Dilara Kahyaoğlu
Osmanlılar 1355 yılında Avrupa kıt'asına ayak bastıktan sonra Balkanlarda hızla ilerlemişlerdir. Balkan devletlerinin birleşerek Osmanlılara karşı koyma ve onları Anadolu’ya geri atma çabaları sonuç vermemişti. Sırp Sındığı (1364), Çirmen (1371), Kosova (1389) ve Niğbolu (1396) savaşları aslında birleşik Balkan devletlerinin Osmanlıyı Balkanlardan atma girişimlerinin sonucu olan savaşlardır ve hepsinin sonucu da Osmanlı lehine olmuştur.
 |
| I. Bayezit'in cülus töreni |
Yıldırım, başlangıçta Anadolu'yu hakimiyeti altına alsa da, Timur'un gelişiyle bu durum hızla değişecek ve Osmanlı Devleti parçalanacaktır.
Yıldırım Bayezit Döneminin belli başlı olayları
*I. Murat'ın savaş meydanında öldürülmesinden sonra tahta oğlu Beyazıt geçmişti ki hemen arkasından beyliklerin isyan dalgası geldi. İlk mücadele I. Murat’ın ölümünü fırsat bilerek harekete geçen Anadolu Beyliklerine karşı oldu. Saruhan, Aydın, Menteşe ve Germiyanoğlu beyliklerinin toprakları ele geçirildi (1390) ve buralarda Osmanlı idari teşkilatı oluşturularak Kütahya merkez olarak Anadolu Beylerbeyliği oluşturuldu. Daha sonra Hamitoğullarının toprakları da ele geçirilince (1392) Karamanoğulları herekete geçti, I. Bayezit Karamanoğulları’nın üzerine yürüdü ama sonuçta iki beylik arasında antlaşma yapıldı. Aynı yıl Candaroğulları beyliğinin Kastamonu kısmı da ele geçirildi.
*Osmanlılar Bulgaristan’a düzenledikleri çeşitli seferler sonucu buraya hakim oldular, bu durum Osmanlılar ile Macarları karşı karşıya getirdi.
*Macarlar yeni bir Haçlı ittifakının oluşturulmasına öncülük ettiler. Bu seferki Haçlılar sadece Balkan kuvvetlerinden oluşmuyordu. Fransa, İngiltere, İskoçya, Avusturya, İsviçre, İtalya, Lehistan ve güneydoğu Avrupa ülkelerinden gelen bir çok Haçlı kuvvetinin birleşik güçleriyle Osmanlılar Niğbolu’da karşılaştılar(1396). Savaşı Osmanlılar kazandı. Bu durum Osmanlıların, Balkanlar’da yayılmasını kolaylaştırdı ve hakimiyetini arttırdı.
*Yıldırım’ın Rumeli’deki seferlerinden yararlanan Karamanoğlu Ali Bey Ankara’yı alınca Osmanlı- Karamanlı ilişkileri iyice gerildi ve Yıldırım, Karamanoğulları’nın topraklarını 1397 yılında ele geçirerek ortadan kaldırdı. Ardından da Eretna Devleti’nin yerine kurulmuş olan Kadı Burhanettin Devleti’nin elinde bulunan Samsun, Tokat, Kayseri, Sivas, Akşehir ve Kırşehir dolaylarını ele geçirdi. Böylelikle Osmanlı Devleti’nin sınırları Fırat nehrine kadar dayanmış oluyordu. Osmanlı Devleti’nin gelişim çizgisi ve izlediği siyaset Dulkadiroğullarını tehdit etmeye başladığından Osmanlılar ve Memlukler arasında çıkar çatışmalarının ilk işaretleri görülmeye başladı.
*Batı Anadolu’yu ele geçiren Osmanlılar böylelikle uzun bir sahil kesimine sahip oldular. Ayrıca denizci beylikler olan Aydın ve Menteşe Beyliklerinin de deniz gücü Osmanlıların denetimine girdiğinden Ege denizinde ilk denizcilik faaliyetleri başlamış oldu. Özelikle bu dönemde Venediklilerin elinde olan Sakız ve Eğriboz adalarına seferler düzenlendi.
