Silah Olarak Sanat: John Heartfield’in Ajitprop Fotomontajları

Asıl adı Almanca Helmut Herzfeld olan 
John Heartfield, kendini Polis Komiseri Zorgiebel ile birlikte.
kolajlamış. Arbeiter-Illustrierte-Zeitung için fotomontaj (AIZ, Berlin), 1929

J. H; George Grosz ile 1920'lerde Almanya'da yaygınlaşan materyalizm, açgözlülük ve ahlaksızlıktan nefret etti ve her iki sanatçı da Alman karşıtı bir protesto olarak isimlerini değiştirdi. Ancak Heartfield'ın amacı, sosyal enerjiyi harekete geçirmek, güçlü siyasi sanatıyla Nazi rejimindeki kötülükleri, yozlaşmayı, tehlikeleri ve gücün kötüye kullanımını ifşa etmekti.

John Heartfield; Hitler iktidara gelmeden önce de politik mesaj yüklü, ajite edici (kışkırtıcı), ajite etme yoluyla propaganda (ajitprop) yaptığı kolaj ve fotomontajlarını yayımlıyordu. Fotomontaj tekniğini bulan ilk sanatçı olduğu düşünülür. Nazi Almanya'sı döneminde kendini tutuklamaya gelenlerden son anda kaçabildi. Çek Ülkesine gitti orası da işgal edilince bu sefer de İngiltere'ye kaçtı.

Alman antifaşist sanatçı John Heartfield bir pasifistti. Üçüncü Reich'ın içinde ve gölgesinde çalışarak Gestapo'nun En Çok Arananlar Listesi'nde beş numaraya kadar yükseldi. Tek suçu; diktatörlerin faşist yalanlarını ifşa etmek için silahını kullanmak yani sanatını icra etmekti. Ayrıntılı öyküsünü okumak isteyen linke bakabilir.

Şimdi en önemli eserlerine göz atalım.

Yukarıdaki afiş; Heartfield'ın Kurt Tucholsky'nin parlak romanı Deutschland, Deutschland, über alles [Almanya Almanya her şeyin üstünde] 1929 için yaptığı tarihi reklam grafik tasarımıdır. Tucholsky'nin burjuvaziyi hicveden romanı, Alman Weimar Cumhuriyeti'nde anında bir başarıya dönüşmüş, romanın tanınmasında bu satirik reklam afişinin de katkısı büyük olmuştu. Heartfield, 1968'e kadar yaşamasına rağmen en bilinen eserleri Weimar dönemine ve II.Dünya Savaşı'ndan önceki yıllara aittir.

Siyasetçi Johannes R. Becher’ın The Only Just War’ı için
kapak tasarımı. Fotomontaj, 1926

İlk Dada sergisinin büyük açılışı: Uluslararası Dada Fuarı, Berlin, 5 Haziran 1920. Tavandan sarkan ana figür,
domuz kafalı bir Alman subayının büstüydü. Soldan sağa: Raoul Hausmann , Hannah Höch (oturan),
Otto Burchard, Johannes Baader , Wieland Herzfelde , Margarete Herzfelde, Dr. Oz (Otto Schmalhausen), 
George Grosz ve John Heartfield . 

                                                               John Heartfield, Berlin Dada sanat akımının kurucusu ve katılımcısı idi. 

J.H, sanatçının toplumdaki rolü konusundaki radikal anlayışını yerine getirmedikleri için 

kısa süre sonra Dadaistlerden ayrıldı.

..

Potemkin Zırhlısı film afişi 1926

Heartfield; hiciv sanatının ustasıydı. Gazete, dergi ve reklamlardan görüntüleri kullanarak ve uyumsuz ayrıntıları yan yana getirerek, güçlü anlamları olan şaşırtıcı resimler yarattı. Fotomontajlarının çoğu 1930 ile 1938 yılları arasında Alman sol gazetesi AIZ'de (Arbeiter-Illustrierte-Zeitung veya Workers'I llustrated Newspaper) yayınlandı. Eserleri; yarım asırdan daha önceki veriler ve olaylarla uğraşsa da bugün bile güçlü ve anında anlaşılır olmaya devam ediyorlar.

Eserlerinden seçilerek hazırlanmış bir kolaj

Savaştan sonra döndüğü Alman Demokratik Cumhuriyeti Sanat Akademisi'ndeki görsel sanatçıların çoğu Heartfield'ın çalışmalarını sanat olarak kabul etmek ve montajcıyı [Monteur] sanatçı olarak görmek için yedi yıla ihtiyaç duydu.

"6 Milyon Nazi Seçmen
Büyük Bir Ağız İçin Yemek"
1930

Nazilerin Büyükbabamı Öldürmeye Geldiği Gece

Heartfield, sürgünde AIZ için iş yaratmaya devam etti. Savaş yıllarını İngiltere'de Penguin Books ve Lindsay Drummond gibi yayıncılar için grafik sanatçısı olarak çalıştı. Yukarıdaki çizgi romanda torunu; büyükbaba Heartfield'ın Almanya'dan kaçışını anlatıyor.

