Dilara Kahyaoğlu 2008
Hangisi önce gerçekleşmişti: Fransız Devrimi mi, Amerikan Devrimi mi?
TARTIŞINIZ: Jefferson'ın yazdığı Bağımsızlık Bildirgesi'nden alınan alıntıyı dikkatle okuyunuz.
Neler düşündürdü?
Kaynak gösterilmeden kullanılamaz.
ABD’nin üzerinde bulunduğu Amerika kıtasını ilk keşfeden Avrupalının Kristof Kolomb olduğu söylense de gerçekte buraları daha önceden birkaç kez bulunmuştur (Örneğin: Vikingler, Kızılderililer). Avrupalılar bu kıtaya geldiklerinde burası boş bir kıta değildi; muhtemelen Bering Boğazı’nı geçerek buralara gelip yerleşen sayıları 40 milyon olarak tahmin edilen Asya kökenli (?) yerlilerle doluydu.
16.yüzyılın sonunda yalnızca iki Avrupalı devlet; İspanya ve Portekiz (güney ve Orta Amerika'da) Amerika’da başarılı koloniler kurmuşlardı. İngiltere kendi çıkarlarını korumak için topraklarını genişletmekten daha çok ticareti geliştirmeye ağırlık verdi ve İngilizler Amerika’ya giden kendilerine ait yeni yollar bulma keşiflerinde esas olarak başarısız oldular. Şimdi Amerika’da İngiliz kolonilerinin nasıl oluştuğunu bir iki örnekle inceleyelim.
 |
| Jamestown'ın böyle olduğu düşünülüyor Ayrıntılı bilgi için linke bkz. |
İlk İngiliz kolonisi1607’de Jamestown’da kuruldu. Bu koloniden sorumlu olan anonim şirket Londra Virginia Kumpanyası (şirketi) idi bu nedenle kasaba ve civarı “Virginia Kolonisi” olarak isimlendirildi. Başlangıçta başarısız olan bu şirket 1618’den sonra buraya gelenlere toprak dağıtarak çok sayıda İngiliz’i anavatandan buraya çekmeye çalıştı. Bu politika başlangıçta başarılı olsa da daha sonradan başlayan salgın hastalıklar, yerli katliamı, iç çatışmalar nedeniyle koloniler zor anlar geçirdi. Bundan yararlanan İngiltere krallığı, burayı kendi denetimi altına aldı.
“Maryland” ise bir şirket tarafından değil tek bir mülk sahibi tarafından kontrol edilen (Lord Baltimore) ilk İngiliz kolonisiydi.
 |
| ABD'nin doğuşu bu ilk 13 koloniyle başlamıştır. |
 |
| New England |
“Yeni Hollanda” 1624 yılında Manhattan Adası’nda kuruldu. 1664’te burayı İngilizler ele geçirdi ve kral James’in kardeşi York Dükü adına buranın ismi değiştirilerek “New York” yapıldı, yönetimi York düküne bırakıldı.
 |
| 18. yüzyılda kolonilere göç edenlerin etnik kökeni |
Kolonilerin ekonomik sorunları büyüktü aynı şekilde İngiltere’nin de siyasi ve ekonomik durumu iyi değildi. Yaklaşık olarak 18.yüzyıl başlarından itibaren Amerikan kolonileri teker teker İngiltere krallığına bağlanmaya başladı ve koloni halklarının, tüccarlarının haklarını kısıtlayan yasalar İngiltere tarafından uygulamaya konuldu. Örneğin 1660 tarihli İngiliz “Denizcilik Yasası” İngiliz kolonilerine giden malların nereden gelirse gelsin İngiliz gemileri tarafından taşınmasını şart koşuyordu. Ayrıca mürettebatın dört üçü İngiliz olmak zorundaydı. Şeker, pamuk, tütün gibi maddeler yalnızca İngiltere’ye gönderilebilecekti. Buna karşılık İngiltere ile Amerika arasındaki uzaklık Amerika üzerindeki İngiliz denetimini zorlaştırıyordu.
Yerel güçler (kolonistler, kolonilerde yaşayan Avrupalı göçmenler) zamanla güçlendiler, özelikle kolonilerin artan nüfusu bu gücün oluşmasının en büyük nedeniydi. Başlangıçta gelenler sadece İngilizler iken 18.yüzyıl boyunca Alman, İskoç ve İrlandalılar da büyük kitleler halinde Amerika’ya geldiler, bu arada köle nüfusu da arttı.