*İstanbul kuşatmaları; ilk kuşatma, Osmanlıların Karamanoğulları üzerine düzenlediği sefere Osmanlı bağlaşığı olarak katılan Bizans İmparatoru’nun oğlu Manuel’in kendi iç meseleleri yüzünden seferi yarım bırakarak İstanbul’a geri dönmesinden sonra olmuştur. Ama bu kuşatmaya Niğbolu savaşı yüzünden ara verilmiştir.
Niğbolu savaşında sonra kuşatmaya devam eden Bayezit şehri alabilmek ve Marmara denizini denetleyebilmek için Anadolu yakasında bir hisar yaptırmıştır. Günümüzde Rumeli Hisarı’nın karşısında küçük bir kale olarak görülen bu kale, Anadolu Hisarı veya Güzelcehisar olarak bilinir. Bu kuşatmanın sonunda da İstanbul alınamamıştır çünkü Timur’un Anadolu’ya girmesi ve savaş tehlikesi baş göstermesi üzerine Bayezit kuşatmayı kaldırıp, Bizans ile antlaşma yapmış ve Ankara Savaşı'na hazırlanmıştır.
*1402 yılında Timur ile Bayezit arasında Ankara Savaşı yapıldı. Osmanlılar yenildi. Anadolu Beylikleri Timur’un desteği ile yeniden kuruldu, Bayezit Timur’a esir düştü ve esaret altındayken öldü. Osmanlı’nın geri kalan toprakları yine Timur tarafından Bayezit’in oğulları arasında paylaştırıldı. Kardeşler arasında taht kavgalarının sürdüğü bu dönem Fetret Devri (bunalım, karışıklık) 1402-1413 olarak isimlendirilmiştir.
*Dönemin sonunda diğer kardeşlerini yenen ve ortadan kaldıran Mehmet Çelebi (I. Mehmet) tek hükümdar olarak Osmanlı tahtına oturdu, Rumeli’nde özellikle de Anadolu da kısmen bir birlik sağlamış oldu. Anadolu’nun Osmanlı Denetimine girmesi, kurulan beyliklerin tekrar ortadan kaldırılması esas olarak II. Murat ve Fatih zamanında gerçekleşecektir.
Bu kaynakta ayrıntılı bilgi var. Yararlı ve nitelikli bir yazı. https://howlingpixel.com/i-tr/I._Bayezid
Bu seride yer alan Osmanlı tarihiyle İlgili diğer konular ve kaynaklar için bkz.
https://tarihegitimi.blogspot.com/2019/06/osmanl-tarihi-ders-notlar-konular.html
*I. Murat'ın savaş meydanında öldürülmesinden sonra tahta oğlu Beyazıt geçmişti ki hemen arkasından beyliklerin isyan dalgası geldi. İlk mücadele I. Murat’ın ölümünü fırsat bilerek harekete geçen Anadolu Beyliklerine karşı oldu. Saruhan, Aydın, Menteşe ve Germiyanoğlu beyliklerinin toprakları ele geçirildi (1390) ve buralarda Osmanlı idari teşkilatı oluşturularak Kütahya merkez olarak Anadolu Beylerbeyliği oluşturuldu. Daha sonra Hamitoğullarının toprakları da ele geçirilince (1392) Karamanoğulları herekete geçti, I. Bayezit Karamanoğulları’nın üzerine yürüdü ama sonuçta iki beylik arasında antlaşma yapıldı. Aynı yıl Candaroğulları beyliğinin Kastamonu kısmı da ele geçirildi.
*Osmanlılar Bulgaristan’a düzenledikleri çeşitli seferler sonucu buraya hakim oldular, bu durum Osmanlılar ile Macarları karşı karşıya getirdi.
*Macarlar yeni bir Haçlı ittifakının oluşturulmasına öncülük ettiler. Bu seferki Haçlılar sadece Balkan kuvvetlerinden oluşmuyordu. Fransa, İngiltere, İskoçya, Avusturya, İsviçre, İtalya, Lehistan ve güneydoğu Avrupa ülkelerinden gelen bir çok Haçlı kuvvetinin birleşik güçleriyle Osmanlılar Niğbolu’da karşılaştılar(1396). Savaşı Osmanlılar kazandı. Bu durum Osmanlıların, Balkanlar’da yayılmasını kolaylaştırdı ve hakimiyetini arttırdı.