"Alman Üniversitelerinde Yeni Başkan."
Arbeiter-Illustrierte-Zeitung (AIZ, Prag), 31 Ağustos 1933

Goering: Üçüncü Reich'in İnfazcısı, 1933 

Nazi sembolüne sanatçının yorumu 
"Kan ve Demir"
"Yeni devlette eski slogan!"  8 Mart 1934

 Süpermen Adolf

"Adolf, the Superman : Swallows Gold and Spouts Junk.

" Photomontage for the Arbeiter-Illustrierte-Zeitung (AIZ, Berlin), July 17,1932

Başkalaşım
"Alman Doğa Tarihi." Arbeiter-Illustrierte-Zeitung (AIZ, Prag), 16 Ağustos 1934

Hitler Selamının Anlamı.
"Arbeiter-Illustrierte-Zeitung için Fotomontaj (AIZ, Berlin), 16 Ekim 1932

Her bir yumruk sıkılmış tek bir yumruk olur!
 {AIZ, Prague), Ekim 4, 1934, kapak sayfası

 "Bir elde 5 parmak vardır" 1928

Heartfield'ın bazı fotoğraflarında montaj unsuru fotoğrafın
çekilmesinden önce gelir - bunlar sahnelerdir.

Bazen, karmaşık bir montajda Heartfield, hedefine ulaşmasını sağlamak için karikatürünün izlediği yolu olduğu gibi koruyarak birkaç metin ekler.

Fotoğraf ve metnin etkileşimi, özellikle açık bir elin meşhur seçim afişinde belirgindir. Komünist seçim listesinin 5 sayısı, posterin hitap ettiği kişilerin bilincine mümkün olan her şekilde yayılıyor. 5 rakamı haykırılır ve beş kelimesi açık avuç içi ile tekrarlanır.

Ama burada bile en önemli şey, fotomontajın başlangıç ​​noktası, fotoğrafın yeniden yorumlanmasıdır. Beş parmak, sadece beş numaranın bir temsili değildir, o aynı zamanda düşmanı ele geçirmeye hazırlanan bir eldir, pençedir.

 

Brecht'in Cesaret Ana oyunun afişi
Fotoprojeksiyonda John Haertfield'in hemAlmanca hem de İngilizce soyadı var.
Hertfield, Berliner Ansemble için afiş ve sahne dekorları tasarlamıştı. 1951
Bu oyunun gösterimi sırasında arka perdeye slaytlar yansıtılmıştı.

Kaynaklar

https://dangerousminds.net/comments/john_heartfield_the_original_culture_jammer

https://apps.carleton.edu/politicalgraphics/artists/heartfield/

https://www.johnheartfield.com/John-Heartfield-Exhibition/john-heartfield-art/political-dada-art/political-art-books

https://assets.moma.org/documents/moma_catalogue_393_300063085.pdf (yazılı metin, iyi bir kaynak, 360 sayfa)

https://www.thenation.com/article/culture/john-heartfield-photomontage-nazi/

https://en.wikipedia.org/wiki/Dada

https://tr.pinterest.com/pin/318348267389360430/?amp_client_id=CLIENT_ID(_)&mweb_unauth_id=&from_amp_pin_page=true

https://www.fostinum.org/john-heartfield.html (harika bir kaynak)

https://www.moma.org/artists/8233

https://www.johnheartfield.de/kosmos-heartfield#239954

Hazırlayan: Dilara Kahyaoğlu

Nacht und Nebel: Nazilerin Siyasi Mahkumları Ortadan Kaldırma Programı

Dilara Kahyaoğlu

Mauthausen kampına yeni getirilmiş esirler, dezenfektasyon için bekletiliyor

Nacht und Nebel, Almanca "Gece ve Sis" demek. Nazilerin iktidara geldikten sonra ilk yaptıkları işlerden biri; Nazi rejimine sorun çıkaran veya çıkaracak olan muhalifleri, direnişçileri, siyaseten ve ideolojik olarak rejimin karşısında yer alan veya yer alma ihtimali olan herkesi ortadan kaldırmak olmuştu. "Gece ve Sis" bu imha programına kendilerinin verdiği bir isim. Bu tür mahkumları Nacht und Nebel göndermesindeki baş  harfleri kullanarak kısaca "NN" diyerek sınıflandırmışlar. Aslında ironik ama gerçekçi bir şekilde isimlendirip, bu kod adını verip, şifrelemişler. Gerçeği bilmeyenler "NN" harflerinin açılımını, açılımını bilse bile neyi temsil ettiğini bilemezdi.

Gece ve Sis... Bu kodlama; o kadar doğru o kadar gerçeği tam olarak yansıtan bir isimlendirmedir ki.. İsimleri saptanan kişiler; evlerinden, işyerlerinden, sokaktan veya yaptıkları gizli toplantılardan hızlıca alınıp kaçırılıyor, bir daha da onlardan haber alınamıyor. Bu kişilere yok muamelesi yapmışlar. Sanki bunlar geceye ve sise karışıp kaybolmuşlar.

