Theodor Herzl politik siyonizmin kurucusu ve gazetecidir. Tevrat’ta geçtiği gibi ‘’vaadedilmiş topraklar’’ Kudüs’te Büyük İsrail Devleti’ni kurmak için çabalamıştır. İsrail devletinin kuruluşundan çok önce ölmesine rağmen 1948’de kurulan devletin babası sayılır. Theodor Herzl, yanlışlık eseri ilk büyük Siyonist eylemci olarak tanımlanmıştır ancak Yehuda Bibas, Juda Alkalai ve Zvi Hirsch Kalischer gibi bilim adamları Siyonist fikirleri Herzl’dan önce teşvik etmiştir.
Hayatı
Macaristan’ın Budapeşteli orta sınıf bir ailenin oğludur. Viyana Üniversite’sinde hukuk eğitimi gördü. Avukat sıfatında olsa da gerçek mesleği yerine yazarlık yaptı, çeşitli oyunlar yazdı. O tarihlerde İsrail devleti olmadığından bir Yahudi devletinin kurulması fikrini tasarladı. Siyonizm üstüne kapsamlı çalışmalar da bulundu. Fransa’da çıkan Dreyfus Olayı sonrası giderek çoğalan Yahudi karşıtlığı hem Theodor Herzl’ın yaşamına hem de Siyonizm fikrinin seyrine yön verdi. Yahudilerin bütün dünyada ezildiği ve acı çektiği fikrinden hareketle 1896’da Der Judenstaat (‘’Yahudi Devleti’’) isimli kitabını yayımladı. 1897 yılında Dünya Siyonist Teşkilatı’nın kurulmasının ve kurulduğu İsviçre’nin Basel şehrinde teşkilatın ilk kongresinin yapılmasına olanak sağlamıştır. Kongrede ‘’Ben bugün burada Yahudi Devleti kurdum, fakat bunu yüksek sesle söylersem bütün dünya güler. Ancak beş yıl içinde yada elli yıl sonra bunu herkes böyle bilecektir.’’ Demiştir. Ayrıyeten kongrede kurulması amaçlanan Yahudi Devleti’nin sınırları da belirtilmiştir. Kongrenin sonunda Theodor Herzl Dünya Siyonist Teşkilatı’nın başkanı seçilmiştir. Teşkilatın gayesine uygun olarak Yahudilerce kutsal sayılan Siyon tepesinin olduğu Filistin topraklarında Yahudi Devleti kurmak için İngilizlerle bağlantıya geçmiş, Filistin toprakları o yıllarda Osmanlı Devleti’nin egemenliği altında olduğu için Osmanlı ile iyi ilişkileri olması sebebiyle Alman İmparatoru II. Wilhelm ile bağlantıya geçmiş fakat bunda başarılı olamamıştır.
Osmanlı’dan Filistin’de Yahudi Yerleşimi İçin Yer İstenmesi
Yahudilerin Filistin’e yerleşmesi için çalışan Herzl, 17 Mayıs 1901’de Osmanlı padişahı Sultan II. Abdülhamid’in huzurunda görüştü. Bu görüşmede Theodor Herzl’e Mecidiye nişanı verildi. Görüşmelerinden sonra konu ile ilgili Daily Mail gazetesine demeç veren Herzl görüşmeden duyduğu memnuniyetin altını çizmiş ve Yahudilerin Sultan Abdülhamid’den daha iyi bir dost ve seveninin olmadığı ifade etmiştir. Sultan Abdülhamid belirli bir yerde toplu halde olmamak koşulu ile Yahudilerin Osmanlı’ya gelmesine izin vermiş fakat Filistin’e yerleşim için bir adım atmamıştır. Theodor Herzl’in asıl istediği ise Yahudilerin Filistin’e yerleşmesini sağlamaktı. Bunun yapılması karşılığında da Osmanlı’nın borçlarının önemli bir kısmının ödenmesini taahhüt ettiler. Sultan, Yahudilere dağınık bir şekilde Mezopotamya’ya yerleşmelerini önerdiyse de bu fikir Herzl’i tatmin etmemişti. Çünkü Herzl ilave yerleşim yeri olarak Filistin, Hayfa ve çevresini istemekteydi. Konu hakkında Osmanlı’nın arşivlerinde bulunan belgeler de Sultan Abdülhamid’in Theodor Herzl’i huzurundan kovmadığını ve Sultanın Yahudilerin yerleşimi için Mezopotamya’yı önerdiğini açıkça göstermektedir.
