İşte Osmanlı padişahları Osman Gazi'den itibaren vakıf mües sesesini kurup geliştirerek sosyal güvenliği sağlamak yolunda ileri adımlar attılar. Gönülleri kırgın kimselerin durumlarını düzeltecek tedbirler koyan, çaresizlere rızıklarını dağıtan kişi oldular. Müslü manların ibadetlerini rahatça yapabilmeleri için her şehirde Ulu Camiler, her mahallede mescitler inşa ettiler. Mektep ve medreseleri ile de Osmanlı şehirlerini çeşitli ilimlerin merkezi haline getirdiler. İlim talipleri artık arzularına, gayelerine ulaşabilmek için Osmanlı ülkesine akın eder oldular. Bu ilim heveslilerinin içerisinde nice yoksul ve kimsesiz insanlar vardı. Onlar hem Osmanlı Devleti'nin kurduğu vakıfların gelirlerinden faydalanarak geçimlerini sağlarlar, hem de gece gündüz ilim tahsil ederlerdi. Tesis edilen vakıflar gün geçtikçe arttı. İhtiyaç durumlarına göre, nice değişik hizmetlere uygun müesseseler ortaya konuldu. Böylece kısa bir sürede şimdi dünyanın hayranlıkla yad ettiği muazzam bir vakıf medeniyeti doğdu. İşte bunlardan birkaçı ... Su yolları, su kemerleri, çeşme ve sebiller, yollar, kaldırımlar, aşevleri, dul ve yetim evleri, çocuk emzirme ve büyütme yuvaları, kütüphane, dükkan, misafirhane, kuyular, çamaşırhane, hela, han, hamam, bedesten, türbe, iskele, deniz feneri, ok ve güreş meydanları. Esir ve köle azad etmek, fakirlere yakacak temin etmek, hiz metçilerin efendileri tarafından azarlanmaması için kırdıkları kase ve kapların yerine yenilerini almak, gazilere at yetiştirmek, ağaç dikmek, borçtan hapse girenlerin borcunu ödemek, dağlara geçit ler kurmak, öksüz kızlara çeyiz hazırlamak, borçluların borçlarını ödemek, dul kadınlara ve muhtaçlara yardım etmek, çocukları ba harda açık havada gezdirmek, mektep çocuklarına gıda ve yiyecek yardımı yapmak, fakirlerin ve kimsesizlerin cenazesini kaldırmak, bayramlarda yetimleri ve yoksulları sevindirmek, kış aylarında kuşların beslenmesi, hasta ve garip leyleklerin bakımı ... Bugün insanımızın aklının dahi almayacağı daha neler neler ..." (Ahmet Şimşirgil – Kayı I)
Tarih, bayramcigerli.blogspot.com,
Bayram Cigerli,Tarih Notları, Osmanlılar,Tarih Konu Anlatım,Ahmet Şimşirgil,Kayılar,