Dilara Kahyaoğlu
Bu çalışma "Uygarlıklar Tarihi 2 Öğrenci ve Öğretmenler İçin Çalışma Kitabı" için hazırlanmış ve orada yayımlanmıştı... İlgili bölümü buraya alarak ve yeni bölümler ekleyerek (örneğin Saint Antuan Kilisesi'ni de çalışmaya dahil ettim.) Gotik Üslup'un öğrenilmesini kolaylaştırmak istedim.
Bu çalışma "Uygarlıklar Tarihi 2 Öğrenci ve Öğretmenler İçin Çalışma Kitabı" için hazırlanmış ve orada yayımlanmıştı... İlgili bölümü buraya alarak ve yeni bölümler ekleyerek (örneğin Saint Antuan Kilisesi'ni de çalışmaya dahil ettim.) Gotik Üslup'un öğrenilmesini kolaylaştırmak istedim.
 |
| Kaynak A: Notre Dame Katedrali Gotik katedrallerin en ünlüleri arasında bulunan Paris Notre Dame Katedrali, Paris’in gururu ve ekonomik özgürlüğün sembolü olarak yerel tüccarlar tarafından Meryem Ana’ya ithafen yaptırılmıştır. 1163-1345 yılları arasında tamamlanan katedralin inşası uzun yıllar sürdüğünden yapıda çok sayıda mimar çalışmış ve üslup değişiklikleri ortaya çıkmıştır. Resimde Katedralin ünlü “batı cephesi” (krala ait giriş bölümü) görülmektedir. |
Kaynak B: Gotik Üslubun Özellikleri
Gotik üslup, siyasal değişimlerin ve ulusal devlet bilincinin yaşandığı yıllarda ilk kez
Fransa’da ortaya çıkmıştır. Fransa ve Avrupa’da, bu üsluptaki eserlere Opus Francigenum-Fransız İşi denilmiştir. İtalyan hümanistleri 15. Yüzyıldan sonra bu tarz işleri beğenmeyip Barbar Sanatı diye nitelendirmiş ve istilacı kavimleri, Gotları hatırlatacak biçimde Gotik kelimesi ile adlandırmaya başlamışlardır.
Gotik, gerçekte bir mimarlık üslubudur. Romanesk dönemde temelleri atılan Gotik üslupta, bilinçli olarak Romanesk üslubun özellikleri bir araya getirilmiş ve Orta Çağ kentlerinin katedralleri (büyük, anıtsal kilise) Gotik üslupta inşa edilmiştir. Bu çağda katedral, dönemin düşünce ve sanatının anıtsal ifadesidir. Katedraller piskoposların öncülüğünde, halkın ve loncaların desteği ile yapılmıştır.
Gotik katedrallerin ilk örneği rahip Suger tarafından planlanan Saint Denis Katedrali’dir. Suger’in, Fransızlara özgü millî bir mimari yaratmaya çalıştığı bu katedralde gül pencere, batı cephesinde iki kule, ışınsal şapeller (şapel: küçük kilise veya katedrallerde ibadete ayrılan yer), sivri kemerler, kaburgalı tonoz gibi Gotik üsluba ait özellikler bir arada kullanılmıştır.
Gotik katedrallerin ilk örneği rahip Suger tarafından planlanan Saint Denis Katedrali’dir. Suger’in, Fransızlara özgü millî bir mimari yaratmaya çalıştığı bu katedralde gül pencere, batı cephesinde iki kule, ışınsal şapeller (şapel: küçük kilise veya katedrallerde ibadete ayrılan yer), sivri kemerler, kaburgalı tonoz gibi Gotik üsluba ait özellikler bir arada kullanılmıştır.
Kilise duvarları ve alınlıklarına kabartma ve heykeller yapılması da üslubun önemli özellikleri arasında bulunur. Gotik katedrallerde boyutlar yükseldikçe örtü sistemini desteklemek için uçan payandalar yapılmıştır. Payandaların taşıyıcı görevini üstlenen cepheleri rahatlatmasıyla daha büyük pencere ve kapı açıklıkları yapılabilmiş bu da pencerelerin vitraylarla (renkli cam işçiliği) kapatılarak süslenmesini sağlanmıştır. Gotik yapılar ülkelere göre değişiklik gösteren özelliklere sahiptirler.
Parla, Canan (ed.) vd. Sanat Tarihi. s: 178-179
Şimdi de
Şimdi de
Ayrıntılara Bakalım...
 |
a: Rozas (gül) pencere Romanesk ve Gotik katedrallerde ilk kez kullanılan yuvarlak pencerelerdir. Renkli camlar, desenler ve resimlerle süslü pencerelerde oymalar ve desenlerle süslenmiş çerçeveler kullanılmaktadır. |
 |
b: İngiltere’deki York Katedrali’nin batı cephesindeki iki kule 1230-1472 |
 |
c : Amiens Katedrali'nin ( 1220-1270) ışıltılı yarım daire şeklindeki şapeli… “Şimdi bu yapıların duvarları ne soğuk ne de insandan uzaktı. Tam tersine değerli taşlar gibi parlayan resimlenmiş camlarla zenginleşmişti.” (Gombrich) |
 |
d: Santa Maria del Pi (Barcelona) kilisesinin gotik sivri kemerleri. 1319-1391 |
 |
e: Notre Dame de Strasbourg katedralinin uçan payandaları… Payanda: Yapılarda kullanılan destekleyici unsurlara denir. |
f: Saint-Séverin kilisesinin kaburgalı tonozları, Paris.
