler, MÖ 10.000 - MÖ 1200 arası yapılmıştır. Mevcut zorlu çöl koşullarından çok farklı bir manzara ve iklim göstermektedir. Alan bir zamanlar bitki örtüsü ile gürdü ve gölleri vardı, hepsi de hayat dolu. Koşullar değiştiğinde, insanlar başka yerlere göç ettiler. 

Merkezi Sahra'nın topografik yapısını gösteren harita

Sahra iklimi, son birkaç yüz bin yıl boyunca ıslak ve kuru arasında muazzam değişikliklere uğramıştır. Bu duruma Kuzey Afrika Musonu'nun yol değiştirmesinin yol açtığı ileri sürülür. Bunun nedenini ise dünya eksenindeki değişime ve dünyanın sıcak ile soğuk devirler arasında gidip gelmesine bağlıyorlar.

Bu kaya resmi MÖ 4. bin civarında kadınların tahıl hasat ettiğini göstermektedir

.

Tassili'nin kaya resimleri, Sahra'nın verimli ve kalabalık olduğu bir zamana dayanan binlerce  yıl yaşındadır.  Şimdi bazı araştırmacılar, Sahra'nın çöle dönüşmesi sonucunda Mısır'a taşınan ve Mısır medeniyetini ateşlemede aracı olan bu Afrikalı insanların varlığından söz ediyorlar.

Coğrafyası ve resimler için bkz.
https://www.youtube.com/watch?v=4r1U9xAx-dg