Bunun üzerine İngilizler ile yeniden ilişki kurarak sorunun çözüme kavuşacağı fikrinden hareketle İngiliz Sömürge Bakanı Chamberlein ile görüşme ayarlar. Bu görüşmeden de istediğini alamayan Herzl kısa bir vakit sonrası Londra’ya davet edilir. Bu görüşmede ‘’Yahudi Yurdu’’ olarak kendilerine Uganda teklif edilir fakat teşkilat kongrede bunu reddeder. Theodor Herzl İstanbul’a ‘’vadedilmiş topraklar’’ Kudüs için bir kez daha gelir ancak talebi Sultan tarafından yine reddedilir. Filistin ve civarının ‘’vadedilmiş topraklar’’ olması Theodor Herzl’ın gözünün buraya çevirmesinin asıl nedenidir.
Ölümü
Herzl, Uganda planının reddedilmesini göremeyecek kadar yaşayamadı. 3 Temmuz 1904’de, Aşağı Avusturya’daki Reichenau an der Rax kasabasındaki Edlach’ta, 1904 yılının başında kalp rahatsızlığı teşhisi konan Herzl, kardiyak skleroz sebebiyle hayatını kaybetti. Ölümünden bir gün evvel Peder William H. Hechler’a şunları söyledi: ‘’Filistin’i benim için selamla, halkım için kalbimin kanını verdim.’’
Theodor Herzl’in cenaze törenini takiben yaklaşık olarak altı bin kişi cenaze törenine katıldı. Tören uzun sürdü ve kaotikti. Herzl’den hiçbir konuşmanın yapılmamasını istese de David Wolffsohn tarafından kendisine övgüyle bahsedildi. Hans Herzl, on üç kaddiş okudu.
1949 yılında kalıntıları Viyana’dan taşındı ve Kudüs’teki Herzl Tepesine gömüldü.
Hayatı
Macaristan’ın Budapeşteli orta sınıf bir ailenin oğludur. Viyana Üniversite’sinde hukuk eğitimi gördü. Avukat sıfatında olsa da gerçek mesleği yerine yazarlık yaptı, çeşitli oyunlar yazdı. O tarihlerde İsrail devleti olmadığından bir Yahudi devletinin kurulması fikrini tasarladı. Siyonizm üstüne kapsamlı çalışmalar da bulundu. Fransa’da çıkan Dreyfus Olayı sonrası giderek çoğalan Yahudi karşıtlığı hem Theodor Herzl’ın yaşamına hem de Siyonizm fikrinin seyrine yön verdi. Yahudilerin bütün dünyada ezildiği ve acı çektiği fikrinden hareketle 1896’da Der Judenstaat (‘’Yahudi Devleti’’) isimli kitabını yayımladı. 1897 yılında Dünya Siyonist Teşkilatı’nın kurulmasının ve kurulduğu İsviçre’nin Basel şehrinde teşkilatın ilk kongresinin yapılmasına olanak sağlamıştır. Kongrede ‘’Ben bugün burada Yahudi Devleti kurdum, fakat bunu yüksek sesle söylersem bütün dünya güler. Ancak beş yıl içinde yada elli yıl sonra bunu herkes böyle bilecektir.’’ Demiştir. Ayrıyeten kongrede kurulması amaçlanan Yahudi Devleti’nin sınırları da belirtilmiştir. Kongrenin sonunda Theodor Herzl Dünya Siyonist Teşkilatı’nın başkanı seçilmiştir. Teşkilatın gayesine uygun olarak Yahudilerce kutsal sayılan Siyon tepesinin olduğu Filistin topraklarında Yahudi Devleti kurmak için İngilizlerle bağlantıya geçmiş, Filistin toprakları o yıllarda Osmanlı Devleti’nin egemenliği altında olduğu için Osmanlı ile iyi ilişkileri olması sebebiyle Alman İmparatoru II. Wilhelm ile bağlantıya geçmiş fakat bunda başarılı olamamıştır.