Amerikan kolonistleri sürekli olarak dış diplomatik ve askeri baskılara hedef oluyorlardı. 18.yüzyıl ortalarında İngiliz ve Fransızlar, Kuzey Amerika’daki koloni topraklarını ele geçirmek için birbirleri ile mücadele ettiler. Bu savaş, İngiltere’nin, K. Amerika’daki imparatorluğunu daha da genişletmesi ve sağlamlaştırması ile sonuçlandı.
Bu arada İngilizler ciddi bir miktar tutan savaş giderlerine koloni halklarının da ortak olmasını istiyordu bu nedenle de yeni vergiler koymak çalıştılar. 1760’da kabul edilen yeni yasalarla İngiltere, kolonilerin ekonomik gelişmesini engellemeye başlamıştı. İngiliz Parlamentosu 1765 yılında “damga vergisi” kanununu çıkardı. Başta Boston olmak üzere kolonistler karşı çıktı ve yasa kaldırılana kadar İngiliz malı ithal etmeyi reddettiler. Londralı tüccarların baskısı ile yasa kaldırıldı. Ama İngiltere 1767 yılında bir yasa daha çıkardı buna göre Amerikanın ithal ettiği kurşun, cam, boya, kâğıt ve çaya vergi koydular. Kolonistler yine karşı çıktılar boykot yaptılar bunun üzerine çay dışında diğer mallara konan vergiler kaldırıldı. Bu arada Doğu Hindistan Kumpanyası iflasın eşiğine gelmişti. Onu kurtarmak isteyen İngiliz hükumeti yeni bir çay yasası çıkardı. Böylelikle depolarda bekleyen çaylar Amerika’ya gönderilecek ve hatta düşük kaliteli Hollanda çayından daha da ucuza satılacaktı. Bu durum gizli çay ticaretinden kazanç sağlamaya alışmış olan Amerikalı tüccarları harekete geçirdi; “İngiltere, Amerikan özgürlüklerini rüşvet yoluyla yıkmaya çalışıyor” şeklinde propaganda yapmaya başladılar. Bu da doğruydu; Çünkü Amerikalılar daha ucuz olduğu için vergili çayı almaya başlayacaklardı. Bu da boykota ve İngilizlere karşı yapılan direnişe aykırı bir durumdu. Şu konuyu biraz açmak gerekir: piyasaya ucuz, kaliteli ve yasal bir çayın sürülmesi, kaçak çay ticareti yapan tüccarları derinden etkileyecek bir konuydu. Amerika'ya binbir zorlukla göç eden ve orada bir yaşam kuran, zengin olma hayaliyle dolu hırslı tüccarların ve halkın; İngiliz yaptırımlarına boyun eğmek istememesi anlaşılır bir durumdur. Hele bunlardan bir kısmı özellikle İngiltere'den siyasi ve dini nedenlerle kaçıp bu ülkeye gelmişse. Bu gerçeğin farkında olmayan veya küçümseyen İngilizler, bölgeyi tamamen kendilerine bağımlı olarak yönetmek istediler ama kısa bir süre sonra da bunun o kadar da kolay bir şey olmadığını anladılar.
 |
| Boston Çay Partisi İngilizlere karşı olan bağımsızlık yanlısı kişiler bu eylemlerini kızılderili kılığına girerek gerçekleştirmiştir. Bu durumun tartışılacak bir çok yönü vardır: Neden böyle yaptılar, amaçları neydi, bu doğru bir davranış mıydı vb.TARTIŞINIZ! Şu kaynağa da bkz. https://www.britannica.com/topic/American-colonies/The-Boston-Massacre |
1767 tarihli yasadan sonra (1773) Amerikalı Radikal Göçmenler, Boston limanında bekleyen İngiliz çaylarını denize attılar, bir kısmına da el koydular. "Çay Partisi" olarak anılan bu olayın ardından İngiliz Parlamentosu, Boston limanı için bir dizi yasa çıkartarak, çeşitli sınırlamalar getirdi. İleride göreceğimiz gibi alınan bu baskıcı tedbirler çözüm getirmeyecek İngilizler ile Amerikalılar arasında savaş başlayacaktır: Amerikan Bağımsızlık Savaşı.
ARAŞTIR! YAZ! Çay Partisi nedir?
YAZ! Sol yanları düz bir çizgi işaretlenmiş paragraflarda kolonistlere getirilen yaptırımlar ve onlara karşı yapılan direnişler var. Aşağıdaki tabloyu burada yer alan bilgileri kullanarak doldurunuz. Paragraflardaki bilgiler yeterli gelmiyorsa araştırma yapıp daha fazla bilgi edininiz.