*Yıldırım’ın Rumeli’deki seferlerinden yararlanan Karamanoğlu Ali Bey Ankara’yı alınca Osmanlı- Karamanlı ilişkileri iyice gerildi ve Yıldırım, Karamanoğulları’nın topraklarını 1397 yılında ele geçirerek ortadan kaldırdı. Ardından da Eretna Devleti’nin yerine kurulmuş olan Kadı Burhanettin Devleti’nin elinde bulunan Samsun, Tokat, Kayseri, Sivas, Akşehir ve Kırşehir dolaylarını ele geçirdi. Böylelikle Osmanlı Devleti’nin sınırları Fırat nehrine kadar dayanmış oluyordu. Osmanlı Devleti’nin gelişim çizgisi ve izlediği siyaset Dulkadiroğullarını tehdit etmeye başladığından Osmanlılar ve Memlukler arasında çıkar çatışmalarının ilk işaretleri görülmeye başladı.
*Batı Anadolu’yu ele geçiren Osmanlılar böylelikle uzun bir sahil kesimine sahip oldular. Ayrıca denizci beylikler olan Aydın ve Menteşe Beyliklerinin de deniz gücü Osmanlıların denetimine girdiğinden Ege denizinde ilk denizcilik faaliyetleri başlamış oldu. Özelikle bu dönemde Venediklilerin elinde olan Sakız ve Eğriboz adalarına seferler düzenlendi.
*İstanbul kuşatmaları; ilk kuşatma, Osmanlıların Karamanoğulları üzerine düzenlediği sefere Osmanlı bağlaşığı olarak katılan Bizans İmparatoru’nun oğlu Manuel’in kendi iç meseleleri yüzünden seferi yarım bırakarak İstanbul’a geri dönmesinden sonra olmuştur. Ama bu kuşatmaya Niğbolu savaşı yüzünden ara verilmiştir.
Niğbolu savaşında sonra kuşatmaya devam eden Bayezit şehri alabilmek ve Marmara denizini denetleyebilmek için Anadolu yakasında bir hisar yaptırmıştır. Günümüzde Rumeli Hisarı’nın karşısında küçük bir kale olarak görülen bu kale, Anadolu Hisarı veya Güzelcehisar olarak bilinir. Bu kuşatmanın sonunda da İstanbul alınamamıştır çünkü Timur’un Anadolu’ya girmesi ve savaş tehlikesi baş göstermesi üzerine Bayezit kuşatmayı kaldırıp, Bizans ile antlaşma yapmış ve Ankara Savaşı'na hazırlanmıştır.
*1402 yılında Timur ile Bayezit arasında Ankara Savaşı yapıldı. Osmanlılar yenildi. Anadolu Beylikleri Timur’un desteği ile yeniden kuruldu, Bayezit Timur’a esir düştü ve esaret altındayken öldü. Osmanlı’nın geri kalan toprakları yine Timur tarafından Bayezit’in oğulları arasında paylaştırıldı. Kardeşler arasında taht kavgalarının sürdüğü bu dönem Fetret Devri (bunalım, karışıklık) 1402-1413 olarak isimlendirilmiştir.
*Dönemin sonunda diğer kardeşlerini yenen ve ortadan kaldıran Mehmet Çelebi (I. Mehmet) tek hükümdar olarak Osmanlı tahtına oturdu, Rumeli’nde özellikle de Anadolu da kısmen bir birlik sağlamış oldu. Anadolu’nun Osmanlı Denetimine girmesi, kurulan beyliklerin tekrar ortadan kaldırılması esas olarak II. Murat ve Fatih zamanında gerçekleşecektir.
Bu kaynakta ayrıntılı bilgi var. Yararlı ve nitelikli bir yazı. https://howlingpixel.com/i-tr/I._Bayezid
Bu seride yer alan Osmanlı tarihiyle İlgili diğer konular ve kaynaklar için bkz.
https://tarihegitimi.blogspot.com/2019/06/osmanl-tarihi-ders-notlar-konular.html