Osmanlı’dan Filistin’de Yahudi Yerleşimi İçin Yer İstenmesi
Yahudilerin Filistin’e yerleşmesi için çalışan Herzl, 17 Mayıs 1901’de Osmanlı padişahı Sultan II. Abdülhamid’in huzurunda görüştü. Bu görüşmede Theodor Herzl’e Mecidiye nişanı verildi. Görüşmelerinden sonra konu ile ilgili Daily Mail gazetesine demeç veren Herzl görüşmeden duyduğu memnuniyetin altını çizmiş ve Yahudilerin Sultan Abdülhamid’den daha iyi bir dost ve seveninin olmadığı ifade etmiştir. Sultan Abdülhamid belirli bir yerde toplu halde olmamak koşulu ile Yahudilerin Osmanlı’ya gelmesine izin vermiş fakat Filistin’e yerleşim için bir adım atmamıştır. Theodor Herzl’in asıl istediği ise Yahudilerin Filistin’e yerleşmesini sağlamaktı. Bunun yapılması karşılığında da Osmanlı’nın borçlarının önemli bir kısmının ödenmesini taahhüt ettiler. Sultan, Yahudilere dağınık bir şekilde Mezopotamya’ya yerleşmelerini önerdiyse de bu fikir Herzl’i tatmin etmemişti. Çünkü Herzl ilave yerleşim yeri olarak Filistin, Hayfa ve çevresini istemekteydi. Konu hakkında Osmanlı’nın arşivlerinde bulunan belgeler de Sultan Abdülhamid’in Theodor Herzl’i huzurundan kovmadığını ve Sultanın Yahudilerin yerleşimi için Mezopotamya’yı önerdiğini açıkça göstermektedir.
Bunun üzerine İngilizler ile yeniden ilişki kurarak sorunun çözüme kavuşacağı fikrinden hareketle İngiliz Sömürge Bakanı Chamberlein ile görüşme ayarlar. Bu görüşmeden de istediğini alamayan Herzl kısa bir vakit sonrası Londra’ya davet edilir. Bu görüşmede ‘’Yahudi Yurdu’’ olarak kendilerine Uganda teklif edilir fakat teşkilat kongrede bunu reddeder. Theodor Herzl İstanbul’a ‘’vadedilmiş topraklar’’ Kudüs için bir kez daha gelir ancak talebi Sultan tarafından yine reddedilir. Filistin ve civarının ‘’vadedilmiş topraklar’’ olması Theodor Herzl’ın gözünün buraya çevirmesinin asıl nedenidir.
Ölümü
Herzl, Uganda planının reddedilmesini göremeyecek kadar yaşayamadı. 3 Temmuz 1904’de, Aşağı Avusturya’daki Reichenau an der Rax kasabasındaki Edlach’ta, 1904 yılının başında kalp rahatsızlığı teşhisi konan Herzl, kardiyak skleroz sebebiyle hayatını kaybetti. Ölümünden bir gün evvel Peder William H. Hechler’a şunları söyledi: ‘’Filistin’i benim için selamla, halkım için kalbimin kanını verdim.’’
Theodor Herzl’in cenaze törenini takiben yaklaşık olarak altı bin kişi cenaze törenine katıldı. Tören uzun sürdü ve kaotikti. Herzl’den hiçbir konuşmanın yapılmamasını istese de David Wolffsohn tarafından kendisine övgüyle bahsedildi. Hans Herzl, on üç kaddiş okudu.
1949 yılında kalıntıları Viyana’dan taşındı ve Kudüs’teki Herzl Tepesine gömüldü.
 |
| Siyonizmin Kurucusu Theodor Herzl |