Tonoz: mimarlıkta kemerlerin bir araya gelmesiyle oluşturulan, genellikle tavan örtüsü olarak işlev gören yapı parçasıdır.
g: Notre Dame’da katedralinde gargoyle heykelleri, Fransızca gargouille sözcüğüne dayanan bir tür gotik mimari ögedir. İnanışa göre gargoylelar, gündüzleri taşlaşır, geceleri canlanır; evlere ve samanlıklara bağlanır, oralarda yaşarlarmış.
ÇALIŞMA SORULARI
1. Metnin (Kaynak B) ve ana resmin (Kaynak A) altı yazısını; görsel (a, b...g) ve alt yazıları ile birlikte
inceleyiniz. Bu kaynaktaki bilgilere göre; Kaynak A’da yer alan resimde gotik üsluba ait hangi
unsurlar vardır? Saptamalarınızı resmin üzerinde gösteriniz.
1. Metnin (Kaynak B) ve ana resmin (Kaynak A) altı yazısını; görsel (a, b...g) ve alt yazıları ile birlikte
inceleyiniz. Bu kaynaktaki bilgilere göre; Kaynak A’da yer alan resimde gotik üsluba ait hangi
unsurlar vardır? Saptamalarınızı resmin üzerinde gösteriniz.
2. Şimdi de aşağıdaki Chartres Katedrali'ni inceleyelim ve yukarıda bahsedilen özellikleri bu yapı üzerinde bulmayı deneyelim. Özellikle Batı Cephesi'ne bakınız (2. resim). Resme tıklayarak büyütmeniz gerekecektir. (1. 2,. ve 3. resimler)
3. Şimdi de Chartres Katedrali'ne ait çok özel bir ayrıntıyı (3. resim) inceleyelim: Labirent... Bunu daha önce nerede duymuştunuz? Bu şekilde bir ayrıntıya/motife başka herhangi bir yapıda rastladınız mı? Buraya yapılmış olmasının amacı ne olabilir? Düşünün, araştırın.
4. Ve son olarak ülkemizden bir yapıyı inceleyelim: Saint Antuan Bazilikası.. (4, 5, 6, ve 7. resimler)
Gözlem yapalım, düşünelim, karar verelim: Bu yapıda Gotik Üslup'a ait unsurlar var mı?
3. Şimdi de Chartres Katedrali'ne ait çok özel bir ayrıntıyı (3. resim) inceleyelim: Labirent... Bunu daha önce nerede duymuştunuz? Bu şekilde bir ayrıntıya/motife başka herhangi bir yapıda rastladınız mı? Buraya yapılmış olmasının amacı ne olabilir? Düşünün, araştırın.
4. Ve son olarak ülkemizden bir yapıyı inceleyelim: Saint Antuan Bazilikası.. (4, 5, 6, ve 7. resimler)
Gözlem yapalım, düşünelim, karar verelim: Bu yapıda Gotik Üslup'a ait unsurlar var mı?
 |
| 1. Chartres Cathedral, Yüksek Gotik, yapının güney-doğu cephesi Paris'in 80 km. güneybatısında bulunan Chartres kentinde 13. yüzyılda kurulmuş olan; Romanesk mimari teknikleri ile yapılmış olmasına rağmen Gotik mimariyi en iyi temsil eden ve günümüze kadar özgün heykelleri, vitrayları ve döşemeleri ile en çok korunmuş olan bir anıt eserdir. Bu iki mimari tarzın birbirlerinden ayrı değil, ama birbirlerinin devamı olduğunu gösteren en iyi örnektir. Günümüze kadar korunarak gelen katedral, daha önce yangınla yok olan katedralin yerine 1193 ile 1250 yılları arasında yapılmış olan ve 4. yüzyıldan itibaren aynı yerde inşa edilen beşinci katedraldir. Kaynak |
 |
| 2. Chartres Katedrali'nin Batı cephesi |
 |
| 3. Chartres Katedrali'nin ünlü labirenti |
 |
| 4. St. Antoine Catholic Basilica Kiliseye giriş kapısı |
 |
| 5. Ana caddeden giriş kapısı. St. Antuan Bazilikası |
 |
6. Saint Antuan Bazilikası, İç Mekan: Mavi renkteki kaburgalı tonoz şeklinde tasarlanan üst örtüsünü taşıyan, üsluplaştırılmış akantus bitkisinin yapraklarıyla süslü başlıkların altında düşey olarak uzanan demet sütunlar.... |
 |
| 7. Saint Antuan Bazilikası, İç Mekan |
KAYNAKLAR
Parla, Canan (ed.) ve vd. Sanat Tarihi. Eskişehir: AÖF Yayınları, 2013.
Gombrich, E.H, Sanatın Öyküsü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
Görsellerin Linkleri
http://vistaartprojects.blogspot.com.tr/2013/03/notre-dame-cathedrals-gargoyles-paris.html
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/46/Rose_du_transept_Sud_Notre-Dame_de_Paris_170208_02.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/46/Rose_du_transept_Sud_Notre-Dame_de_Paris_170208_02.jpg
Diğer kaynakları ilgili yerlerde tek tek gösterdim.
****
Bu çalışma "Uygarlıklar Tarihi 2 Öğrenci ve Öğretmenler İçin Çalışma Kitabı" için hazırlanmış ve orada yayımlanmıştı... İlgili bölümü buraya alarak ve yeni bölümler ekleyerek Gotik Üslup'un öğrenilmesini kolaylaştırmak istedim.
Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.