İngilizlerin İleri Sürdüğü Yaptırımlar nelerdi? | Yaptırımların tarihleri nedir? | Amerikalıların bunlara karşı gösterdiği tepkiler, eylemler nelerdi? | Her bir direniş/eylem nasıl sonuçlandı? |
Başlangıçta koloni halkları karışık duygular içindeydi hatta çoğu İngiltere’den ayrılmayı düşünmüyordu. Özellikle orta kolonilerde ve güneyde halkın çoğu bağımsızlığa karşı çıktı. Çünkü sınır ve yerlilerle olan problemlerinde İngiltere’nin desteğinden yoksun kalacaklarını düşünüyorlardı.
New England ve Virginia eyaletleri “2 Temmuz 1776” da riski ilk göze alan iki koloni oldu. Yerel kongreyi topladılar, bağımsızlık kararını oylamaya sundular. Kabul edildi. Arkasından da “Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi”ni ilan ettiler. Bunun üzerine İngilizlerle sıcak savaş başladı.
Amerikan Kongresi ki bu kongreyi,13 koloniden gelen temsilcilerin katıldığı bir ilk toplantı, yani meclis olarak düşünmek gerekir. Aynı zamanda devlet kuran bir meclis olduğu için de Kurucu Meclis adını da hak eden bu Kongre; Bağımsızlık Bildirgesi'ni yazmaları için Thomas Jefferson ile beraber John Adams, Benjamin Franklin, RogerShermanve Robert R. Livingston'ı görevlendirmiş ve bu beş kişiden oluşan komite, bildirgenin ilk taslağını kaleme alma görevini Thomas Jefferson'a vermişti. Komite, Jefferson’un hazırladığı taslak üzerinde bazı küçük değişiklikler yaparak taslağı 28 Haziran 1776 tarihinde Kongre'ye sundu. Birkaç gün süren görüşmeler sonucunda, Kongre, taslak metin üzerinde bazı değişikliklere gitme ve taslağın neredeyse dörtte birini çıkartma kararı aldı. Jefferson'ın itirazlarına rağmen çıkartılan bu bölümlerden bir tanesi de köleliğe ve köle ticaretine eleştirel yönden yaklaşan bir bölümdü.
 |
| Kongre'de Bağımsızlık Bildirgesi görüşmelerinden bir sahne 1776 |
Sonuçta, 4 Temmuz 1776 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri Bağımsızlık Bildirgesi Kongre tarafından onaylanmıştır.
Bağımsızlık Bildirgesi zaman içerisinde Jefferson'ın üne ulaşmasında en önemli unsur olarak öne çıkmış ve onun kaleminden çıkan etkili giriş kısmı insan hakları üzerinde kalıcı bir metin olarak görülmeye devam etmektedir.
"Ulusların hakkı: Aşağıdaki gerçekler bizim için gayet açıktır: Tüm insanlar eşit yaratılmışlardır; Yaradan’ları tarafından bağışlanmış, belli bazı vazgeçilemez haklara sahiptirler; yaşam, özgürlük ve mutluluğa erişme hakları da bunların arasındadır. Bu hakları güvence altına almak amacıyla, insanlar kendi aralarında yönetimler kurarlar; bu yönetimler gerçek güçlerini, yönetilenlerin onamasından alırlar; herhangi bir yönetim biçimi, bu hedeflere ulaşmada köstekleyici olmaya başladığında, bu yönetimi değiştirmek ya da düşürmek, yeni bir yönetim kurmak ve bu yeni yönetimin yetkilerini ve dayandığı temelleri, güvenlik ve mutluluklarını sağlayacağına en çok inandıkları bir biçimde düzenlemek ve kurmak, halkın hakkıdır."SORU:
Hangisi önce gerçekleşmişti: Fransız Devrimi mi, Amerikan Devrimi mi?
TARTIŞINIZ: Jefferson'ın yazdığı Bağımsızlık Bildirgesi'nden alınan alıntıyı dikkatle okuyunuz.
Neler düşündürdü?
İngilizlerle ile yapılan savaşlar 1778’e kadar İngiltere İmparatorluğu içinde cereyan eden savaş olarak sürdü. Ama Hollanda, İspanya ve Fransa’nın da işe karışmasıyla uluslararası bir nitelik kazandı. İngiltere zor durumda kaldı ve 1783 Paris Antlaşması ile Amerika’nın bağımsızlığını tanıdı (ilk Amerika Birleşik Devletleri Doğu Atlas Okyanusu kıyılarında bulunan 13 eyaletten oluşuyordu. Zamanla genişleyerek bugünkü durumuna geldi.).
Yukarıda ABD’nin zaman içinde yayılmasını, tarihlerini ve bugünkü haline nasıl ulaştığının aşamalarını gösteren harita var. İnceleyiniz.
SORU!Buna göre en son katılan eyalet hangisidir?