Kaybettirildiler...
Doğru kelime budur.


Bunların yargılamaları yapılmıyor, nerede oldukları bilinmiyor, yaşayıp yaşamadıkları savaşın sonuna kadar öğrenilemiyor. Kimisini hemen idam ediyorlar, kimisini de toplama kamlarına gönderip ölesiye çalıştırıyorlar. En ağır koşullarda tutulan esirler bunlar. Sırtlarında kırmızı ile yazılmış "N" harfi  var bu damga onları diğer mahkumlardan ayırıyor. İçlerinde her halktan insan var. Ruslar, Polonyalılar, İskandanivyalılar, Fransızlar...

Siyasi mahkumların çoğu Mauthausen-Gusen toplama kampında köle emek gücü olarak tutuluyordu. Kamp Almanya içindeydi ve 8 Mayıs 1939'da açılmıştı. Kamp 1941'den itibaren başta Sovyet subayları olmak üzere çok sayıda savaş esirinin tutulduğu yerlerden biriydi. Nazi Almanya'sının en kârlı toplama kamplarından biri olan Mauthausen'de kampın bu siyasi işlevi; ekonomik rolüne paralel olarak devam etmiş, Nazilerin siyasi ve ideolojik düşmanlarının -gerçek ve hayal edilen- hapsedilmesi ve öldürülmesi için kullanılmıştır. Ölümlerin çoğu ölümüne çalışmaktan kaynaklanıyordu. Esirler yetersiz koşullarda günde 12 saat çalıştırılıyordu.

Nuit et Brouillard (Gece ve Sis) isimli 1956 tarihli Fransız belgesel kısa filmi, ismini; bu kaçırma ve yok etme programından almıştır. Filmin yönetmen Alain Resnais, kurtuluştan on yıl sonra bu belgeseli yaparak Alman toplama kamplarının çirkin yüzünü sarsıcı bir  şekilde gösterdi. Savaşın üzerinden henüz on yıl geçtikten sonra acılar ve kinler çok taze iken kurgulanmış ve vizyona girmiş olan bu film, zamanında Fransa'da oynatılmak istenmemiş (örneğin Cannes Film Festivalinde oynatılmasını engellemek istiyorlar), malum bazı kesimlerce tepki ile karşılanmıştır. Filmin senaryosunu , Mauthausen-Gusen toplama kampından kurtarılmış olan Jean Cayrol ile Alain Resnais birlikte yazmıştır.

Çoğu Norveçli direnişçi olan İskandinavyalı mahkumlar 1945 martından itibaren kamplardan beyaz otobüslerle alınıp evlerine doğru yola çıkarılıyor. Savaşın hala sürdüğü bu ilk tahliyelerde, yol boyunca başlarına bir şey gelmesin diye  kızıl haç damgalı beyaz otobüsler özellikle tasarlanmış ve kullanılmış. Kurtarılan mahkumlar arasında yolculuğa dayanamayıp daha evine varmadan ölenler de oluyor.

Bu konuyla ilgili o kadar az kaynak var ki, buldukça bu yazıyı geliştireceğim..

Kaynaklar ve ilgili linkler

*bkz. Mauthausen-Gusen toplama kampı kompleksi

Nazi Almanya'sının en karlı toplama kamplarından biri olan Mauthausen'de köle işçi kullanan şirketler arasında şunlar vardı: 

• DEST karteli (Alman devlet inşaat projeleri için tuğla ve taş ocağı imalatı)
• Accumulatoren-Fabrik AFA (Alman U tekneleri için ana akü üreticisi )
• Bayer (Alman ana ilaç ve ilaç üreticisi)
• Deutsche Bergwerks- und Hüttenbau (maden ocağı ve taş ocakları inşa etmek)
• Linz merkezli Eisenwerke Oberdonau (Alman Panzer tankları için II. Dünya Savaşı'nın en büyük çelik tedarikçisi ) ^[31]
• Flugmotorenwerke Ostmark (uçak motoru üreticisi)
• Nibelungenwerk (Nazi Almanyası'nın en büyük tank fabrikası)
• Otto Eberhard Patronenfabrik (mühimmat işleri)
• Heinkel ve Messerschmitt ( Floridsdorf , Vienna-Schwechat ve Zwölfaxing'deki Heinkel-Sud tesisleri ve diğer uçak fabrikaları, ayrıca bir V-2 roket fabrikası)
• Österreichische Sauerwerks (silah üreticisi)
• Rax-Werke (makine ve V-2 roketleri)
• Steyr-Daimler-Puch (kollar ve araçlar)
• Hochtief (Loibl Geçidi'nde tünel inşaatı )

* Jean Cayrol

* Gece ve Sis belgeseli

* https://www.youtube.com/watch?v=3k8VsijdTwo  (Gece ve Sis, şarkı, Fransızca)

*https://www.youtube.com/watch?v=CPLX8U2SHJE&t=1074s (Gece ve Sis belgeseli)